Współczesny Singapur jest ważnym ośrodkiem inwestycji i projektów budowlanych. Na potrzeby wciąż rosnącej gospodarki realizowane są liczne budynki, budowle i infrastruktura. Rozbudowywana i modernizowana jest w szczególności zabudowa komercyjna i mieszkaniowa, a w niedawnym okresie także administracyjna oraz obiektów kultury i edukacji.
krótka historia państwa-miasta
Singapur jest niewielkim (720 km²), wyspiarskim państwem-miastem, którego ludność liczy około 5,5 miliona. Początki zorganizowanego osadnictwa sięgają trzeciej dekady XIX stulecia, kiedy wyspa stała się posiadłością brytyjską i lokalnym ośrodkiem handlowym. Od połowy XIX wieku Singapur był ważnym ośrodkiem wojskowym. Wzniesiono zespół fortów, a w okresie międzywojennym rozbudowana została brytyjska baza morska. Upadek Singapuru, zdobytego w lutym 1942 roku przez wojska japońskie, uznawany jest często za początek zmierzchu kolonialnego Imperium Brytyjskiego. Po przywróceniu władzy brytyjskiej (1945) oraz krótkim okresie federacji z Malezją (1963), w 1965 roku Singapur stał się państwem niepodległym — początkowo mało rozwiniętym, wręcz biednym. W ubiegłym roku obchodził 50. rocznicę swojego bytu państwowego, co było okazją do wielu badań, podsumowań i ocen, w znacznej większości wypadających nad wyraz korzystnie. W krótkim czasie Singapur stał się krajem gospodarczo wysoko rozwiniętym. Obecnie zajmuje trzecie miejsce na świecie pod względem produktu krajowego brutto na 1 mieszkańca. Port w Singapurze jest drugim po Szanghaju największym portem świata (z początkiem XXI wieku był przez pewien czas portem największym). Rozwinęły się także usługi finansowe, przemysł precyzyjny i przetwórstwo ropy naftowej.
W pierwszych dekadach niepodległości zrealizowany został szeroko zakrojony program państwowego budownictwa mieszkaniowego o dobrym standardzie. Skorzystano z pozytywnych aspektów dziedzictwa okresu kolonialnego, o czym świadczą rozległe kontakty międzynarodowe i członkostwo w Brytyjskiej Wspólnocie Narodów. Singapur rozwinął się również jako ośrodek edukacyjny i badawczy. Osiągnięcia z wielu dziedzin nauki są z powodzeniem wprowadzane w życie. Od 1965 roku terytorium państwa powiększyło się o ponad dwadzieścia procent dzięki pozyskiwaniu terenów morskich. Prowadzona jest racjonalna gospodarka zasobami wodnymi, a nawet rolnymi. Nieustannie rozbudowywany i modernizowany jest system komunikacyjny, co w szczególności dotyczy komunikacji publicznej opartej na liniach metra i autobusowych, przy planowym ograniczaniu indywidualnej komunikacji samochodowej. Wręcz legendarny jest poziom bezpieczeństwa i porządku publicznego. Fascynuje harmonijnie funkcjonujące, wielokulturowe i wieloreligijne społeczeństwo, posługujące się na co dzień czterema językami: angielskim, mandaryńskim, malajskim, tamilskim.
Ogrody Nad Zatoką z zespołem konstrukcji zwanych superdrzewami, pokrytych roślinnością (projekt parku i konstrukcji — Grant Associates, rok ukończenia — 2012)
fot.: Maciej Motak
architektura Singapuru
Współczesny Singapur jest ważnym ośrodkiem inwestycji i projektów budowlanych. Na potrzeby wciąż rosnącej gospodarki realizowane są liczne budynki, budowle i infrastruktura. Rozbudowywana i modernizowana jest w szczególności zabudowa komercyjna i mieszkaniowa, a w niedawnym okresie także administracyjna oraz obiektów kultury i edukacji. W Singapurze działają liczne, renomowane biura architektoniczne, pracujące na potrzeby rynku lokalnego i zagranicznego, takie jak WOHA Architects, RSP Architects, DP Architects. Ponadto, należy odnotować dzieła, które zaprojektowali (lub współprojektowali) znani architekci z innych krajów: Ieoh Ming Pei, (m.in. kompleks biurowo-hotelowy Raffles City — 1980–1986 oraz zespół biurowy The Gateway — 1981–1990), Philip Johnson (biurowiec Millenia Tower — 1992–1996), Russel Johnson (kompleks sal teatralnych Esplanade Theatres on the Bay — 1996–2002), Norman Foster (rozbudowa Sądu Najwyższego — 2002–2005 oraz hotel Capella na wyspie Sentosa — 2003–2009), Toyo Ito (zespół komercyjno-rozrywkowy VivoCity — 2003–2006), Kisho Kurokawa (centrum badawcze Fusionopolis — 2006–2009), Moshe Safdie (kompleks hotelowo-handlowy Marina Bay Sands — 2007–2010, oraz sąsiadujące z nim ArtScience Museum — 2008–2011), Daniel Libeskind (zespół mieszkaniowy Reflection At Keppel Bay — 2008–2011), zmarła niedawno Zaha Hadid (zespół mieszkaniowy d’Leedon — 2010–2014) i wielu innych.
