Jak w przyszłości może wyglądać plac Piłsudskiego w Warszawie?
W ubiegłym roku w całym kraju świętowaliśmy obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Zbliżająca się sto pierwsza rocznica tego wydarzenia zainspirowała architektów z pracowni FAAB do opracowania śmiałej i, jak sami piszą, apolitycznej koncepcji, która towarzyszyć ma przyszłym pokoleniom w obchodach kolejnej tak ważnej, dwusetnej rocznicy odzyskania suwerenności.
Od lutego tego roku architekci z pracowni FAAB, we współpracy z firmą Science Now, z własnej inicjatywy pracowali nad kompleksowym projektem „Polska 2118”. Pomysł ten, który zgodnie z intencją autorów ma być trwałym i pozytywnym sposobem świętowania odzyskania niepodległości, obejmuje propozycję zagospodarowania rejonu placu Piłsudskiego w Warszawie, bo, jak podkreślają autorzy, dbanie o pamięć i tradycję oraz opowiadanie o własnej historii jest podstawową potrzebą dojrzałych społeczeństw.
założenia ideowe projektu
Jak piszą architekci, narracji wokół tak ważnego święta jak stulecie odzyskania niepodległości nie można budować bez pokazania osi przeszłość–przyszłość. Zdaniem autorów koncepcji, dotychczas brakowało inicjatyw o prawdziwie strategicznym charakterze, które służyłyby nie tylko „doganianiu świata”, ale i zakładałyby podjęcie wyzwań odpowiadających rzeczywistemu potencjałowi naszego kraju — obecnemu i temu, jaki możemy mieć za kilka dekad.
Jako wzorcowy przykład takiego działania i budowania wokół niego angażującej świat narracji architekci podają obchody stulecia uzyskania niepodległości przez Finów, którzy w Helsinkach zbudowali nowoczesną bibliotekę i zainicjowali międzynarodowy kongres poświęcony innowacyjnej edukacji.
W naszej narodowej narracji, jak tłumaczą projektanci, brakuje zwrócenia się w stronę przyszłości, a wraz z wyznaczonym kierunkiem — realnych, długofalowych działań. Zdaniem architektów, jako społeczeństwo i naród nie powinniśmy się obawiać śmiałości w kreowaniu perspektywicznych wizji; ich założenie ma być esencją takiego myślenia.
wizualizacja
© FAAB
Proponowana przez autorów koncepcja ma służyć rozpoczęciu dialogu zmierzającego ku stworzeniu — zarówno dla miasta, jak i całego kraju — wyróżniającego się projektu łączącego przeszłość z przyszłością. Funkcje dla proponowanych obiektów zachowują i wzmacniają odniesienia do historii, tradycji i upamiętnienia, ale też, zgodnie z założeniami autorów, uzupełniają ten obszar o ukierunkowanie na przyszłość i zakładają obecność nowoczesnych narzędzi instytucjonalnych, architektonicznych i technologicznych pozwalających tę wizję realizować.
Zgodnie z założeniami projektu, każda z funkcji proponowanych instytucji zakłada otwartość tego miejsca dla każdego, w przeciwieństwie do dyskutowanych wcześniej wizji zlokalizowania tu prestiżowych, ale ciągle mocno niedostępnych urzędów, które niekonieczne w swoim charakterze angażowałyby zwykłych mieszkańców i pozwoliłyby im aktywnie z tej przestrzeni korzystać.
Jak podkreślają architekci, ich propozycja to kompletna i w pełni możliwa do zrealizowania wizja zagospodarowania jednej z najważniejszych przestrzeni w Polsce, która może stać się nośnikiem dla sposobu myślenia o rozwoju kraju. Koncepcja celowo odnosi się do długiej perspektywy, architekci chcą skłonić nas do refleksji nad tym, co w rezultacie naszych obecnych działań przyszłe pokolenia będą w stanie świętować w 2118 roku podczas dwusetnej rocznicy odzyskania niepodległości. Szacunkowy koszt realizacji budowy to 1–1,2 miliarda złotych.
nowa wizja placu Piłsudskiego
W dyskusjach o przyszłości placu Piłsudskiego jak bumerang wraca temat odbudowy pałaców Saskiego i Brühla, poszukiwane są także nowe funkcje dla tych obiektów. Obecnie przestrzeń placu Piłsudskiego z Grobem Nieznanego Żołnierza jest głównie miejscem obchodów uroczystości państwowych.
