Kolejarze wyburzą kolejny modernistyczny dworzec, aby zastąpić go dużo mniejszą konstrukcją. Obok powstać ma centrum handlowe. Podróżni zepchnięci do roli klientów będą mieli mniej miejsca, a historyczna architektura ulegnie całkowitemu zniszczeniu. Właśnie podpisano umowę na budowę nowego dworca Olsztyn Główny.
fot. PKP - materiały prasowe
Istniejący budynek dworca ma zostać rozebrany, a w jego miejsce powstanie nowa konstrukcja. Obiekt powstanie na planie trapezu, z wychodzącym poza obrys elewacji dachem. W zamyśle inwestora i projektantów z warszawskiej pracowni TPF, ma on przypominać żagiel – jedną ze specjalności regionu Warmii i Mazur.
fot. PKP - materiały prasowe
Gmach składać ma się z trzech kondygnacji, w tym jednej pod ziemią. Obie strony stacji wraz z peronami spinać będzie podziemny tunel. Od zachodu zlokalizowane będą lokale usługowe, a po stronie wschodniej – przestrzeń obsługi podróżnych. Na dwóch kondygnacjach znajdą się tam kasy biletowe, toalety i poczekalnia. Hol z obszernym przeszkleniem ma pełnić funkcję reprezentacyjną. W jej przestrzeni umieszczona zostanie objęta ochroną konserwatorską mozaika. Na drugiej kondygnacji zlokalizowane zostaną biura.
dworcogaleria
fot. PKP - materiały prasowe
Podobnie jak w Krakowie czy Katowicach, obok (i zamiast) dworca wyrosnąć ma także galeria handlowa. To z kolei projekt Retail Providera, który przejął autobusową część olsztyńskiego dworca. Projekt będzie opracowywany odrębnie od inwestycji kolejarzy.
daleko idąca inspiracja
fot. Sjaak Kempe / Wikimedia Commons
Będący na bieżąco z architekturą współczesną czytelnicy, na pewno nie będą mogli oprzeć się wrażeniu, że projekt olsztyńskiego dworca już gdzieś widzieli. Unikatowy żagiel rzekomo inspirowany lokalnymi atrakcjami krainy jezior, niezwykle przypomina oddany do użytku dworzec Rotterdam Centraal. Zaprojektowany przez zespół biur West 8 + Benthem Crouwel Architects + MVSA Architects, to jednak monumentalna bryła oferująca przestronne przestrzenie publiczne wewnątrz i na zewnątrz budynku. Olsztyńska wersja jawi się przy nim niemalże jak atrakcja parku miniatur.
próba ocalenia
Wizualizacja modernistycznego dworca po remoncie
fot. Forum Rozwoju Olsztyna
W walkę o ocalenie socmodernistycznego dworca włączyli się lokalni społecznicy, architekci i specjaliści z dziedzin architektury oraz historii sztuki. Wskazywali oni na wartość historyczną, techniczną i artystyczną obiektu, które stanowią przesłanki do objęcia go ochroną konserwatorską. Najaktywniejsze na polu walki o ocalenie budynku było Forum Rozwoju Olsztyna, które prowadziło działania informacyjne, m.in. za pomocą poświęconej budynkowi strony internetowej. Poza architektonicznymi, podnoszono też argumenty natury urbanistycznej i funkcjonalnej, współistnienie dworca autobusowego i kolejowego, przestronność i wygodę podróżnych, która ograniczona zostanie na rzecz funkcji komercyjnych.
odmowa ochrony
Wizualizacja modernistycznego dworca po remoncie
fot. Forum Rozwoju Olsztyna
W 2019 roku Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków odmówił jednak wpisania budynku do rejestru zabytków. Ochroną objęto jedynie mozaiki i historyczny neon, które mają zostać wkomponowane w nowy budynek. Od decyzji odwołały się trzy stowarzyszenia – Forum Rozwoju Olsztyna, Stowarzyszenie Architektów Polskich oraz Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków. Odwołanie, pomimo błędów popełnionych przez WUOZ, a wskazywanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, nie przyniosło jednak skutku.
historyczny dworzec
Wizualizacja modernistycznego dworca po remoncie
fot. Forum Rozwoju Olsztyna
W przeciwieństwie do nowego budynku, projekt historycznego dworca to efektu konkursu architektonicznego. Zamkniętą procedurę przeprowadziło Biuro Projektów Kolejowych w Poznaniu. Główna nagroda i możliwość realizacji projektu przypadła Zygmuntowi Kłopockiemu z zespołem. Za wystrój wnętrza odpowiadały Pracownie Sztuk Plastycznych w Olsztynie. Ich projekt to dzieło samego Kłopockiego oraz artystów plastyków Edmunda Łubowskiego i Zbigniewa Bednarowicza.
Dworzec budowano w dwóch częściach. Pierwsza to połączone stacje kolejowa i autobusowa, którą zrealizowano w latach 1969-71. W 1973 roku ukończono drugi etap – wieżowiec. Gmach odznaczał się starannym wykończeniem wnętrz i użyciem zróżnicowanych materiałów – naturalnego kamienia, płukanego lastryko, szlachetnych tynków, drewna i ceramiki.
historyczne zaniedbanie
Wizualizacja modernistycznego dworca po remoncie
fot. Forum Rozwoju Olsztyna
Niestety od momentu oddania do użytku dworzec nie był nigdy remontowany. Wyłączanie kolejnych pomieszczeń z użytku znacząco ograniczyło jego funkcjonalność. W latach dziewięćdziesiątych budynek obrósł kioskami i budkami, a jego elewacje pokryły się reklamami. Część przeszkleń zasłonięto blachom, a wieżowiec ocieplono zmieniając jego kolorystykę na niebieską. To jak budynki mogłyby wyglądać, gdyby przywrócono im pierwotny wygląd, pokazują wizualizacje przygotowane przez Forum Rozwoju Olsztyna. Znajdziemy na nich także rozwiązania dostosowujące budynek do współczesnych potrzeb użytkowych. Z wizualizacji bije elegancja modernistycznego pawilonu, jego przestronność i funkcjonalność, której próżno szukać we współczesnej koncepcji.
