Zaprojektowana przez studio JAZ+ Architekci koncepcja przebudowy Wałowej wzbudza mieszane opinie. Jak wyglądał proces projektowania? Co było najważniejsze przy wprowadzaniu zmian? O ideach wprowadzonych zmian rozmawiamy z Andrzejem Jaworskim i Anną Kotowską z JAZ+ Architekci.
O koncepcji przebudowy ulicy Wałowej w Tarnowie pisaliśmy na portalu (Zobacz tutaj).
Wiktor Bochenek: Po opublikowaniu projektu przez kilka popularnych regionalnych portali przeglądnąłem komentarze. Dwa najważniejsze zarzuty to klasyczny brak miejsc parkingowych i za duża ingerencja w zabytkową część miasta — jak Państwo to skomentują?
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska: Ulica Wałowa już dzisiaj stanowi deptak pieszy bez wyznaczonych miejsc postojowych, w projekcie zaproponowaliśmy dodatkowe miejsca tymczasowe dla dostaw oraz miejsca dla osób o ograniczonej mobilności. Zaproponowaliśmy też kilka nowych stacji rowerów miejskich oraz nową, wydzieloną od ruchu pieszego, trasę rowerową. Liczba miejsc postojowych, dla ewentualnych dostaw, wynosi łącznie na samej Wałowej siedem, w tym jedno dla osoby o ograniczonej mobilności, a w drugim wariancie wynosi cztery miejsca.
Liczba legalnych miejsc postojowych na ulicach: Kupieckiej, Dąbrowskiego i Drzewnej zwiększyła się łącznie o dziewięć miejsc. Tylko na ul.Szerokiej i Bernardyńskiej ich liczba ogólna została zmniejszona, co jest wynikiem wprowadzenia na niej nowej trasy rowerowej. Ogólna liczba miejsc postojowych zmniejszyła się na obszarze objętym koncepcją o około 11%. (127 istniejących do 113 lub 110 projektowych — w zależności od przyjętego wariantu).
Nas osobiście cieszy otwartość władz miasta poszukujących rozwiązań adekwatnych do postępujących zmian klimatu, które wiążą się jednak z innymi priorytetami dotyczące organizacji komunikacji w mieście. Takie zmiany skutkują też zmniejszeniem podaży miejsc postojowych, co może oczywiście budzić sprzeciw, ale w tym wypadku jest konieczne, jeśli chcemy poprawić zasady gospodarowania wodą, zwiększyć udział zieleni i stworzyć warunki do ekologicznej mobilności w centrum
Odpowiadając na drugie pytanie, jednym z głównych celów projektowych było podniesienie atrakcyjności i dostępności zabytkowych przestrzeni miasta. Decyzje projektowe wynikały z przedstawionych materiałów, konsultacji z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków – delegaturą w Tarnowie oraz wnikliwej analizy materiałów archiwalnych. Proponowane zmiany zostały też pozytywnie zaopiniowane przez WUOZ. W projekcie planuje się m.in wymianę obecnej czerwonej kostki betonowej na kamienną oraz ujednolicenie jej na całej długości ulicy. W planach jest także przywrócenie na fragmencie ulicy Wałowej dawnych szyn tramwajowych, jako widocznego znaku historii tego miejsca. Projekt zieleni przewiduje wyeksponowanie ważnych osi oraz ciągów, przy jednoczesnym nie przesłanianiu ważnych obiektów historycznych i otwarć widokowych.
Najbardziej zauważalną zmianą na całym terenie opracowania będzie wprowadzenie zieleni w postaci nowych nasadzeń drzew, krzewów i szerokich połaci niskiej zieleni. Ulica Wałowa ma zyskać wysoką zieleń — w niektórych miejscach dwa, naprzemienne rzędy drzew. Warto też przypomnieć powojenne, niezrealizowane ale jednak rozważane plany kompleksowego przekształcenia ulicy Wałowej w planty, którą odkryliśmy przeglądając materiały archiwalne w biurze konserwatora zabytków. Można powiedzieć, że nasz projekt w pewnym sensie nawiązuje do pomysłu zielonego pierścienia wzdłuż dawnych miejskich fortyfikacji.
