Ograniczenie wykorzystania paliw kopalnych i bezsensownego zużycia pojawia się w dyskusjach od lat. Obok zmian klimatycznych istotnym czynnikiem stała się sytuacja geopolityczna. Dlaczego termomodernizacja i energooszczędność są ważne? Co decyduje o ich szybkim rozwoju? Na co powinniśmy kłaść nacisk? O tym rozmawiamy z dr Małgorzatą Fedorczak-Cisak z Politechniki Krakowskiej.
Wiktor Bochenek: Czym zajmuje się Małopolskie Centrum Budownictwa Energooszczędnego?
Małgorzata Fedorczak-Cisak: Małopolskie Centrum Budownictwa Energooszczędnego to innowacyjna jednostka Politechniki Krakowskiej, która została powołana do inicjowania współpracy pomiędzy naukowcami a firmami i samorządami w obszarze budownictwa energooszczędnego. Pracownicy MCBE stanową zespół ekspertów posiadających kompetencje i doświadczenie w prowadzeniu działalności usługowej, doradczej, informacyjnej, szkoleniowej, promocyjnej w zakresie transferu innowacyjnych technologii, przedsiębiorczości oraz stymulowania nowatorskich projektów w obszarze niskoenergetycznego budownictwa. Współdziałanie naukowców i grupy ekspertów MCBE umożliwia opracowanie oraz realizowanie nowoczesnych, innowacyjnych technologii w obszarze budownictwa energooszczędnego. Na swoim koncie mamy wiele opracowanych wspólnie z firmami innowacyjnych produktów i technologii.
Wiktor: Co tak naprawdę kryje się pod pojęciami termomodernizacja i energooszczędność?
Małgorzata: Termomodernizacja i energooszczędność to ostatnio bardzo ważne i zarazem nośne hasła. Od lat siedemdziesiątych, czyli od czasów kryzysu naftowego, określanego też mianem kryzysu paliwowego, energetycznego lub szoku naftowego, który objął wszystkie kraje wysoko uprzemysłowione i uzależnione od ropy naftowej oraz wszystkie dziedziny gospodarki światowej, rozpoczął się powolny proces wprowadzania działań energooszczędnych w sektorach o najwyższych wskaźnikach energochłonności, takich jak budownictwo. Ceny za energię zaczęły być ważnym składnikiem budżetu. Równocześnie, zauważalne wyczerpywanie się surowców naturalnych i postępujące zanieczyszczenie środowiska spowodowały, że temat energooszczędności zaczął być dyskutowany na szczeblach politycznych.
Obecnie mamy jasno wytyczony kierunek, przyjęty przez kraje członkowskie Unii Europejskiej – Europa ma być pierwszym zeroemisyjnym kontynentem do 2050 roku. Aby osiągnąć tak ambitne cele, kraje wprowadzają nowe normy i rozporządzenia. Od 2021 roku w UE zaczął obowiązywać standard budynków o niemal zerowym zużyciu energii. Obecnie, niesamowitym wyzwaniem jest poprawa energooszczędności istniejących zasobów budowlanych, czyli termomodernizacja budynków.
Termomodernizacja wiąże się z szeregiem działań, zmierzających do obniżenia zapotrzebowania na energię do ogrzewania i chłodzenia budynków istniejących. Te działania to między innymi docieplenie ścian, wymiana okien, wymiana systemów instalacji, poprawa energooszczędności oświetlenia poprzez zastąpienie żarówek oświetleniem LED czy wprowadzenie automatyki budynkowej. Te wszystkie działania, poprawiają energooszczędność budynków. Jednak zakres działań termomodernizacyjnych, czy kolejność ich wykonywania jest bardzo istotna, aby mogły przynieść wymierne efekty. Właśnie takim doradztwem i ekspertyzami zajmują się eksperci Małopolskiego Centrum Budownictwa Energooszczędnego.
termomodernizacja i energooszczędność są coraz istotniejszym elementem budownictwa
fot. Kindel Media © Pexels
Wiktor: Czy w architekturze i budownictwie widoczne są zmiany w kwestii termomodernizacji i energooszczędności?
Małgorzata: Tak, oczywiście te działania są widoczne. Jednak są one bardzo uzależnione od systemów wsparcia finansowego, szczególnie dla działań termomodernizacyjnych. Termomodernizacja zasobów budowlanych jest jednym z największych wyzwań infrastrukturalnych Polski, przy długoterminowym celu, jakim jest osiągnięcie do 2050 roku zeroemisyjności.
O ile jednak budynki oddawane do użytku w dwudziestym pierwszym wieku cechują się dobrą efektywnością energetyczną, starsze budynki charakteryzują się wysokim zapotrzebowaniem na energię i wymagają termomodernizacji. Dlatego, aby przyspieszyć proces termomodernizacji, Polska wdraża kompleksowe działania na rzecz wsparcia renowacji budynków, które obejmują zarówno zmiany legislacyjne, ale także wsparcie finansowe zarówno ze środków krajowych, jak i unijnych. Termomodernizację zasobów budowlanych wspiera swoimi działaniami BGK (Fundusz Termomodernizacji i Remontów) czy Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (np. program „Czyste Powietrze”). Dodatkowe działania, takie jak wprowadzenie wymagań jakościowych dla paliw stałych, wymagań dla kotłów na paliwo stałe, rozpoczęcie prac nad utworzeniem Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków, uruchomienie Programów „Czyste Powietrze” oraz STOP SMOG, dają wsparcie dla długoterminowej poprawie efektywności energetycznej budynków, zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych czy poprawy jakości powietrza. Wracając do pytania, w naszym otoczeniu jest wiele przykładów termomodernizacji budynków mieszkalnych, czy użyteczności publicznej.