W porównaniu z inwestycjami z ostatniego półwiecza, w tym zwłaszcza ostatniego ćwierćwiecza, wcześniejszy dorobek architektoniczny blisko dwustuletniej historii Singapuru jest znacznie skromniejszy. Niemniej jednak do ochrony oryginalnych, wartościowych elementów tego dorobku przykłada się obecnie dużą wagę. Do rejestru zabytków wpisano ponad siedem tysięcy obiektów. Są wśród nich między innymi okazałe gmachy z czasów kolonialnych: dawny budynek sądu i parlamentu (1827), neogotycka katedra anglikańska św. Andrzeja (1835), kościół ormiański (1835), siedziba Muzeum Narodowego (1887), hotel Raffles (1887) oraz wiele innych budynków świeckich i sakralnych. Ochronie podlegają także wybrane obiekty architektury tradycyjnej, niegdyś typowej: tzw. czarno-biało bungalowy (wolno stojące rezydencje z okresu kolonialnego) oraz zespoły shophouses — dwu- lub trzykondygnacyjnej zabudowy szeregowej lub kwartałowej, połączonej w parterach ciągami podcieni o półtorametrowej szerokości (five foot way). Ich elewacje odznaczają się bogactwem i różnorodnością dekoracji. Singapurskie obiekty zabytkowe poddawane są konserwacji, a niektóre również adaptacji do nowych funkcji — dotyczyło to m.in. zespołów klasztornych św. Józefa (z 1854 roku) oraz Najświętszego Dzieciątka Jezus (z 1904 roku), w których umieszczono, odpowiednio, Muzeum Sztuki Współczesnej Singapuru oraz duży zespół komercyjno-gastronomiczny Chijmes.
Ochronę zabytków i ich zespołów w Singapurze, podobnie jak całokształt zagadnień planowania i projektowania urbanistycznego, prowadzi i nadzoruje Urban Redevelopment Authority. Instytucja ta, wyposażona w szerokie kompetencje i duży zakres odpowiedzialności, przygotowuje dla całego państwa-miasta plany ogólne (z horyzontem czasowym 10–15 lat) oraz plany koncepcyjne (z horyzontem czasowym 40–50 lat). Wykonuje także plany szczegółowe dla poszczególnych rejonów (terytorium Singapuru jest podzielone na 55 jednostek urbanistycznych), programy rewitalizacyjne, wytyczne i projekty konserwatorskie oraz wiele innych opracowań specjalistycznych.
zieleń Singapuru
Oprócz obiektów budowlanych na uwagę zasługują liczne parki i ogrody Singapuru. Nowym, wybitnym dziełem w tej grupie jest kompleks Gardens by the Bay, zaprojektowany przez pracownię Grant Associates, zrealizowany w latach 2007–2012. Powstał on na terenach położonych w sąsiedztwie ścisłego centrum, które zostały w całości pozyskane z morza. W „ogrodach nad zatoką” powstały dwie największe na świecie szklarnie oraz szesnaście pokrytych roślinnością konstrukcji żelbetowych o wysokości od 25 do 50 metrów, które z uwagi na swoje rozmiary i kształty nazywane są superdrzewami.
Mała powierzchnia państwa-miasta oraz panujące w nim zagęszczenie zaludnienia i zabudowy sprawiły, że wielką troską otoczono w Singapurze zieleń ogólnodostępną. Jedynym, jak dotąd, singapurskim obiektem wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jest właśnie zespół zieleni — ogród botaniczny założony w centrum wyspy w 1859 roku. Na szczególnie cennych przyrodniczo obszarach utworzono rezerwaty ścisłe: Sungei Buloh na mokradłach w północnej części wyspy, Chek Jawa na pobliskiej granitowej wysepce Pulau Ubin, McRitchie Reservoir na południowych zboczach Bukit Timah — centralnie położonej, najwyższej góry Singapuru, mierzącej 164 metry wysokości (trzy najwyższe singapurskie drapacze chmur mierzą po 280 metrów). W całym państwie-mieście powstała sieć około 300 parków o różnej wielkości, jednolicie zarządzanych przez National Parks Board, które służą poszczególnym społecznościom lokalnym oraz całej populacji.
