Co by było, gdybym Ci powiedziała, że za oknem jest latający robot? A nawet lepiej — w Twoim mieszkaniu? Być może przychodzą Ci teraz na myśl wizje z filmów sci-fi, ale spokojnie, to, o czym piszę, jest o wiele bliższe życiu, zwykłej codzienności i zapewnia szybsze działanie miasta. Już Twój telefon przyczynia się do jego powstania, podobnie jak cała sieć czujników, nadajników i oprogramowań.
Obszar miejski jest w pewien sposób robotem, zmechanizowanym organizmem. Im więcej w nim technologii, wykorzystywania różnych metod elektronicznych i czujników do zbierania danych, które są następnie analizowane w celu usprawnienia zarządzania aktywami, zasobami i usługami miasta, tym dalej jest na drabinie zaawansowania Smart City. Polski odpowiednik tej koncepcji to miasto inteligentne. Już sama nazwa nie brzmi dobrze — zupełnie jakby miasto miało swoją niezależność, rozum i być może działało wbrew człowiekowi. Nie jest to najtrafniejsze określenie. Angielskie smart jest czymś pomiędzy „inteligentnym”, „mądrym” a „zwinnym” czy „zaradnym”. Celem powstania takiego modelu miasta ma być poprawa jakości życia obywateli przy jednoczesnej optymalizacji wydajności operacyjnej w różnych sektorach, a nie technologia sama w sobie. Oczywiście, integracja technologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT) i Internetu Rzeczy (IoT) jest kluczowa dla koncepcji Smart City. Umożliwia to zbieranie danych w czasie rzeczywistym oraz ich analizę. Wszystko to w efekcie ma skutecznie rozwiązywać problemy nas, użytkowników miasta. Można także lepiej zarządzać zasobami, poprawiać jakość życia oraz zwiększać efektywność operacyjną miasta.
ewolucja koncepcji
Koncepcja Smart City ciągle ewoluuje przez kolejne generacje, z których każda miała nieco inne podejście do wykorzystania technologii.
Smart City 1.0: Miasta napędzane technologią
Pierwsza generacja miast była napędzana głównie przez międzynarodowe korporacje technologiczne, które dostarczały zaawansowane rozwiązania mające na celu przekształcenie tradycyjnych miast w futurystyczne metropolie. W tej fazie miasta często nie miały pełnej świadomości rzeczywistych potrzeb swoich mieszkańców i wprowadzały rozwiązania technologiczne z góry, bez konsultacji z lokalnymi społecznościami. To podejście prowadziło często do niezrównoważonego rozwoju i nieadekwatnych, przeskalowanych inwestycji z wielkim logiem operatora.
Smart City 2.0: Miasta prowadzone przez władze lokalne, wspierane przez technologie
W drugiej generacji władze lokalne przejęły inicjatywę w analizie swoich potrzeb i poszukiwaniu odpowiednich rozwiązań technologicznych do rozwiązywania lokalnych problemów. Miasta zaczęły korzystać z opinii i potrzeb mieszkańców, dostosowując nieco technologie do poprawy jakości ich życia. To podejście było bardziej adekwatne, ponieważ technologie były wybierane i implementowane zgodnie z potrzebami, jednak były to głównie potrzeby samorządowców.
Smart City 3.0: Współtworzenie z udziałem obywateli
Trzecia generacja charakteryzuje się współpracą pomiędzy władzami lokalnymi, firmami technologicznymi a obywatelami. W tym modelu mieszkańcy mają realny wpływ na kształtowanie swojego otoczenia dzięki narzędziom umożliwiającym aktywny udział w procesach decyzyjnych. Ta forma współtworzenia pozwala na bardziej zindywidualizowane i efektywne podejście do rozwiązywania problemów miejskich, co prowadzi do lepszego zrozumienia i zaspokojenia potrzeb społeczności.
Te trzy koncepcje pojawiają się najczęściej, kiedy mówimy o Smart City. Jednak im dalej w technologiczny las, tym nowsze wydania, mające bardziej aktualne postulaty. I tak spotkamy już Smart City 4.0, koncepcję określaną jako Synergy-Driven. Czytając o czwartej generacji koncepcji, łatwo natrafimy na takie sformułowania jak „budowanie nowej jakości życia poprzez promowanie synergii”, „wykorzystanie innowacyjnego potencjału” czy „synergiczne działania do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju”. W rzeczywistości oznacza to działania mające na celu poprawę dostępu do usług komunalnych oraz zwiększenie ich wpływu na przyszłość miast. W analizie wpływu rozwiązań na rozwój ESI ThoughtLab przeprowadziło ankiety w 167 miastach z 82 państw, zamieszkiwanych przez ponad 526 milionów osób, co stanowi 6,8% światowej populacji. Na podstawie tych badań zidentyfikowano 20 miast czwartej generacji, w tym Aarhus, Los Angeles, Madryt, Nowy Jork, Berlin, Paryż, Filadelfię, Kopenhagę, Tallin, Londyn oraz Wiedeń. Miasta te są zaawansowane zarówno pod względem postępów w realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ, jak i efektywnego wdrażania cyfrowych technologii i danych.