Autorzy koncepcji starali się stworzyć alternatywną wersję placu, która połączy przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, a przede wszystkim w trwały sposób upamiętni odzyskanie przez Polskę niepodległości. Propozycja ta to rodzaj miejskiej hybrydy funkcjonalnej z wbudowanymi unikalnymi rozwiązaniami z zakresu aktywnego reagowania na zagrożenia związane ze zmianami klimatycznymi. W nowej przestrzeni mają się przenikać historia, sztuka, literatura, muzyka, film, dizajn, nauka, innowacyjność i przyroda.
sytuacja — 1. Muzeum Grobu Nieznanego Żołnierza, 2. Nowa Zachęta, 3. Przestrzeń Pamięci pl. Piłsudskiego, 4. Mediateka XXI wieku, 5. Centrum Matematyki, V. Muzeum Kryptologii, 6. Eksploratorium Rzeczywistości Cyfrowej, 7. Projekt Polska 2118, 8. EKWI — parking dla rowerów, 9. EKWI — parking dla pojazdów elektrycznych, 10. Kawiarnia / restauracja, 11. Plac Niepodległości, 12. Park im. Józefa Piłsudskiego, 13. Plac Sztuki, 14. Arkady Wolności, 15. Azyl Chłodu, 16. Miejskie Uzdrowisko, 17. Stołeczny Taras Rekreacji i Sztuki, 18. Krzyż Papieski (nowa lokalizacja), 19. Pomnik Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 roku (nowa lokalizacja),
20. Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, 21. Grób Nieznanego Żołnierza, 22. Pomnik Józefa Piłsudskiego.
© FAAB
Jak zapewniają autorzy projektu, proponowana koncepcja szanuje historię miejsca, przywołuje linię zabudowy i skalę obiektów zburzonych w trakcie II wojny światowej, wykorzystuje istniejące historyczne piwnice do budowania tożsamości miejsca oraz podkreśla wyjątkowość Grobu Nieznanego Żołnierza, a poprzez stworzenie muzeum opowiadającego o idei pomnika uzupełnia jego narrację. Liczne przejścia na poziomie terenu mają umożliwiać mieszkańcom i turystom elastyczne korzystanie z wielu funkcji zlokalizowanych w kompleksie oraz z otaczających terenów zielonych — istniejących, jak Ogród Saski, oraz tworzonych, jak park Piłsudskiego.
Zamierzenie, zgodnie z projektem architektów, nie pozostanie obojętne na kwestie związane ze zmianami klimatycznymi. Projektanci przewidują między innymi udostępnienie największego w Europie parkingu dla rowerów, redukcję zjawiska miejskiej wyspy ciepła oraz zagospodarowanie całości wody deszczowej. Co więcej, zintegrowane z przeszkleniami i panelami elewacyjnymi powłoki fotowoltaiczne oraz chodniki przetwarzające kroki na energię elektryczną zredukują zapotrzebowanie kompleksu na prąd.
Wyjątkową przestrzenią w proponowanym założeniu ma być Miejskie Uzdrowisko, w którym każdy będzie mógł zaczerpnąć powietrzna wolnego od wysokiego stężenia pyłów PM oraz tlenków azotu, a także skorzystać z dobrodziejstwa aroma‑ i helioterapii na Stołecznym Tarasie Sztuki i Rekreacji.
