Ostatnie lata nie były najlepszym okresem dla polskich drzew. Lex Szyszko, szereg realizacji, które doprowadziły do dyskursu nad betonozą czy postępujące kwestie dotyczące adaptacji do zmian klimatu, których długo nie widzieliśmy na horyzoncie zdarzeń. W kierunku zmian chce wyjść Fundacja Ekorozwoju.
czy drzewa mają odpowiednią ochronę w Polsce?
O wartości drzew w naszym najbliższym otoczeniu, niezależnie czy jest to miasto, czy wieś mówi się od dawna (o wartości drzew można poczytać w kwietniowym numerze A&B — zielone miasto). Kwestia ich ochrony była jednak tematem wielu dyskusji i pytań. Jak powinniśmy chronić drzewa? Co należy zmienić w legislacji, aby usprawniać te procesy?
Temat ten podjęła Fundacja Ekorozwoju, która zaproponowała „piątkę dla drzew” — zbiór rozwiązań, które są najistotniejsze z perspektywy poprawy statusu drzew i ich ochrony. Co zostało uwzględnione w tym spisie?
w ramach popularyzacji projektu aktywiści rozpoczęli od akcji informacyjnej do parlamentarzystów
© Fundacja Ekorozwoju
piątka dla drzew — czym jest?
Za najpilniejsze aktywiści i specjaliści uznali uwzględnienie ochrony przed dewastacją koron i korzeni drzew, ponieważ te elementy nie są odpowiednio chronione z perspektywy prawnej. Uwzględnienie zaostrzenia wydawania zezwoleń na wycinkę, jedynie w przypadku uzasadnienia konieczności wycinki. Jednym z postulatów jest również urealnienie wysokości opłat i kar, które według aktywistów i specjalistów są za niskie. Istotnym elementem jest stworzenie nowego systemu kompensacji, który jest niewydolny przy obecnych potrzebach klimatycznych. Ostatnim postulatem jest zwiększenie udziału społecznego w decydowaniu o drzewach.
pierwszy postulat
© Fundacja Ekorozwoju
Jakie aktywiści widzą szansę na wprowadzenie tych zmian? Co jest najistotniejsze i co powinno się zmienić? O tym rozmawiamy z Sabiną Lubaczewską (Fundacja Ekorozwoju)
Wiktor Bochenek: Są państwo po kolejnych spotkaniach z parlamentarzystami. Czy na horyzoncie widać pierwsze jaskółki zmian?
Sabina Lubaczewska: Wydaje się, że problem zaczyna przebijać się do szerszej świadomości parlamentarzystów oraz przedstawicieli rządu. Powołany został Parlamentarny Zespół Przyjaciół Drzew, ale równolegle w Ministerstwie Klimatu i Środowiska tworzony jest Zespół ds. Ochrony Drzew i Krzewów oraz trwają spotkania grupy ds. Adaptacji do Zmian Klimatu, która również zajęła się tematyką drzew. Jednym z celów pierwszego spotkania grupy było wypracowanie rekomendacji dotyczących nowelizacji ustawy o ochronie przyrody w zakresie kompensacji przyrodniczej.
drugi postulat
© Fundacja Ekorozwoju
Wiktor: Co jest podstawowym problemem z niekoniecznymi wycinkami drzew w Polsce?
Sabina: Podstawowym problemem ochrony drzew jest traktowanie zielonej infrastruktury jako dobra łatwo odnawialnego, ponieważ wytniemy drzewo i nasadzimy nowe. Zapominamy przy tym, że aby odtworzyć drzewo, które ma sto lat, potrzebujemy właśnie takiego czasu. Nie jesteśmy w stanie skompensować utraconych korzyści.
Sadząc drzewa, możemy zadbać o przyszłe pokolenia, ale dla naszego każda wycinka to nieodwracalna strata. W niektórych miejscach w Europie, na przykład w Holandii, odchodzi się już od myślenia w kategoriach monetarnej wartości drzew. Ważne jest zachowanie usług ekosystemowych.
trzeci postulat
© Fundacja Ekorozwoju
Inwestor musi zapewnić, że po realizacji inwestycji w danym miejscu zachowana zostanie na przykład zdolność do sekwestracji węgla. Okazało się bowiem, że wielu inwestorów było stać na niszczenie drzew i mogli zapłacić nawet wielkie kwoty za wycinki. W takiej sytuacji sprawa wygląda o wiele poważniej. Bo niejednokrotnie nie da się zastąpić rosnących drzew. Więc nie można ich tak po prostu usunąć.
Wiktor: Jakie są problemy związane z systemami kar za nielegalną wycinkę?
Sabina: Kary za nielegalną wycinkę drzew są wielokrotnością opłat, a te ostatnie zostały drastycznie obniżone. Kara za czyny inne niż uszkodzenie drzewa wynosi dwukrotność opłaty za usunięcie danego drzewa, a w przypadku, w którym usunięcie drzewa lub krzewu jest zwolnione z opłaty, kara ma wysokość takiej opłaty.
aktywiści apelowali do zmiany opłat w 2018 roku
© Fundacja Ekorozwoju
W związku z tym są na tyle niskie, że niektórym może po prostu opłacać się, wyciąć drzewo nielegalnie. W trakcie, gdy dochodziło do zmian i obniżenia opłat za drzewa wykonaliśmy taki plakat, który pokazuje, jak bardzo zmieniła się „wartość” drzew w ciągu jednej chwili, choć przecież usługi ekosystemowe, jakie świadczą drzewa, nie uległy zmianie.
Zmiany legislacyjne są konieczne również dlatego, by zapewnić bezpieczeństwo ludzi w otoczeniu drzew. Drzewa zniszczone, uszkodzone, z podciętymi korzeniami lub pozbawione ich całkowicie stanowią dla nas realne zagrożenie. Jako mieszkańcy nie możemy się godzić na to, że drzewa są nonszalancko niszczone w procesie inwestycyjnym, a potem powoli zamierają przez lata, aż ostatecznie zostają usunięte.
czwarty postulat
© Fundacja Ekorozwoju
Drzewa mają ewolucyjną zdolność do gromadzenia sporych zapasów na czas kryzysu i to jest też wielki ich pech, bo w sytuacji, gdy człowiek zniszczy drzewo, na przykład obetnie korzenie lub gwałtownie zredukuje koronę, to takie drzewo przez kolejnych kilka lat będzie walczyło o przetrwanie. Tyle że ten proces może zająć znacznie więcej niż pięć lat. A na tyle właśnie odraczane są egzekucje kar za zniszczenie i uszkodzenie drzew.
Więc lepiej dla wszystkich byłoby, gdyby te drzewa umierały od razu. Wtedy organ prowadzący postępowanie w sprawie zniszczenia lub uszkodzenia od razu widziałby przyczynę i skutek.
Wiktor: Jak widzą Państwo przyszłość w kontekście zmian legislacyjnych?
Sabina: Propozycje zmian, nad którymi pracowaliśmy przez kilka ostatnich lat, są naprawdę dobrze przemyślane i konsultowane przez szerokie grono społeczników, specjalistów, urzędników. To dobry materiał, by naprawić przepisy, które nie dość, że nie chronią drzew, to jeszcze nie zapewniają nam bezpieczeństwa w ich otoczeniu.
Wiktor: Dziękuję za rozmowę.
piąty postulat
© Fundacja Ekorozwoju