W budynkach nowoprojektowanych, głównie z uwagi na ostre wymagania stawiane standardowi budynków o niemal zerowym zapotrzebowaniu na energię, zaczynają dominować rozwiązania instalacyjne takie jak pompy ciepła, fotowoltaika czy inne odnawialne źródła energii.
odnawialne źródła energii to istotny element w procesach modernizacyjnych
fot. Kindel Media © Pexels
Wiktor: Te tematy powracają coraz częściej w kontekście nie tylko zmian klimatycznych, ale również wojny Rosji z Ukrainą i odchodzenia od paliw kopalnych. Czy rozwój termomodernizacji i energooszczędności może realnie się przełożyć na ograniczenie użycia paliw kopalnych?
Małgorzata: Oczywiście uniezależnienie się od dostaw surowców energetycznych z innych krajów to przejście na odnawialne źródła energii. Takie też wymagania wprowadza dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków, gdzie podana jest definicja obowiązującego od 2021 roku standardu budynków o niemal zerowym zapotrzebowaniu na energię. Warto ją tutaj przytoczyć.
budynek o niemal zerowym zużyciu energii oznacza budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej. Niemal zerowa lub bardzo niska ilość wymaganej energii powinna pochodzić w bardzo wysokim stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu.
Jednak pierwszym krokiem jest obniżenie zapotrzebowania na zużycie energii przez budynek, czyli jego termomodernizacja, a następnym krokiem jest pokrycie tego niewielkiego zapotrzebowania na energię przez odnawialne źródła energii. To jest klucz uniezależnienia się od zewnętrznych dostaw energii.
Wiktor: Przechodząc do certyfikatów, czy dokumenty takie jak BREEAM lub LEED mają sens?
Małgorzata: Certyfikacja czy też ocena wielokryterialna budynków, taka jak BREEAM czy LEED pozwala na osiągnięcie wysokiej jakości budynku zarówno w kwestii efektywności energetycznej, zapewnienia komfortu użytkowania, jak i minimalizacji wpływu na środowisko.
Jednak te certyfikaty to długotrwałe i kosztowne procesy doradztwa, w większości stosowane dla budynków użyteczności publicznej. Na przykład w Polsce certyfikatem LEED certyfikuje się powierzchnie biurowe, przemysłowe, handlowe, hotelowe i szkolne. Odpowiadając na pytanie, tak mają sens, ponieważ dają gwarancję rzetelnie zaprojektowanego i wybudowanego budynku.
Wiktor: MCBE jest również twórcą certyfikatu. Jak on działa, czym się wyróżnia?
Małgorzata: Małopolskie Centrum Budownictwa Energooszczędnego, jednostka Politechniki Krakowskiej wspólnie z partnerami Małopolskim Laboratorium Budownictwa Energooszczędnego, Narodową Agencją Poszanowania Energii oraz Polską Akademią Nauk (Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią) opracowało pierwszy polski Certyfikat Budownictwa Energooszczędnego. Naukowcy i eksperci wzięli pod uwagę regionalne warunki klimatyczne i określili wytyczne, jakie powinien spełniać taki budynek, aby był uznany za energooszczędny, zdrowy i przyjazny środowisku.
Certyfikat MCBE PK jest pierwszym opracowanym w Polsce certyfikatem budynków energooszczędnych, spełniających założenia Polskiej definicji budynków o niemal zerowym zapotrzebowaniu na energię. Certyfikat MCBE bazuje na założeniach, że budynek musi być energooszczędny — przyniesie to korzyści finansowe dla Inwestora poprzez mniejsze koszty eksploatacyjne; musi być dobrze zrealizowany, bez błędów wykonawczych, dlatego eksperci MCBE uczestniczyć będą z Inwestorem w budowie, służąc swoimi poradami; wybudowany budynek musi mieć dobry mikroklimat oraz charakteryzować się dobrą jakością powietrza wewnętrznego, czyli być zdrowym i komfortowym miejscem, w którym spędzamy większą część naszego życia, i w końcu być przyjazny dla środowiska zewnętrznego, przyczyniając się tym samym od ochrony przyrody.
kwestią, która przyśpieszyła dyskusje o polityce dotyczącej termomodernizacji i energooszczędności jest wojna w Ukrainie
fot. Magda Ehlers © Pexels
Wiktor: Co dzisiaj z perspektywy prawnej i technologicznej blokuje rozwój tej technologii i transformacji? Jakie kierunki należy przyjąć w rozwoju termomodernizacji i energooszczędności?
Małgorzata: Najważniejszym elementem rozwoju termomodernizacji i energooszczędności jest spójny system finansowego wsparcia, gwarantowany przez rząd czy inne organy administracji państwowej. Również ważny jest rozwój innowacyjnych technologii, czego wsparciem są programy finansowania na przykład przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, PARP czy programy regionalne.
Warto tu wspomnieć o programach takich jak Life czy o programie małopolskim SPIN – Centra Transferu Wiedzy, realizowanym między innymi na Politechnice Krakowskiej przez Małopolskie Centrum Budownictwa Energooszczędnego. Dzięki tym programom można otrzymać wsparcie w zakresie doradztwa lub pomocy w pisaniu wniosków o finansowanie działań wspierających efektywność energetyczną.
Wiktor: Dziękuję za rozmowę.
