Co po nas zostanie? Śmieci z napisem „zmieszane”

Choć wydatki Polaków na znicze i kwiaty pozostają stabilne, problem pojawia się nieco później, kiedy trzeba zgarnąć 9 kilogramów śmieci z grobu.

Przed długim weekendem ustawiały się kolejki w supermarketach. Na taśmie kolejno: zgrzewki wkładów, zniczy, trzy bukiety kwiatów (materiał: poliester). Ten, kto nieco wcześniej zaplanował zakupy, odebrał już swoje paczki z przesyłką ze znanego azjatyckiego sklepu online (Sprawdź ten Zestaw, Sztuczne Kwiaty Na Cmentarz Z Ozdobną Poduszką, Bukiet Pamiątkowy Nagrobny, Realistyczna Kompozycja Z Plastikowymi Wazonami Na Nagrobek tylko 32,46 z darmową dostawą).

co kupujemy i co z tym robimy

Wyniki raportu PAYBACK Opinion Poll pokazują, że liczba Polaków planujących przeznaczyć na zakupy związane z dniem Wszystkich Świętych taką samą kwotę jak w ubiegłym roku wzrosła do ponad 53% (wobec 46% w poprzednim roku). Jednocześnie zmniejszyła się, o 4 punkty procentowe, grupa osób zamierzających wydać więcej niż w roku ubiegłym – w 2024 roku wynosi ona 21%. Ponad połowa respondentów zadeklarowała, że ich wydatki na znicze i kwiaty pozostaną na ubiegłorocznym poziomie. Ponad 24% planuje wydać na znicze od 81 do 100 zł, a prawie 20% przewiduje wydatki przekraczające 130 zł. W 2023 r. „Forbes” wyliczył, że na 1 listopada wydajemy do 700 mln zł i kupujemy w tym okresie aż 300 mln zniczy.

Góra miała ze dwa metry. Ludzie wyciągali telefony, żeby ją sfotografować – taki komentarz dostałam razem ze zdjęciem wielkiej góry śmieci koło cmentarza. W tym roku po Wszystkich Świętych z polskich cmentarzy na wysypiska trafi blisko 120 tys. ton odpadów – szacowało w tamtym roku Stowarzyszenie „Polski Recykling”. To połowa wagi Wonder of the Seas – największego statku wycieczkowego na świecie. Statystyki mówią, że podczas świąt na jednym grobie powstaje nawet 9 kg odpadów – Przede wszystkim są to odpady nierecyklingowalne. 

recykling? nie w tym przypadku

Chociaż to suma zawrotna, to przecież mamy już tak rozwinięty recykling, że poradzimy sobie z przetworzeniem tego – można by optymistycznie pomyśleć. Otóż niestety nie. Tradycyjne znicze, wykonane ze szkła o innej gęstości niż szkło opakowaniowe i często zabrudzone parafiną, nie nadają się do recyklingu. Plastikowe elementy zniczy, jeśli nie zostaną oddzielone, uniemożliwiają przetwarzanie. Za to zużyte wkłady są zanieczyszczone parafiną i dymem – nie nadają się do recyklingu i powinno się wyrzucać je do kontenera na odpady zmieszane. Sztuczne kwiaty? Tak, są z tworzyw sztucznych w głównej mierze z plastiku, gumy, weluru czy lateksu, ale przez to, że materiały te są mieszane, recykling jest niemożliwy. Im produkt tańszy, tym niestety jakość jest gorsza i przez to nie są one zdatne do recyklingu.

Dodatkowo warto zaznaczyć, że wkłady, składające się z parafiny, są pochodną ropy naftowej i są szkodliwe dla zdrowia i środowiska, a ich spalanie przyczynia się do zanieczyszczenia powietrza. Badania stanu powietrza w okolicy 1 listopada pokazują wyższe niż zwykle stężenie szkodliwych substancji, które wytwarza właśnie parafina z wkładów. Alternatywy, takie jak wkłady z naturalnych wosków, są mniej dostępne, droższe, ale oczywiście bardziej ekologiczne. Elektryczne wkłady LED to wielorazowe rozwiązanie, które jednak po zużyciu staje się niebezpiecznym elektroodpadem, mogącym zatruwać środowisko, jeśli nie zostanie odpowiednio zutylizowany – należy je oddać do punktu zbiórki elektrośmieci lub do Punktu Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych (PSZOK).

zarządzanie odpadami

Gospodarowanie odpadami z cmentarzy w Polsce jest zróżnicowane i zależy od lokalnych regulacji oraz umów zawieranych przez zarządców cmentarzy z firmami zajmującymi się wywozem odpadów. Oczywiście obowiązek segregowania śmieci obejmuje całą Polskę, w tym cmentarze. Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, odpady cmentarne są traktowane jako odpady komunalne, co oznacza, że gminy są odpowiedzialne za zapewnienie odpowiednich warunków do ich zbiórki i zagospodarowania. W praktyce jednak segregacja odpadów na cmentarzach w Polsce jest nadal rzadkością.

