Szacuje się, że obecnie aż 75% spośród budynków zbudowanych przed 2000 rokiem w Unii Europejskiej ma niską charakterystykę energetyczną. Jej poprawa ma kluczowe znaczenie dla oszczędności energii i osiągnięcia planowanej do 2050 roku zeroemisyjności zasobów budowlanych. W skrócie: właściwe ocieplenie budynku przekłada się na mniejsze zapotrzebowanie na energię do jego ogrzania, a to oznacza niższe emisje dwutlenku węgla do atmosfery i niższe rachunki. Jak więc poprawić charakterystykę energetyczną budynku?
Sposobem na zwiększenie efektywności energetycznej jest termomodernizacja, czyli, na przykład, wymiana lub modernizacja systemu grzewczego, ocieplenie przegród — ścian, stropów, dachów i podłóg, czy wymiana stolarki. Termomodernizacją polskiej kostki w Jaśle — typowego dla epoki PRL domu jednorodzinnego z płaskim dachem, jakich steki wciąż spotkać można na terenie całego kraju, zajął się Marcin Łukasz Tęcza, architekt z pracowni MLT architecture & urban design, który na co dzień pracuje w Luksemburgu.
Ola Kloc: Projekt dotyczył termomodernizacji i adaptacji typowej kostki z lat 60. Jakie były największe wyzwania związane z dostosowaniem budynku do aktualnych wytycznych związanych z zapotrzebowaniem i zużyciem energii cieplnej?
Marcin Łukasz Tęcza: Największe wyzwania związane z dostosowaniem budynku do obecnych wytycznych dotyczących zużycia energii cieplnej to głównie zapewnienie skutecznej izolacji termicznej i maksymalna eliminacja mostków termicznych oraz zastosowanie energooszczędnych technologii.
W tym projekcie wymagało to użycia nowoczesnych, ale jednocześnie kompatybilnych z istniejącą strukturą materiałów. Zastosowaliśmy wełnę skalną o grubości 20 cm do ocieplenia fasady i watę celulozową do wentylowanego stropodachu.
Napotkaliśmy trudności związane z lokalną dostępnością i akceptacją nietypowych materiałów izolacyjnych, co wymagało przekonywania lokalnych firm oraz logistycznego wysiłku w celu sprowadzenia specyficznych produktów, jak izolacja Kingspan użyta wokół okien i balkonów.
Ostatnim wyzwaniem było dostosowanie się do programów dofinansowania, co wpłynęło na harmonogram realizacji projektu, w szczególności odłożenie w czasie instalacji pompy ciepła i paneli fotowoltaicznych. W przeciwieństwie do Luksemburga, gdzie na co dzień pracuję, dotacje na ocieplenie domu w Polsce uzależnione są od wysokości dochodów.
taras
© Marcin Łukasz Tęcza
Ola: Jakie rozwiązania dążące do energooszczędności zastosował pan w tym obiekcie?
Marcin: W celu oszczędzania energii zaproponowałem przede wszystkim montaż nowej izolacji termicznej budynku z wykorzystaniem ekologicznych materiałów, instalacje energooszczędnych okien z uwzględnieniem odpowiedniej wiatro- i hydroizolacji, wykorzystanie odnawialnych źródeł energii oraz optymalizację systemów ogrzewania i wentylacji.
Jako architekt-urbanista wiem, że dążenie do oszczędności energii nie ogranicza się tylko do projektowania nowych, pasywnych budynków. Istotne jest również efektywne wykorzystanie już istniejących struktur, poprzez ich modernizację i dostosowanie do współczesnych wymogów energetycznych. Projekt zakłada nadbudowę istniejącej konstrukcji, aby stworzyć dodatkową jednostkę mieszkalną w ścisłym centrum miasta. Ta strategia pozwala na zwiększenie gęstości zabudowy bez konieczności zajmowania nowych terenów, co również jest krokiem w stronę zrównoważonego rozwoju.
minimalistyczne wnętrze domu
© Marcin Łukasz Tęcza
Ola: Jakie rady dałby pan architektom, którzy podejmują się takich projektów?
Marcin: Dla architektów podejmujących się projektów termomodernizacji i wprowadzania energooszczędnych rozwiązań kluczowe jest przyjęcie kompleksowego podejścia już na wstępnym etapie planowania. Oto kilka rad, które mogą ułatwić realizację tego typu przedsięwzięć:
- Zrozumienie budynku: przed rozpoczęciem projektu zalecam przeprowadzenie szczegółowej analizy budynku oraz jego otoczenia. Pozwoli to na zidentyfikowanie kluczowych wyzwań i szans związanych z jego lokalizacją, historią oraz obecnym stanem technicznym. Niezbędnym krokiem jest wykonanie audytu energetycznego, który ujawni najbardziej krytyczne obszary z punktu widzenia strat energii. Na podstawie audytu można określić priorytety działań i dobierać odpowiednie technologie.