Z zespołami zieleni związane są także niektóre spośród licznych miejsc pamięci narodowej, jakie utworzono na obszarach walk i martyrologii ludności Singapuru w czasie II wojny światowej. Największym i najbardziej znanym z nich jest cmentarz żołnierski Kranji — rozległe, komponowane założenie z lat 1946–1957. Pochowano na nim ponad pięć tysięcy żołnierzy i cywilów, którzy zginęli w obronie Singapuru w 1942 roku lub zostali zamordowani w czasie okupacji japońskiej: Australijczyków, Brytyjczyków, Chińczyków, Malajów, Hindusów, Holendrów, Nowozelandczyków. Upamiętniono także imiennie oraz wspólnymi inskrypcjami ponad dwadzieścia cztery tysiące żołnierzy, marynarzy i lotników sił sprzymierzonych, którzy polegli na obszarach działań wojennych w południowo-wschodniej Azji i na Pacyfiku w latach 1941–1945, a ich ciał nie udało się odnaleźć lub nie udało się pochować z uwagi na toczące się walki. Forma górującego nad prostymi stelami nagrobnymi monumentu nawiązuje do kształtów kojarzących się z okrętami i samolotami.
Grzbiet Południowy — zielone wzgórza Singapuru
W niektórych parkach i innych zespołach zieleni wytyczono nie tylko ścieżki i alejki spacerowe, ale również — zwłaszcza w tych większych i nowszych — starano się stworzyć bardziej dalekosiężne trakty. Najlepszym niedawnym przykładem jest dziewięciokilometrowy ciąg pieszy prowadzący przez Southern Ridges. Grzbiet Południowy składa się z łańcucha łagodnych wzgórz rozciągniętych równoleżnikowo wzdłuż południowego brzegu wyspy, w niewielkiej odległości od niego, a także od portowych terminali przeładunkowych (po stronie zachodniej) i ścisłego centrum miasta (po stronie wschodniej). Zespół parkowy Southern Ridges obejmuje trzy parki — patrząc od strony zachodniej są to: założony w latach 50. XX wieku Kent Ridge Park ze ścieżkami tematycznymi, Telok Blangah Hill Park obejmujący m.in. okazałe wiktoriańskie tarasy widokowe oraz Mount Faber Hill, którego kulminacją jest Góra Fabera (105 metrów n.p.m.). Ten ostatni park jest z kolei połączony kolejką gondolową z wyspą Sentosa, najbardziej popularnym miejscem wypoczynku i rekreacji w Singapurze.
Trzy parki, jak również powiązane z nimi pobliskie obszary zieleni, połączone są od 2008 roku wspomnianym traktem pieszym Southern Ridges. Obfituje on w mosty niezbędne dla bezkolizyjnego przekraczania arterii komunikacyjnych oraz w wyniesione kładki umożliwiające obserwację zieleni wysokiej i niskiej z różnych poziomów, miejscami równych lub nawet wyższych aniżeli poziom korony drzewostanu. Do traktu głównego doprowadzono liczne szlaki i ścieżki łącznikowe, pozwalające w wielu miejscach na opuszczenie głównej, dość długiej trasy, lub na przyłączenie się do niej. Dzięki temu z fragmentów traktu mogą korzystać nie tylko spacerowicze, ale także ludzie śpieszący do pracy lub do domu. Niemniej jednak w najbardziej efektownych fragmentach trasę poprowadzono nie w najkrótszej linii, ale tak, by zapewnić piękne widoki i wiążące się z nimi doznania estetyczne oraz możliwość obserwacji natury. W niektórych miejscach powstały także zadaszenia, ułatwiające przeczekanie częstych w sezonie deszczowym burz i intensywnych opadów.