Architekci wzięli pod uwagę również kwestie związane z komunikacją — zwężenie jezdni i zmniejszenie promieni skrętu ma realnie ograniczyć prędkość pojazdów do trzydziestu kilometrów na godzinę, a co za tym idzie zredukować hałas transportowy.
odniesienia historyczne
Projekt zakłada przywołanie nieistniejącej dziś linii zabudowy historycznej pałaców Saskiego i Brühla. Rolę współczesnego salonu miejskiego ma pełnić dziedziniec łączący Ogród Saski z dojściem od strony placu Teatralnego. Z kolei wysokość proponowanych budynków wpisywać się będzie w charakter zabudowy placu Piłsudskiego. Celem autorów projektu jest takie zbudowanie bryły kompleksu, które zobrazuje skalę obiektów zburzonych podczas II wojny światowej.
Projekt przewiduje także zachowanie oryginalnych, obecnie przysypanych piwnic, które zostaną na nowo zagospodarowane. Oprócz zaplanowania nowych funkcji autorzy przewidzieli również wyeksponowanie unikalnych reliktów przeszłości i ich śladów, w tym fragmentów z XVII, XVIII i XIX wieku.
schemat: historia
© FAAB
Architekci zaplanowali pozostawienie arkad Grobu Nieznanego Żołnierza bez zmian. Dojście do monumentu od strony Krakowskiego Przedmieścia i pomnika Piłsudskiego będzie podkreślone za pomocą projektowanej geometrii i zróżnicowania terenu parku Piłsudskiego oraz placu Niepodległości. Co więcej, projekt przewiduje odtworzenie kolumnady pałacu Saskiego w postaci wizualnego wspomnienia formy historycznej. Celem takiego rozwiązania ma być pokazanie historycznej skali i charakteru zniszczonego obiektu, przy jednoczesnym zachowaniu wizualnej wartości Grobu Nieznanego Żołnierza.
transport przyszłości
Jak podkreślają autorzy koncepcji, w ciągu ostatnich dwóch lat liczba rowerzystów w Warszawie wzrosła o czterdzieści procent. Szacuje się, że w ten sposób dziennie przemieszcza się około siedemdziesięciu pięciu tysięcy osób, a rozbudowywana sieć ścieżek rowerowych z całą pewnością przełoży się na wzrost popularności tego rodzaju transportu. Przyszłość transportu indywidualnego upatrywana jest w rozwoju motoryzacji bazującej na pojazdach o napędzie elektrycznym i na wspólnym korzystaniu z pojazdów. Aby być przygotowanym na te zmiany, architekci uwzględnili w projekcie Ekologiczny Komunikacyjny Węzeł Intermodalny — EKWI, który obejmie największy w Europie parking dla rowerów i pojazdów o napędzie elektrycznym oraz zapewni dostępność komunikacji miejskiej.
przekrój
© FAAB
Dwupoziomowy parking dla rowerów będzie wyposażony w system parkowania wielopoziomowego przy użyciu specjalistycznych stojaków samoobsługowych. Zapewni on miejsce dla piętnastu tysięcy rowerów, z możliwością zwiększenia tej liczby do dwudziestu tysięcy. W ramach EKWI zakładana jest także największa w Warszawie stacja rowerów miejskich, oferująca rowery indywidualne dla dorosłych i dzieci oraz rowery cargo. Program uzupełnią serwis rowerowy, zespół sanitarny z prysznicami oraz przechowalnia bagażu.
Z kolei parking dla pojazdów o napędzie elektrycznym zostanie umieszczony w północnej części kompleksu. Przewidziano na nim pięćset siedemdziesiąt miejsc wyposażonych w stacje do dwustronnej wymiany energii elektrycznej. Architekci przewidują, że parking będzie częścią systemu współdzielenia pojazdów, powiązanego z komunikacją publiczną. Baterie pojazdów będą stanowić rezerwę energetyczną, pobierając prąd z sieci, gdy ta jest mało obciążona i oddając energię do sieci w sytuacji braków energii.
odpowiedź na zagrożenia
związane ze zmianą klimatu
Płyta placu Piłsudskiego, zgodnie z projektem, zamieni się w park Piłsudskiego. Takie przekształcenie przestrzeni pozwoli zyskać dodatkowe ponad osiem tysięcy metrów kwadratowych terenów zielonych, co stanowi połowę wyłożonej płytami kamiennymi powierzchni placu. Umieszczenie roślin na dachach i elewacjach projektowanych budynków zapewni niezbędny latem chłód. Co więcej, projektowana zieleń zmniejszy efekt miejskiej wyspy ciepła.