Projekt przewiduje także rewaloryzację ulicy Wielkie Schody. Znajdujący się w jej obrębie maszkaron, wymaga specjalnego wyeksponowania przez odpowiednie oświetlenie oraz uspokojenie jego otoczenia jak: zdjęcie anten, usunięcie lub zastąpienie krzykliwych banerów reklamowych oraz zmiana rozwiązań dot. organizacji ruchu na ul. Bernardyńskiej u podnóża schodów, gdzie obecnie znajduje się asymetrycznie zaprojektowane przejście dla pieszych. Projekt zakłada także wyeksponowanie bramy klasztornej przy ulicy Bernardyńskiej i podkreślenie historycznego charakteru tego rejonu, miejsca dawnych ogrodów i sadów klasztornych, przez propozycję zlokalizowania wzdłuż tej ulicy nasadzeń kwitnących drzew owocowych.
koncepcja dotyczy nie tylko Wałowej, ale całego otoczenia wokół centrum
© JAZ+ Architekci
Wiktor Bochenek: Od czego rozpoczęli Państwo przygotowanie do stworzenia koncepcji?
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska:Na samym początku spotkaliśmy się z urzędnikami miejskimi z Tarnowa i przedstawicielami WUKZ. Osoby odpowiedzialne za komunikację, zieleń, zabytki oprowadziły nas po całym terenie opracowania, wskazując potrzeby i odpowiadając na pytania. W kolejnym kroku sami diagnozowaliśmy jakie są obecne rozwiązania przestrzenne i funkcjonalne w tych ulicach i czego tam w naszej ocenie brakuje, w czasie tej diagnozy robiliśmy także pomiary temperatury wybranych nawierzchni, np. ławek miejskich ul.Wałowej.
zazielenienie ma pomóc poprawić mikroklimat i retencję
© JAZ+ Architekci
Wiktor Bochenek: Co jest najistotniejsze w tej koncepcji urbanistycznej?
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska: Głównym celem zmiany jest adaptacja miasta do zmian klimatu. Tarnów nie bez powodu nazywany jest „Polskim Biegunem Ciepła”, a więc zmiany klimatu są jeszcze bardziej odczuwalne. Drugim ważnym celem było zwiększenie dostępności dla zróżnicowanych grup odbiorców, w tym osób niewidomych, poruszających na wózku i osób starszych, co znalazło wyraz w odpowiednich rozwiązaniach posadzek oraz dostosowaniu Placu Ofiar Katynia do korzystania na wózku oraz wygodnego wejścia/zejścia z wózkiem dziecięcym. Wszystkie te rozwiązania staraliśmy się wpisać w zabytkowy charakter przestrzeni przy równoczesnym podkreśleniu charakterystycznych miejsc i cennych widoków lub otwarć, ponieważ uczytelnienie elementów zastanej kompozycji urbanistycznej również traktowaliśmy jako priorytet. Kolejnym celem, który ma być zrealizowany dzięki projektowi jest poprawienie funkcjonalności i elastyczności przestrzeni publicznych, czyli dopasowanie rozwiązań do różnych grup użytkowników: mieszkańców, dzierżawców lokali komercyjnych i turystów i do zmieniających się ciągle „scenariuszy” działania tych przestrzeni. Mówimy tu zarówno o dostosowaniu przestrzeni do różnych wydarzeń okolicznościowych, dostosowaniu do funkcji usługowych jak i po prostu miejsca intensywnego życia wspólnotowego — miejskiego.
w wielu miejscach nowe nasadzenia mają być delikatnym dodatkiem
© JAZ+ Architekci
Wiktor Bochenek: W jaki sposób ma ulec poprawieniu błękitno-zielona infrastruktura — jak wpłynie na tę część miasta.
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska: Projekt zawiera jedynie ogólne wytyczne i rekomendacje przygotowane przez doświadczoną hydrolożkę i powinny zostać poddane szczegółowemu opracowaniu na dalszych etapach, tak by działały w kompleksowym systemie gospodarowania wodą opadową w mieście, nie mniej część z rozwiązań można zastosować miejscowo.
W osi ulicy Wałowej zaprojektowaliśmy otwarty kanał spływu wody, który łączy sieć zieleńców i ogrodów deszczowych. Na pozostałych ulicach- pojedyncze ogrody deszczowe, oraz kaskadę wodną w ul. Wielkie Schody. Zwiększenie udziału wody wymagać będzie również odpowiedniego doboru gatunków roślin — co też zostało w koncepcji uwzględnione.
Zwiększenie powierzchni biologicznie czynnej, ma za zadanie obniżenie temperatury otoczenia, zwiększenie transpiracji pary wodnej a co za tym idzie poprawę mikroklimatu. Spływ wody bezpośrednio do gruntu oraz ogrodów deszczowych wpłynie również na zmniejszenie podtopień występujących na tym terenie i usprawni działanie służb miejskich w zakresie nawadniania roślin. Przykładowo, obecnie na głównej ulicy ustawione są betonowe donice, które w czasie upałów wymagają intensywnego podlewania.