Fale Hendersona (projekt mostu — RSP Architects i IJP Corporation, rok ukończenia — 2008); widok w kierunku zachodnim
fot.: Maciej Motak
Fale Hendersona
Najbardziej oryginalnym spośród pieszych mostów i kładek znajdujących się na trasie Grzbietu Południowego, a także w całym Singapurze, są Fale Hendersona — Henderson Waves. Fale Hendersona to nazwa mostu przerzuconego ponad sześciopasmową ulicą Hendersona (Henderson Road), który bezpośrednio łączy ze sobą dwa parki — Telok Blangah Hill i Mount Faber.
Realizacja Fal Hendersona jest pokłosiem międzynarodowego konkursu projektowego, ogłoszonego w listopadzie 2003 roku. Przedmiotem opracowania konkursowego były projekty dwóch przepraw — oprócz Fal Hendersona również mostu ponad inną arterią komunikacyjną, Alexandra Road, celem połączenia parków Kent Ridge i Telok Blangah Hill. Konkurs zorganizowano i przeprowadzono na zlecenie Urban Redevelopment Authority, a został on poprzedzony wykonaniem przez tę instytucję tzw. Planu Tożsamości (Identity Plan) w 2002 roku. Plan został upubliczniony poprzez trzymiesięczną wystawę i liczne publikacje, po czym nastąpiła dyskusja z udziałem przedstawicieli władz, specjalistów z różnych dziedzin oraz mieszkańców Singapuru. W Planie Tożsamości założono rozwój funkcji rekreacyjnej i zarazem ochronę tego cennego rejonu przed presją innych funkcji; nic dziwnego zatem, że uzyskał on powszechne i silne poparcie w gęsto zaludnionym i zabudowanym państwie-mieście.
Konkurs, na który wpłynęło 65 prac, został rozstrzygnięty w dwóch etapach. W lutym 2004 roku dokonano wyboru pięciu propozycji wyróżnionych, a w lipcu tego roku, po przeprowadzeniu serii rozmów z potencjalnymi projektantami, podjęto ostateczne decyzje. Realizację mostu ponad Alexandra Road (jak również Forest Walk — wysoko wyniesionej ścieżki leśnej) powierzono zespołowi singapurskich pracowni LOOK Architects (architektura) oraz ECAS-EJ Consultants (konstrukcja). Most ten został zaprojektowany w konstrukcji stalowej o potężnym pojedynczym łuku, utrzymującym granitowy pomost o długości 80 metrów i lekko zakrzywionym biegu. Do realizacji mostu ponad Henderson Road wybrano projekt przedstawiony przez konsorcjum składające się z singapurskiego biura RSP Architects Planners & Engineers oraz brytyjskiego biura IJP Corporation, współpracujących na odcinku koncepcji z innym biurem brytyjskim — Adams Kara Taylor Consulting Civil and Structural Engineers.
Po ukończeniu projektów wykonawczych budowa obu mostów postępowała niemal jednocześnie. Realizacje rozpoczęły się w kwietniu (Alexandra Arch) i wrześniu (Henderson Waves) 2006 roku i zostały ukończone w ciągu niecałych dwóch lat. Nazwy obu mostów wybrano w drodze głosowania internetowego przeprowadzonego na przełomie 2007 i 2008 roku. Zostały one ogłoszone 10 maja 2008 roku w czasie uroczystego otwarcia mostów oraz całej trasy prowadzącej przez Grzbiet Południowy.
Fale Hendersona zaprojektowano jako most siedmioprzęsłowy. Stalowe przęsła zostały oparte na lekko zwężających się ku górze podporach żelbetowych, z których najwyższa ma 38 metrów wysokości. Sześć przęseł ma długość 24 metrów, a jedno, przerzucone ponad ulicą — 57 metrów. Łączna długość mostu, wraz z fragmentami położonymi na przyczółkach, wynosi około 284 metrów. Maksymalna wysokość mostu w świetle ponad ulicą sięga 36 metrów.
Geometria mostu została świadomie i znacznie skomplikowana. Urozmaicenie zostało wprowadzone w różnych płaszczyznach — poziomej, pionowej, ukośnych. Posłużyły temu algorytmy i równania matematyczne opracowane przez projektantów celem optymalnego pogodzenia wizji architektonicznych z wymogami konstrukcyjnymi. Rzut mostu cechuje się niewielką, stałą krzywizną. Zarazem most łagodnie, lecz systematycznie opada w kierunku przyczółka wschodniego, obniżając się łącznie o 21 metrów względem przyczółka zachodniego. Najważniejszym przeformowaniem jest zróżnicowanie żeber konstrukcyjnych, które naprzemiennie, płynnie, acz zdecydowanie, wznoszą się i opadają względem (obniżającego się ku wschodowi) poziomu pomostu. Tworzą one tym samym dwie grupy żeber typowych (dla tego projektu), owocując efektem „fal wznoszących” i „fal opadających”.