Poza zaawansowanymi technologiami rośnie także znaczenie miękkich potencjałów. Z punktu widzenia koncepcji Smart City, kluczowe jest opieranie się na tych czterech filarach — potencjałach 4T: Technologii, Talencie, Tolerancji i Zaufaniu (Trust). Zaawansowanie tych elementów w zarządzaniu miastem określa jego inteligencję, przedsiębiorczość i innowacyjność. Wysoki poziom 4T determinuje jakość życia mieszkańców oraz konkurencyjną pozycję metropolii.
O krok dalej idzie piąta generacja Smart City, która wprowadza miejski ekosystem cyfrowy, gdzie każdy element miasta może być reprezentowany przez agenta działającego w jego imieniu. Jeśli teraz stanęli Ci przed oczami agenci z „Matrixa” — uspakajam, to zupełnie nie nich tu chodzi. Agent w technologiach Internetu Rzeczy (IoT) oraz Smart Cities to autonomiczna jednostka oprogramowania lub sprzętu, która działa w imieniu użytkownika lub innego programu, aby wykonać zadania i podejmować decyzje na podstawie zebranych danych i określonych celów. Agenci mogą działać samodzielnie lub współpracować z innymi agentami, tworząc sieć wzajemnie powiązanych i komunikujących się urządzeń i systemów. Dzięki temu usługi mogą interaktywnie współdziałać zarówno pionowo, jak i poziomo w proponowanym ekosystemie, wspierając konkurencję oraz współpracę poprzez protokoły sieciowe, które równoważą sprzeczne interesy różnych aktorów miejskich.
Upraszczając, można powiedzieć, że Smart City 5.0 to wizja miast, które stawiają człowieka w centrum uwagi, koncentrując się na poprawie jakości życia i dobrostanu wszystkich obywateli. Technologia odgrywa tu kluczową rolę, służąc do rozwiązywania problemów społecznych i tworzenia inkluzywnych, sprawiedliwych środowisk miejskich. Taki model zarządzania miastem ma na celu stworzenie przestrzeni, w której każdy mieszkaniec czuje się zaangażowany i doceniony.
jak to się robi?
W Seulu w Korei Południowej wdrożono platformę mVoting. Dzięki niej obywatele mogą zgłaszać propozycje lokalnych polityk i głosować na nie online. Od marca 2017 roku mieszkańcy Seulu zagłosowali na ponad 4 tysiące propozycji, z czego aż 88% pochodziło bezpośrednio od nich. Barcelona z kolei stworzyła platformę Decidim, która umożliwia mieszkańcom udział w podejmowaniu decyzji lokalnych oraz składanie własnych propozycji. Takie platformy aktywizują obywateli, pozwalając im na realne wpływanie na przyszłość ich miast poprzez aktywny udział w tworzeniu polityki lokalnej.
Zintegrowane podejście do miejskich systemów to kolejny przykład wdrożenia. Kopenhaga rozpoczęła projekt Copenhagen Street Lab, który wspiera programistów w testowaniu i integrowaniu rozwiązań Smart City z istniejącą infrastrukturą miejską. Dzięki temu miasto może uzyskać pełny obraz funkcjonowania swoich systemów i lepiej je optymalizować. Kluczowa jest tu integracja nowoczesnych technologii z dotychczasowymi systemami, dzięki czemu zapewnione zostanie efektywne zarządzanie miastem i świadczenie usług.
Innym interesującym podejściem jest wykorzystanie istniejącej infrastruktury w nowy sposób. Londyn w Wielkiej Brytanii postanowił przekształcić swoje charakterystyczne latarnie uliczne w elementy Smart City. Wyposażono je w czujniki, monitory powietrza i punkty ładowania pojazdów elektrycznych. Od 2018 roku zainstalowano tam ponad 8000 punktów ładowania, przyczyniając się w ten sposób znacząco do postępu transformacji mobilności. Taki sposób wdrażania technologii pozwala na oszczędne wykorzystanie zasobów i unikanie kosztownych prac budowlanych, jednocześnie wprowadzając nieinwazyjnie nowoczesne rozwiązania w przestrzeni publicznej.
Obecnie największe inwestycje są dokonywane w chmurze (87% miast), telefonii komórkowej (85%), IoT (81%), biometrii (72%) i AI (66%). Prognozuje się także, że w ciągu najbliższych trzech lat technologiami generującymi największy wzrost inwestycji będą cyfrowe bliźniaki (+164%), druk 3D (+125%) i rozszerzona rzeczywistość/rzeczywistość wirtualna (+63%), a także magazynowanie danych (+50%).
przyszłe pokolenia także smart
Smart City to nie tylko technologia, ale także filozofia. Żadne miasto nie jest idealne, także w kategorii wdrażania technologii. Dlatego nowe generacje powstają i powstawać dalej będą. Smart Cities nadal będą ewoluować, prawdopodobnie w kierunku większego zrównoważenia, korzystając z odnawialnych źródeł energii, zielonej infrastruktury oraz zasad gospodarki o obiegu zamkniętym. Kluczowym aspektem będzie również odporność miast, które będą musiały adaptować się do zmian klimatycznych, klęsk żywiołowych i innych wyzwań poprzez budowanie solidnych systemów i przygotowanie na sytuacje awaryjne. W miarę jak technologie takie jak sztuczna inteligencja, Internet Rzeczy czy pojazdy autonomiczne będą coraz bardziej zintegrowane z infrastrukturą miejską i usługami, miasta będą musiały na nowo definiować swoje podejście do zarządzania i planowania przestrzennego.
