Tereny poprzemysłowe stają się przedmiotami rewitalizacji nie tylko w największych miastach, jak Poznań, Łódź czy Warszawa. Przykładem podobnego działania, tyle że w znacznie mniejszej skali, może stać się obszar po dawnej szwalni w Buku. Projekty nowych budynków dla Centrum Integracji Międzypokoleniowej oraz Ośrodka Pomocy Społecznej przygotowało poznańskie Neostudio Architekci.
To nie pierwszy projekt, który Neostudio przygotowało dla tego miasta. Pod koniec 2021 roku powstała koncepcja modernizacji i rozbudowy Biblioteki w Buku, która ze względów finansowych oraz w związku z zakresem innych inwestycji, od których jest uzależniona, wciąż czeka na realizację. Teraz pracownia przygotowała projekt rewitalizacji przestrzeni, która pozostała po starych zakładach produkcyjnych „Bukowianka”. W ramach inwestycji powstać mają dwa budynki — Centrum Integracji Międzypokoleniowej oraz budynek administracyjno-biurowy dla Ośrodka Pomocy Społecznej. W planach jest również zagospodarowanie powstałej pomiędzy nimi przestrzeni.
Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku
© Neostudio Architekci
Obiekty stanowią część rewitalizacji obszaru poprodukcyjnego w mieście Buk, którego sąsiedztwem są istniejące budynki szkoły podstawowej wraz z salą gimnastyczną, żłobek. Celem inwestycji jest stworzenie miejsca obsługi mieszkańców w atrakcyjnej, przeznaczonej na cele społeczno-edukacyjne części miasta. Budowa nowego budynku biurowego OPS, w miejscu rozebranego i nieistniejącego już parterowego obiektu infrastruktury produkcyjnej oraz wykorzystanie starej szwalni na cele CIM – Centrum Integracji Międzypokoleniowej, zmieni i dopełni przestrzeń rewitalizowanego obszaru.
— tłumaczy Bartosz Jarosz z pracowni Neostudio.
Teren dawnego zakładu produkcyjnego przejdzie kompletną metamorfozę:
Wyzwaniem dla naszego biura było stworzenie zupełnie innego charakteru przestrzeni jak dotychczas, zaproponowanie układu budynków oraz odpowiednie skomunikowanie funkcji społecznej i edukacyjnej, gdzie miejscem integracji międzypokoleniowej ma stać się wielofunkcyjna przestrzeń w atrakcyjnej zieleni. Dwa różnie usytuowane budynki, jeden w ostrej granicy z częścią zabudowy poprodukcyjnej, drugi wolnostojący w miejscu poprzedniego baraku, to zupełnie inne zagadnienia, każdy z nich o innej funkcji, innych uwarunkowaniach, ale z jednym celem – mniej budować, więcej wykorzystać i kierować się w projektowaniu zrównoważonym rozwojem.
— wyjaśnia architekt.
Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku
© Neostudio Architekci
W I etapie powstał projekt budynku dla Centrum Integracji Międzypokoleniowej. Na cele nowego ośrodka architekci wybrali część zabudowań dawnej „Bukowianki”, szwalni działającej w Buku od lat 70. XX wieku. Kiedy spółka upadła, miasto odkupiło tereny poprzemysłowe, przeznaczając je, zgodnie z zapisami planu miejscowego z 2022 roku, na inwestycje o charakterze publicznym. Parterowy budynek na planie przedłużonego prostokąta, w którym wcześniej mieściła się linia produkcyjna zostanie rozbudowany oraz zaadaptowany do pełnienia nowej funkcji. Projektanci z Neostudio zaproponowali bryłę poprzedzoną obszernymi podcieniami z blachy falistej, z fasadą przeszkloną w znacznym stopniu. W miejscach pozbawionych okien ściany przybiorą wyznaczoną w planie miejscowym, ceglastą barwę. W budynku zastosowana będzie technologia zielonego dachu.
Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku
© Neostudio Architekci
przestrzenie szyte na miarę społeczności
Centrum Integracji Międzypokoleniowej ma być obiektem o bogatym, a zarazem elastycznym programie funkcjonalnym. W rozbudowanej hali produkcyjnej architekci zaplanowali pomieszczenia warsztatowe, strefy cichej pracy i relaksu, pokoje służące do integracji i spotkań, gabinety, a także modułową salę konferencyjną. Zadbano również o sale wystawowe, zaplecze gastronomiczne, szatnie i węzły sanitarne. Przestrzenie wewnętrzne pomyślano odwołując się do zasady wolnego planu. Wnętrze Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku jest w zasadzie ciągłą przestrzenią typu open space, z której wydzielone są mniejsze, zamknięte strefy. W zależności od aktualnych potrzeb funkcje poszczególnych, niektóre ze stref mogą być wydzielane, bądź integrowane z resztą przestrzeni wewnętrznych przy pomocy transparentnych kotar widocznych na wizualizacjach.
Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku
© Neostudio Architekci
Odpowiednie doświetlenie wnętrz osiągnięte ma zostać dzięki wielkopowierzchniowym przeszkleniom fasady, oraz licznym świetlikom umiejscowionym nad zagłębionymi partiami budynków. Dostępność światła dziennego zaważyła również o lokalizacji poszczególnych stref — tam, gdzie jest go najwięcej znajdą się przestrzenie warsztatowe. W cieplejsze dni miejsca do prowadzenia tego rodzaju aktywności poszerzą się o schowane w podcieniach przestrzenie przed budynkiem. Sprzyjać temu będzie charakter elewacji frontowej, w której nie wyznaczono jednej strefy wejściowej — w zależności od potrzeb, każdy z fragmentów przeszklonej elewacji można „otworzyć”, zespalając wnętrze budynku z jego otoczeniem.
Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku
© Neostudio Architekci
kwadratura koła
Nieskrępowane wcześniejszą zabudową formy prezentuje z kolei projekt budynku biurowego dla Ośrodka Pomocy Społecznej. W tym wypadku architekci postawili na budynek na rzucie kwadratu, nakryty okrągłą połacią dachową, która wystając poza obrys fundamentów kreuje podcienia.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Buku
© Neostudio Architekci
Ze względu na to, że urbanistycznie OPS jest wolnostojący i otoczony zielenią, to uznaliśmy, że budynek powinien mieć nieco inny, bardziej miękki charakter. Stąd dach wsparty na drewnianych słupach dostał w tle łukowe ściany z drewna CLT w kolorze zieleni. Miękki kształt i spokojny kolor był ważny dla przyszłych interesantów takiej jednostki organizacyjnej.
— mówi Bartosz Jarosz z Neostudio Architekci.
Projektowany budynek jest więc w zasadzie przeszkloną ze wszystkich stron kostką, którą, niczym kapelusz nakrywa okrągły dach. Duże przeszklenia zapewnią odpowiednią ilość światła w holu i pomieszczeniach biurowych, które zaplanowano głównie wzdłuż ścian obwodowych budynku. W jego centrum znajdzie się z kolei sala konferencyjna, którą rozjaśnią promienie wpadające przez kilka par świetlików umiejscowionych w środkowej części dachu.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Buku
© Neostudio Architekci
projekt na teraz, lecz z myślą o przyszłości
Ciekawym podejściem, które obrano podczas przygotowywania dokumentacji budynku dla Ośrodka Pomocy Społecznej w Buku jest uwzględnienie, już na etapie projektowania, możliwości wykonania późniejszej nadbudowy obiektu.
W miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego gmina dopuszcza zabudowę dwukondygnacyjną, adekwatną do sąsiedniej. Ze względu na to, że projektowany budynek spełni założenia funkcjonalne i powierzchniowe, nawet z zapasem, to nie ma konieczności projektowania dzisiaj drugiej kondygnacji. Z drugiej strony w przypadku wprowadzania w rewitalizowanym terenie nowej funkcji lub poszerzenie działania jednostki organizacyjnej, postanowiliśmy zostawić możliwości nadbudowy. Przyjęliśmy odpowiednie fundamentowanie, wyznaczyliśmy piony i miejsca w których można wykonać klatki schodowe i postawić ściany piętra, stropodach można szybko zaadoptować na strop kolejnej kondygnacji.
— tłumaczą projektanci.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Buku
© Neostudio Architekci
Przyszłościowe myślenie architektów przejawia się również w zaplanowaniu ekologicznych aspektów obiektu, który otrzyma Ośrodek Pomocy Społecznej w Buku. Część struktury budynku powstanie przy użyciu drewna, o odpowiednią temperaturę zadbają pompy ciepła, zaś na dachu znajdzie się roślinność oraz panele fotowoltaiczne. Niektóre z materiałów pozostałych po rozbiórce stojących tu wcześniej obiektów zostaną wykorzystane podczas zagospodarowywania obszarów pomiędzy budynkami. Te będą pełnić ważną rolę w funkcjonowaniu całego kompleksu.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Buku
© Neostudio Architekci
między Centrum a Ośrodkiem
Nowa odsłona „Bukowianki” to też zielona przestrzeń, która udostępniona będzie mieszkańcom:
Maksymalne wykorzystanie potencjału zastanego terenu, w pełni zgodne z zasadą zrównoważonego rozwoju oraz współgraniem z jedną wspólną przestrzenią zieloną to atuty tego przedsięwzięcia. Tutaj pomiędzy budynkami znajdą się dojścia i dojazdy do budynków, w tym niezbędna droga pożarowa, przejścia przez teren łączące dwie ulice w mieście, zieleń niska krzewy i wysokie trawy dające schronienie małym ptakom, hotele dla owadów, dwa ogrody deszczowe, istniejące drzewa. Ze względu na konieczność zapewnienia odpowiedniej ilości miejsc postojowych dla szkoły i pozostałych instytucji, należało je odpowiednio zaprojektować wtapiając je w zieleń. Część dojść pieszych ma powstać z odzyskanej kostki brukowej obecnego placu przed istniejącym budynkiem po szwalni, a wiaty śmietnikowe zaprojektowano z koszy gabionowych wypełnionych gruzem z rozbiórek części ścian istniejących.
— wyjaśnia Bartosz Jarosz.
Ośrodek Pomocy Społecznej w Buku
© Neostudio Architekci
społeczne centrum Buku
Tereny, które miasto w 2020 roku odkupiło od dawnej szwalni „Bukowianka” staną się społecznym centrum miejscowości. Już w 2022 roku powstał tutaj żłobek, który nazwę odziedziczył po dawnym zakładzie produkcyjnym. W bezpośrednim sąsiedztwie działki znajduje się szkoła podstawowa, a nieco dalej miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji. Kulturalno-społeczny obszar rozpoczyna się zaraz za wschodnią granicą staromiejskich zabudowań — otwiera go plac Reszki wraz z przeznaczoną do przebudowy biblioteką. Rewitalizacja pofabrycznego kompleksu w Buku ma również wymiar urbanistyczny — istotną zmianą, jaka nastąpi w przypadku realizacji projektu będzie wytworzenie ciągu pieszego pomiędzy dwiema wcześniej nieskomunikowanymi ulicami Otuską oraz Dobieżyńską.
Centrum Integracji Międzypokoleniowej w Buku
© Neostudio Architekci
Plan rewitalizacji przestrzeni po szwalni „Bukowianka” na ten moment pozostaje na papierze — zmieni się to w momencie uzyskania źródeł finansowania projektu. Pozostaje czekać oraz trzymać kciuki za realizację koncepcji, która ma potencjał, by połączyć różne pokolenia, społeczności, a nawet rozdzielone wcześniej fragmenty miasta.