- Integrowanie zasad zrównoważonego rozwoju: obejmuje to nie tylko efektywność energetyczną, ale także użycie ekologicznych materiałów i dbałość o zdrowie użytkowników oraz minimalizacja wpływu na środowisko naturalne.
- Zastosowanie technologii niskoemisyjnych takich jak pompy ciepła czy fotowoltaika, aby znacznie obniżyć zużycie energii.
- Optymalizowanie systemów HVAC: efektywne systemy ogrzewania i wentylacji są kluczowe dla komfortu termicznego przy niskim zużyciu energii.
- Eliminacja mostków termicznych i termoizolacja: poprawi to bilans energetyczny budynku i pozwoli uniknąć niepotrzebnych problemów.
- Współpraca interdyscyplinarna z ekspertami z różnych dziedzin (budownictwo, instalacje, energetyka) pozwoli na stworzenie spójnego i kompleksowego projektu, który w pełni wykorzysta potencjał dostępnych technologii i materiałów.
- Otwarta komunikacja z inwestorem: ważne jest, aby od samego początku utrzymywać jasną komunikację z inwestorem w zakresie oczekiwań, możliwości technicznych oraz potencjalnych dodatkowych kosztów związanych z zastosowaniem rozwiązań energooszczędnych. Dobrze jest również poinformować o dostępnych programach wsparcia finansowego, które mogą zmniejszyć początkowe koszty inwestycji.
Kluczowe jest przyjęcie holistycznego podejścia, które umożliwi zintegrowanie nowoczesnych rozwiązań energetycznych z zachowaniem estetyki architektonicznej i funkcjonalności budynku.
Ola: Jak funkcjonalne rozwiązania i układy pomieszczeń z lat 60. sprawdzają się współcześnie? Co wymagało pańskiej ingerencji?
Marcin: Funkcjonalne rozwiązania i układy pomieszczeń z lat 60. mogą nadal być skuteczne, jednak często wymagają dostosowania do współczesnych standardów i potrzeb mieszkalnych. W moim projekcie zoptymalizowałem układy pomieszczeń, aby lepiej odpowiadały aktualnym wymaganiom, zachowując jednocześnie charakter oryginalnego budynku.
W dobie home office i open source ciekawym rozwiązaniem było dodanie wspólnego pomieszczenia z bezpośrednim wyjściem do ogrodu, dostępnego dla wszystkich mieszkańców, które może być wykorzystane jako tymczasowy dodatkowy pokój do podziału między lokatorów — do pracy zdalnej, jako tymczasowa sypialnia dla gości lub wspólny pokój do rekreacji.
dom podzielony został na osobne mieszkania
© Marcin Łukasz Tęcza
Ola: Na co dzień pracuje pan w Luksemburgu, jak na tamtejszym runku wygląda sytuacja związana z termomodernizacją istniejących budynków i wprowadzaniem energooszczędnych rozwiązań w architekturze?
Marcin: W Luksemburgu podobnie jak w innych krajach europejskich rośnie świadomość ekologiczna i potrzeba redukcji zużycia energii. Dlatego też projekty termomodernizacji i wprowadzanie energooszczędnych rozwiązań stają się obowiązkowe.
Instytucje takie jak Klima-Agence, specjalizujące się w audytach energetycznych i doradztwie w zakresie efektywności energetycznej, odgrywają istotną rolę w procesie termomodernizacji. Ich eksperci oferują kompleksowe analizy, pomagając właścicielom budynków w identyfikacji obszarów do poprawy efektywności energetycznej i w wyborze odpowiednich technologii. Dzięki ich wsparciu coraz więcej budynków jest modernizowanych z myślą o zmniejszeniu zużycia energii i poprawie komfortu mieszkańców.
W Luksemburgu termomodernizacja i wprowadzanie energooszczędnych rozwiązań w architekturze są aktywnie wspierane przez rząd poprzez różnorodne granty i dotacje. Każda nowa budowa domu musi odpowiadać standardom budynku o niemal zerowym zużyciu energii (nZEB) od 1 stycznia 2017 roku. Kluczowe jest tutaj połączenie nowoczesnych technologii budowlanych z dostępnymi programami wsparcia finansowego, aby maksymalizować korzyści zarówno dla użytkowników budynków, jak i dla środowiska.
Szczególnie w obszarach miejskich, gdzie przestrzeń jest ograniczona, coraz ważniejsze staje się dostosowanie istniejących budynków do obecnych wymogów energetycznych, aby zmniejszyć zużycie energii i poprawić jakość życia.
Luksemburg planuje również wprowadzić nowe regulacje dotyczące zagospodarowania przestrzennego, które będą miały na celu ograniczenie betonowania nowych terenów i zmniejszenie powierzchni pokrytych materiałami nieprzepuszczalnymi. Działania te są podejmowane w celu ochrony środowiska naturalnego oraz zapewnienia trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Ola: Dziękuję za rozmowę.