schemat: ekologia
© FAAB
Umieszczone na dachu budynku i ścianach w strefie Miejskiego Uzdrowiska rośliny, wsparte rozwiązaniami technologicznymi, stworzą rodzaj biooczyszczacza powietrza, który jonizować będzie powietrze oraz oczyści je z pyłu zawieszonego PM i zanieczyszczeń gazowych, między innymi z tlenków azotu. Kompozycje roślinne, wykazujące tendencję do zwiększonej transpiracji (parowania wprost z tkanek roślin), sprawią, że powietrze będzie odpowiednio nawilżane. Niektóre z dobranych gatunków (macierzanka, kocanka, mięta, rumianek) będą emitować lecznicze olejki eteryczne. Jak zapewniają architekci, w upalne dni nad ziołowymi murawami będzie się unosić delikatny balsamiczny i leczniczy zapach. Oddziaływanie to pozwoli wytworzyć mikroklimat, który będzie przypominać bardziej mazurski las niż miejski plac.
Projekt przewiduje także zagospodarowanie całości wody deszczowej z terenu opracowania w oparciu, między innymi, o wykorzystanie zaawansowanego technologicznie autorskiego systemu retencji. Celem takiego rozwiązania jest zatrzymanie całości wody deszczowej i rezygnacja z jej odprowadzania do miejskiej kanalizacji deszczowej. Jak piszą autorzy projektu, zaprojektowane rozwiązanie porównać można do krwioobiegu miejskiej biocenozy. Woda opadowa, gromadzona w podziemnych zbiornikach, będzie w ciągłym ruchu. Podczas przepływania do zewnętrznych jeziorek — naturalnych stawów kąpielowych — zaplanowano oczyszczanie jej za pomocą złóż mineralno‑korzeniowych. Dalej ze stawów woda będzie doprowadzana do systemu irygacyjnego, zasilającego w pierwszej kolejności zielone ściany i dachy. Stan układu będzie stale monitorowany poprzez najnowszy polski wynalazek — czujnik bioniczny, który dzięki analizie fluorescencji chlorofilu alg ze stawów uzyskuje informacje o parametrach fizykochemicznych wody opadowej przepływającej w obiegu. Ten sam czujnik zadba także o dobrostan roślinności, informując na przykład o niedoborach wody.
Fragmenty ścian oraz dachów obiektów, na których nie przewidziano roślinności, zostaną pokryte materiałem zawierającym w pełni zintegrowaną warstwę ogniw fotowoltaicznych. Przeszklenia o korzystnej ekspozycji na słońce będą zaopatrzone w przeźroczystą warstwę wytwarzającą energię elektryczną. Co więcej, część chodników zostanie wykonana w technologii Pavegen, która przetwarza kroki spacerujących po nich osób na energię elektryczną. Pojedynczy krok na chodniku pozwoli na wyprodukowanie do pięciu watów energii. Dzięki aplikacji każdy spacerowicz będzie mógł sprawdzić, ile energii elektrycznej wygenerował, a uzyskany wynik będzie mógł zamienić na rabat w pobliskich kawiarniach, zniżki na wstęp do okolicznych muzeów albo przekazać na cele dobroczynne.