Mamy nadzieję że wprowadzone zmiany poprawią komfort spacerujących tymi ulicami mieszkańców, oraz staną się wzorem dla innych miast.
uwzględnienie hydrologii było istotne przy projektowaniu koncepcji
© JAZ+ Architekci
Wiktor Bochenek: W jaki sposób ujednolicona zostanie mała architektura i oświetlenie?
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska: Staraliśmy się wychodzić od istniejących i już dobrze funkcjonujących rozwiązań, proponując zmiany tylko w niewielkim stopniu. Na tej podstawie powstały ogólne wytyczne spójne z zaleceniami konserwatorskimi.
Obecnie teren opracowania, jest w naszym odczuciu wręcz przeładowany różnymi, niekoniecznie pasującymi do siebie elementami.
Dlatego w projekcie znalazły się rekomendacje by wszystkie latarnie, słupki, zwieńczenia słupów ogłoszeniowych, stojaki rowerowe, tablice informacyjne oraz inne elementy okuć powinny posiadać jeden kolor, spójny z historycznymi elementami, czyli czarny lub ciemny antracytowy. Ławki z kolei miałyby być zrobione z materiałów naturalnych, z dużym udziałem drewna.
Ujednolicona zostanie także nawierzchnia ulicy Wałowej, kontynuując materiał sąsiedniej ulicy Krakowskiej, oraz ulica Bernardyńska, gdzie zastosowany zostanie już użyty na jej fragmencie chodnik z płyt granitowych.
Proponujemy wykorzystanie oświetlenia do lepszej artykulacji pomników. Istotną kwestią w projekcie była też poprawę bezpieczeństwa i komfortu użytkowania obecnie niedoświetlonych miejsc.
część przestrzeni wymagała demokratyzacji, zazielenienia z jednoczesnym uszanowaniem funkcji
© JAZ+ Architekci
Wiktor Bochenek: Co innego zmieni się w przestrzeni Placu Ofiar Katynia poza poprawą komunikacji i demokratyzacją?
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska: Projekt zakłada, że w tym miejscu zmieniła się proporcja przestrzeni biologicznie czynnej do powierzchni utwardzonej w stosunku do stanu istniejącego. Ta różnica jest znacząca. Wprowadzenie większej ilości zieleni nie wpłynie jednak na możliwości organizacji uroczystości na tym placu zachowując jego ważną funkcjonalnie rolę w mieście. Ważna jest też propozycja dla osób o ograniczeniach w mobilności np.: osób z niepełnosprawnościami lub rodziców z dziećmi na wózkach. Proponujemy zastosowanie odpowiednio nachylonego chodnika wtopionego w tarasowe schody zamiast rampy o bardziej stromym nachyleniu z poręczami. Dzięki temu, ta przestrzeń nie stanieje się karykaturalna estetycznie i niefunkcjonalną. To nie jest może rozwiązanie idealne, ale w naszej ocenie jest akceptowalne i znacząco poprawiające dostępność tego miejsca dla różnych użytkowników.
tarasowe rozwiązanie wprowadzono przy Placu Ofiar Katynia
© JAZ+ Architekci
Wiktor Bochenek: Co było najważniejsze w dopasowaniu zieleni w tej przestrzeni. Dlaczego zdecydowaliście się Państwo na te konkretne rozwiązania?
Andrzej Jaworski, Anna Kotowska: To jest tylko koncepcja, którą można w dalszych krokach uzupełniać i korygować, wskazuje jednak określone zasady kształtowania zieleni, w szczególności drzew, w odpowiednich przestrzeniach miejskich. Rozwiązania konsultowaliśmy z delegaturą Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Tarnowie w kwestii doboru odpowiednich gatunków do potrzeb funkcjonalnych, nawiązań historycznych i adekwatnych do danych lokalizacji ze względów kompozycyjnych.
Istotne było też czy te dane gatunki są odpowiednie do stosowania w warunkach miejskich. Na bieżąco obserwujemy te kwestie w Warszawie, nie tylko zresztą w naszych realizacjach. Na samej ulicy Wałowej braliśmy pod uwagę przede wszystkim przejrzystość koron drzew — i w projekcie zaproponowane zostały takie które zapewnią dostęp światła do lokali mieszkalnych. Dlatego właśnie tam wybraliśmy między innymi klony polne odmiany Elsrijk o przeziernej koronie ale również jesiony. Na ulicy Bernardyńskiej ze względu na historyczne skojarzenia, zdecydowaliśmy się na wprowadzenie drzew owocowych i w tym przypadku wybór padł na wiśnię piłkowaną. Dobór konkretnych gatunków roślin był dla nas równie istotny co zagadnienia infrastrukturalne lub komunikacyjne.
Wiktor Bochenek: Dziękuje za rozmowę!
koncepcja stawia przede wszystkim na problemy nowoczesności
© JAZ+ Architekci