Unia Metropolii Polskich, Polska Rada Ekumeniczna oraz Inicjatywa (Nie)zapomniane Cmentarze wydały wspólny apel zachęcający do ekologicznych praktyk na cmentarzach, w tym do segregacji odpadów. Światowy Ruch Katolików na rzecz Środowiska apelował o działania w myśl idei „Mniej śmieci – więcej pamięci” i by nie było to „święto konsumpcjonizmu” – a zarazem „święto odpadów”. 

Niektóre cmentarze wprowadzają jednak systemy segregacji odpadów, ustawiając na swoim terenie pojemniki na różne frakcje odpadów, takie jak szkło, plastik czy bioodpady. Przykładem może być Cmentarz przy Parafii pw. św. Marii Magdaleny w Tychach. Również Gdańsk wprowadził na terenie cmentarzy komunalnych system zbiórki odpadów, który ułatwia utrzymanie porządku i dbałość o środowisko.

Dla tych, którzy mają możliwość segregacji, warto przypomnieć, że:

1. Szklane znicze:
   • Wyrzucać do odpadów zmieszanych, ponieważ szkło zniczy nie nadaje się do recyklingu ze względu na inny skład i temperaturę topnienia.
2. Plastikowe wkłady do zniczy:
   • Wyrzucać do odpadów zmieszanych, ponieważ są zanieczyszczone i nie podlegają recyklingowi.
   • Jeśli cmentarz ma lokalne zasady, które zezwalają na wyrzucanie wkładów do żółtych pojemników (na plastik), należy się do nich stosować.
3. Sztuczne kwiaty:
   • Jeśli są wykonane w całości z plastiku, wyrzucać do żółtego pojemnika.
   • Kwiaty z wieloma materiałami (np. tkaninami) należy wyrzucać do odpadów zmieszanych.
4. Naturalne ozdoby:
   • Wyrzucać do odpadów bio, o ile są pozbawione elementów nieorganicznych, takich jak ziemia czy kamienie.
   • Ziemię z donic wyrzucać do odpadów zmieszanych, aby nie zanieczyściła kompostu.
5. Elementy zniczy:
   • Metalowe lub plastikowe wieczka segregować do żółtych pojemników (na plastik i metal).
   • Woski i resztki wosku wyrzucać do odpadów zmieszanych.
6. Donice:
   • Plastikowe donice wrzucać do żółtych pojemników (na plastik).
   • Ceramikę (potłuczone donice) wyrzucać do odpadów zmieszanych.
   • Zeschnięte kwiaty – do odpadów bio.
7. Wiązanki i wieńce:
   • Sztuczne elementy, takie jak plastikowe kwiaty, druty i wstążki, wyrzucać do żółtych pojemników.
   • Gałązki i naturalne elementy wrzucać do brązowych pojemników (na bioodpady).

co można poprawić

W celu poprawy sytuacji apeluje się o edukację społeczeństwa w zakresie segregacji odpadów (nie tylko na cmentarzach, o czym już pisałam) oraz o wprowadzanie systemów ułatwiających segregację. Standardowo doradza się, by wspaniałomyślnie, aby zabrać śmieci ze sobą i wyrzucić je w miejscach umożliwiających segregację w przypadku braku odpowiednich pojemników na cmentarzu. Ciężko jednak wyobrazić sobie noszenie tych statystycznych 9 kilogramów ze sobą, zwłaszcza kiedy wiele osób opiekujących się grobami nie jest już w pełni sił. Najrozsądniej jest jednak przemyśleć zarówno budżet, sposób wytwarzania tych produktów i zakup kolejnego znicza po prostu sobie odpuścić.

Dobrym pomysłem są także „zniczodzielnie” – miejsca, w których można zostawić niepotrzebne, ale niezniszczone znicze do ponownego wykorzystania przez innych.  Można zostawić także osłony do zniczy lub nowe wkłady. Szklany znicz po wypaleniu wystarczy umyć i pozostawić na regale. To z jednej strony pomoc dla osób, dla których zakup znicza nie stać, z drugiej zaś strony unikamy kolejnych śmieci. Pierwsze zniczodzielnie powstały na warszawskim Cmentarzu Północnym. Na 2023 rok według Głównego Inspektoratu Środowiska działało ich kilkadziesiąt w całym kraju.

Według ekspertów wskazówką dla Polski mogą być rozwiązania zza granicy, gdzie przedsiębiorcy są współodpowiedzialni za utylizację produktów, które wprowadzają na rynek. W Słowenii od kilku lat to producenci i importerzy zniczy ponoszą koszty zbiórki i zagospodarowania kłopotliwych odpadów powstałych po obchodach Wszystkich Świętych.

Za konsultacje w sprawie recyklingu dziękuję paniododpadów

Magdalena Milert