Zakładane przez projektantów zwężenie jezdni i zmniejszenie promieni skrętu ma wpłynąć realnie na ograniczenie prędkości pojazdów i redukcję hałasu transportowego. Budowa placu Sztuki i zamknięcie ulicy Królewskiej ograniczy liczbę krzyżujących się kierunków jazdy i poprawi płynność ruchu. Zastąpienie kamiennych nawierzchni placu Piłsudskiego zielenią dodatkowo wytłumi dźwięki, a nawierzchnie otaczających kompleks ulic zostaną wykonane w technologii tak zwanego cichego asfaltu, który umożliwia redukcję hałasu o około pięć decybeli.
proponowane funkcje obecnych
i nowych obiektów
schemat: funkcje — 1. Muzeum Grobu Nieznanego Żołnierza, 2. Nowa Zachęta, 3. Przestrzeń Pamięci pl. Piłsudskiego, 4. Mediateka XXI wieku, 5. Centrum Matematyki, V. Muzeum Kryptologii, 6. Eksploratorium Rzeczywistości Cyfrowej, 7. Projekt Polska 2118, 8. EKWI — parking dla rowerów, 9. EKWI — parking dla pojazdów elektrycznych, 10. Kawiarnia / restauracja, 11. Plac Niepodległości, 12. Park im. Józefa Piłsudskiego, 13. Plac Sztuki, 14. Arkady Wolności, 15. Azyl Chłodu, 16. Miejskie Uzdrowisko, 17. Stołeczny Taras Rekreacji i Sztuki, 18. Krzyż Papieski (nowa lokalizacja), 19. Pomnik Ofiar Tragedii Smoleńskiej 2010 roku (nowa lokalizacja), 20. Zachęta — Narodowa Galeria Sztuki, 21. Grób Nieznanego Żołnierza, 22. Pomnik Józefa Piłsudskiego.
© FAAB
Muzeum Grobu Nieznanego Żołnierza
Grób Nieznanego Żołnierza jest jednym z najważniejszych w Polsce miejsc pamięci. Muzeum, zdaniem architektów, ożywi i uczytelni ten symbol, który obecnie identyfikowany jest jako pomnik, ale dzięki proponowanej rozbudowie ma szansę także przekazywać wiedzę o historycznych wydarzeniach wymienionych na jego tablicach. Dodatkowo obiekt ma także odgrywać rolę drogowskazu prowadzącego do nowych muzeów historycznych — Muzeum Historii Polski, Muzeum Wojska Polskiego oraz Muzeum Piłsudskiego.
Przestrzeń Pamięci
Celem Przestrzeni Pamięci będzie wzmocnienie przesłania i ekspozycji Krzyża Papieskiego i Pomnika Ofiar Tragedii Smoleńskiej, znajdujących się obecnie na placu Piłsudskiego. Podobnie jak w przypadku Grobu Nieznanego Żołnierza, zarówno krzyż, jak i pomnik, zdaniem autorów projektu, powinny przypominać o takich wydarzeniach, jak odbywające się w tym miejscu msze papieskie, układane przez ludzi podczas stanu wojennego krzyże z kwiatów oraz zjednoczenie narodu w szacunku, pamięci i trosce po wydarzeniach z 10 kwietnia 2010 roku.
Nowa Zachęta
Nowa Zachęta, zdaniem architektów, wpisuje się w światowy trend rozbudowy najważniejszych galerii sztuki współczesnej.
Plac Sztuki
Ogólnodostępną przestrzeń pomiędzy istniejącym budynkiem Zachęty oraz Nową Zachętą ma stanowić plac Sztuki. Według projektu, to właśnie w tym miejscu realizowane mają być wystawy zewnętrzne.
Mediateka XXI wieku
Instytucja ta ma być oddziałem Biblioteki Narodowej. Wspólnie z Filmoteką Narodową — Instytutem Audiowizualnym skupiałaby się na formach przybliżania społeczeństwu nowoczesnych sposobów korzystania z rzetelnych treści i wytworów kultury w formatach cyfrowych.
Muzeum Kryptologii
Muzeum ma być miejscem nawiązującym do sukcesów polskiego wywiadu z okresu dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej. Jak podkreślają autorzy projektu, złamanie kodu Armii Czerwonej oraz Enigmy, zgodnie z przekazami historycznymi, odbywało się właśnie w budynku pałacu Saskiego.
Centrum Matematyki
Jak piszą architekci, centrum stanowić ma przestrzeń przybliżającą ten najbardziej uniwersalny i obecny we wszystkich dziedzinach język.