Fale Hendersona zaprojektowano nie tylko jako fragment ciągu komunikacyjnego, ale również jako miejsce rekreacji. W trzech niszach po stronie północnej, utworzonych przez trzy „fale wznoszące”, przewidziano obszerne, płaskie miejsca do siedzenia bądź leżenia. Można tam rozmawiać, czytać albo po prostu odpoczywać, na przykład w ramach przerwy w spacerze, bieganiu lub jeździe na deskorolce.
Jako podstawowy materiał wykończeniowy zastosowano drewno balau, które charakteryzuje się wysoką odpornością na czynniki atmosferyczne, w tym zwłaszcza na wysoką wilgotność. Drewno to pozyskuje się z drzew rosnących endemicznie w Azji Południowo-Wschodniej. Kierując się zasadami zrównoważonego rozwoju drewno balau potrzebne dla Fal Hendersona zakupiono na sprawdzonych, certyfikowanych farmach. Wykonano z niego około 5 000 modularnych paneli o długości 1,5 metra, którymi wykończono powierzchnię około 1 500 m² — nie tylko nawierzchnię pomostu na całej długości, ale również siedziska i oparcia w niszach oraz ścianki boczne mostu, które są łagodnie, płynnie wyprowadzone z pomostu. Co siódma sekcja pomostu jest płaska, pozostałe są nachylone pod stałym kątem w kierunku wschodnim. Powstaje w ten sposób kolejny efekt wizualny niewielkiej „fali pomostowej” — opadającej lub wznoszącej się w zależności od kierunku patrzenia. Na wybranym panelu każdej sekcji płaskiej umieszczono informację o wysokości danego miejsca ponad poziom morza.
W krótkim czasie singapurskie Fale Hendersona zyskały duże uznanie dla swojej użyteczności i oryginalności. Zostało ono wyrażone na różne sposoby: kilkoma nagrodami i wyróżnieniami branżowymi, a przede wszystkim akceptacją, sympatią i zainteresowaniem, okazywanymi im przez Singapurczyków oraz gości odwiedzających ich państwo-miasto.
Maciej MOTAK
fot.: Autor
A Short history of a City-State
Singapore is a small (720 km²) island city-state with a population of some 5.5 million. Organized settlement began here in the 1830s, when the island became a British dominion and a local centre of commerce. From the mid-19th century onwards, Singapore was an important military centre, with a complex of forts. In the interwar period the British naval base was extended. The fall of Singapore, overtaken by the Japanese troops in February 1942, is often considered to have marked the start of the decline of the colonial British Empire. After British rule was restored (1945), and following a brief period of federation with Malaysia (1963), in 1965 Singapore became an independent state — initially underdeveloped, actually poor. Last year it celebrated its 50th anniversary of statehood, which was an opportunity for various research projects, recapitulations and assessments, for the most part revealing a rather positive picture. In a short time, Singapore had become a highly developed economy. At present, it is the third in the world in terms of gross domestic product per capita. The seaport in Singapore is the second largest one in the world, after Shanghai (it was the largest one for some time at the turn of the 21st century). Various industries have reached a high level of development here, such as financial services, precision technologies, or oil processing.
In the first decades of its independence, the country implemented a large-scale house-building programme, creating residential estates of good quality. The nation capitalized on the positive aspects of its colonial heritage, as evidenced by their extensive commercial contacts and membership in the British Commonwealth. Singapore also developed as a centre of education and research, with achievements in a number of sciences, which have been successfully implemented. Since 1965, the country has extended its territory by more than twenty percent by acquiring marine areas. Much emphasis is placed on rational management of water and farming resources. The transport system continues to be extended and modernized, in particular the public transport, based on metro and bus lines, with plans to reduce individual car use. The level of public order and safety is legendary. What is really fascinating is the harmoniously-functioning multicultural and multireligious society, using four different languages on a daily basis: English, Mandarin, Malay, and Tamil.
Modern-day Singapore is an important centre for investment and property development projects. The growing economy generates demand for new buildings, structures and infrastructure. Especially commercial and residential spaces continue to be extended and modernized, and recently also administration buildings and various cultural and educational facilities. Numerous renowned architectural practices are active in Singapore, working for local and foreign clients alike, such as WOHA Architects, RSP Architects, or DP Architects.
