Niszczejące od lat zabytkowe kamienice to problem wielu miast. I nieważne, czy prywatne, czy miejskie zabytki, architektura to dziedzictwo naszej kultury. Co zrobić, by ją chronić? Każde miasto stara się być atrakcyjne dla mieszkańców i zapraszające dla turystów, a jednak brak środków na renowację zabytków jest czymś absolutnie standardowym. Jak do tego dochodzi? Idealnym przykładem jest historia, która ma miejsce w Kielcach.
Popówka w Kielcach - do rozbiórki | mat.prasowe. radio Eska
Z ekspertyzy wynika, że ściany, zwłaszcza te w piwnicy, są w fatalnym stanie. To cena tego, że przez lata o budynek właściciel nie dbał. Był nieogrzewany, co przyspieszyło jego śmierć techniczną. Wilgoć i mróz zrobiły swoje – mówi Anna Żak, świętokrzyski wojewódzki konserwator zabytków.
Dziewiętnastowieczna kamienica na rogu Wesołej i Mickiewicza w Kielcach. Z oryginału pozostaną tylko ściany od strony ulic, a reszta zostanie odbudowana. Popówka powstała według projektu wybitnego kieleckiego architekta Franciszka Ksawerego Kowalskiego. Budynek jest ostatnim wspomnieniem po cerkwi, która znajdowała się na dzisiejszym Skwerze Stefana Żeromskiego. W ostatnich latach kamienica stała pusta. W końcu, od Agencji Mienia Wojskowego przejęła ją prokuratura, by urządzić tam nową przestrzeń dla śledczych.
Popówka w Kielcach - wizualizacja | Inwestycje Kielce
Prace wykonywane są w uzgodnieniu z konserwatorem zabytków. Jeżeli chodzi o fasady od strony ulic, mają one zachować swój oryginalny styl. Tutaj nie będziemy nic zmieniać – zapewnia rzecznik prokuratury Daniel Prokopowicz.
Nic? Wykonawca planuje dobudowanie dwóch pięter, ale... z szacunkiem do starej architektury. Oczywiście ingerencja w zabytki może być wciąż estetyczna, ale czy koniecznością jest doprowadzanie ich do stanu nadającego się jedynie do rozbiórki, by później odbudować „w oryginalnym stylu"?
„zachować klimat kamienic"
Takich historycznych budynków, wyłączonych z użytkowania, które przez lata popadają w ruinę, jest w samych Kielcach znacznie więcej. Dwie kolejne kamienice, przy ul. Słowackiego 3 i Śniadeckich 4. Powstały ponad sto lat temu, na początku XX wieku, na życzenie rodziny Zagajskich, bardzo bogatych kieleckich Żydów, właścicieli m.in. wapienników na Wietrzni. Cztery lat temu firma Dorbud planowała ich adaptację na „piękne apartamenty, które zachowają klimat kamienic”. Przygotowując inwestycję, m.in. przeniesiono stojący na podwórku dom modlitwy.
Zabytkowy dom modlitwy Zagajewskich przed usunięciem z placu, Kielce | Targeo.pl
Dorbud popadł jednak w kłopoty. – W marcu doszło do upadłości spółki i cały majątek, w tym te kamienice, przejął syndyk. A wcześniej przez dwa lata Dorbud miał innego zarządcę – mówi Tomasz Tworek w rozmowie z Gazetą Wyborczą, prezes Dorbudu w upadłości. Dodaje, że stara się nawet tamtędy nie jeździć, „żeby nie patrzeć” – pisze Gazeta Wyborcza.
ochrona układu urbanistycznego to za mało
Dlaczego ostatecznie ratowane są jedynie elewacje zabytkowych budynków, gdy pozostałe zżera wilgoć i mróz? Historyczne kielieckie kamienice podlegają ochronie jako element części układu urbanistycznego. To elewacja wpisana jest jako element, ale fundamenty już niekoniecznie... Jak tłumaczy konserwator Anna Żak, urząd nie jest w stanie kontrolować regularnie wszystkich elementów układów urbanistycznych. Indywidualnych budynków jest i tak już zbyt wiele.
– Jest ich tyle, że jeden budynek możemy w praktyce skontrolować raz na dziesięć lat – tłumaczy Anna.
Kto czuwa nad stanem historycznych budynków? Jest jeszcze nadzór budowlany, ten jednak kontroluje przede wszystkim bezpieczeństwo, a dokładnie, czy niszczejąca kamienica nie zagraża przechodniom.
– Nie możemy nakazać remontu jako takiego. Decyzje dotyczące estetyki, gdy stwierdzaliśmy, że coś się wali, były uchylane przez sądy. Dlatego kluczowa jest postawa właściciela. Poza tym i tak potrzebne jest stanowisko konserwatora – tłumaczy Robert Wojnowski, powiatowy inspektor nadzoru budowlanego.
wyburzanie zabytkoej kamienicy w Kielcach | naszekielce.pl
Do Dorbudu należą też dwie inne kamienice z lat 30. ubiegłego wieku. Już ponad dziecięc lat temu właściciel argumentował, że są w fatalnym stanie, a poprzedni wojewódzki konserwator zabytków, Janusz Cedro, zgodził się na ich wyburzenie.
Przy ulicy Piotrkowskiej 6 i 4 stoją dwie niszczejące kamienice z XIX wieku. Stoją puste od lat. W 2011 roku ówczesny właściciel zapowiadał, że powstanie tam pasaż handlowo-usługowy, a obie kamienice, miały być elegancką wizytówką. Wyburzono wprawdzie oficynę i budynki gospodarcze, a prace stanęły. W 2020 roku komornik wystawił działki na sprzedaż...
– Bardzo często można odnieść wrażenie, że właścicielom takich obiektów jest na rękę, żeby się zawaliły. Wtedy łatwiej prowadzić inwestycję – komentuje Rafał Zamojski, menedżer śródmieścia i miłośnik historii Kielc w rozmowie z Gazetą Wyborczą.
„wpis do rejestru zabytków nie ratuje budynku”
Zatem co może ocalić historyczne budynki, jeśli nie opieka konserwatorska? Świadomość właścicieli o obowiązku dbania o swoją własność jest niezależna od jakichkolwiek przepisów, umocnić ją mogą jedynie wzmożone kontrole. A na te potrzeba wsparcia miasta.