Eksploratorium Rzeczywistości Cyfrowej
Eksploratorium to oddział Narodowego Muzeum Techniki, zorientowany na przedstawienie współczesnych osiągnięć techniki. Stanowić ma także przestrzeń do rozważań o kierunkach jej rozwoju.
Przestrzeń Polska 2118
Przestrzeń ma tworzyć showroom z cyklicznie zmieniającą się ekspozycją, aktualizowaną w interdyscyplinarnym procesie nieustającego prototypowania tego, jak Polska może znacząco istnieć w świecie. Proces ten, zgodnie z założeniem architektów, ma angażować obywateli i odbywać się z udziałem szeregu partnerów, takich jak Polski Fundusz Rozwoju, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju, Narodowy Instytut Architektury i Urbanistyki, Sieć Badawcza Łukasiewicz, Narodowe Centrum Nauki oraz ośrodki badań i myśli humanistycznej czy społecznej.
EKWI
Wstępnie określony jako Ekologiczny Komunikacyjny Węzeł Intermodalny bazować będzie na dostępności komunikacji miejskiej i największym w Europie parkingu dla rowerów oraz na miejscach postojowych dla pojazdów o napędzie elektrycznym. Zaplanowano realizację piętnastu tysięcy miejsc dla rowerów, z możliwością zwiększenia tej liczby do dwudziestu tysięcy, a także pięciuset siedemdziesięciu miejsc parkingowych dla pojazdów o napędzie elektrycznym, wyposażonych w stacje do dwustronnej wymiany energii elektrycznej.
Plac Niepodległości
Najbardziej doniosła część parku Piłsudskiego i miejsce prowadzące do Grobu Nieznanego Żołnierza. Plac ma być zlokalizowany w przestrzennej relacji z Arkadami Wolności, co zgodnie z intencją autorów projektu wzmocnić ma przesłania: „nie ma niepodległości bez wolności” i „mogliśmy utracić niepodległość, ale zawsze byliśmy wolni”.
Arkady Wolności
Arkady o charakterze otwartego pasażu połączą plac Sztuki z placem Niepodległości i Ogrodem Saskim. Stworzą ramy dla różnych aktywności podczas gorszej pogody — występów artystów i spotkań w ogródkach kawiarnianych czy restauracyjnych.
Miejskie Uzdrowisko
Uzdrowisko stanowi fragment kompleksu, w którym dach budynku tworzy zagłębienie przypominające niewielki wąwóz. Specjalnie dobrane rośliny, wsparte naturalnymi filtrami powietrza zbudowanymi na bazie mchów i glonów, pozwolą stworzyć odpowiedni mikroklimat. Współdziałanie flory i technologii pozwoli na oczyszczenie powietrza między innymi z cząstek PM i tlenków azotu. Główny element Miejskiego Uzdrowiska będzie stanowić Biopuryfikator Powietrza — kontynuacja i rozwinięcie idei Dotleniacza autorstwa Joanny Rajkowskiej, który stał się symbolem przestrzeni publicznej poprawiającej jakość życia mieszkańców Warszawy.
Azyl Chłodu
Plac zaplanowany jest w obrysie dawnego dziedzińca pałacu Brühla. W tym miejscu cała infrastruktura będzie koncentrować się na stworzeniu ogólnodostępnego chłodnego azylu w lecie. Powietrze schładzane ma być poprzez zbiorniki wodne i mikrofontanny typu „mokra posadzka”, a wytwornice tak zwanej suchej mgły będą wspomagały obniżenie temperatury powietrza o 6–8 stopni Celsjusza.
Stołeczny Taras Sztuki i Rekreacji
Taras będzie przestrzenią przeznaczoną do kontemplowania sztuki i kąpieli słonecznych. Wystawy czasowe, happeningi i wydarzenia kulturalne będą budować charakter miejsca, z którego roztaczać się będzie wyjątkowy widok na Ogród Saski, Miejskie Uzdrowisko i park Piłsudskiego.
#ProjektPolska2118 #ArchitekcidlaKlimatu
