Na wielu polach dyskusji o polskich przestrzeniach miejskich wpadliśmy w klincz, z którego niesamowicie trudno wyjść. Problemy suburbanizacji, „betonozy”, czy nadmiernej presji siłowej kilku grup interesów wydają się niemożliwe do pokonania. Część rozwiązań jednak leży już dziś na stole.
W ramach cyklu #RaportCzwartkowy przedstawiamy dokumenty, raporty i poradniki dotyczące architektury, miast i samorządu, które z pewnością warto nagłośnić i wypromować. W tym tygodniu przyglądamy się raportowi „Wzmocnienie czynnika społecznego i merytorycznego w kształtowaniu przestrzeni miejskiej”. Raport opracował zespół w składzie: aktywista i geograf Paweł Hałat, prezes MPOIA Marek Kaszyński, architekt Bartłomiej Kisielewski, politolog Rafał Matyja i redaktorka naczelna A&B Małgorzata Tomczak. Dokument opublikowany został przez Centrum Polityk Publicznych.
W dyskusji o tym, jak kształtować miasta, najczęściej zwracamy uwagę na problemy słabej kultury planistycznej w Polsce, wynikającej z nadmiernej deregulacji procesów urbanistycznych. Klincz ten powoduje myślenie o zmianach na lepsze przez pryzmat „zmiany na górze” — poleganiu tylko na zmianach na szczeblu centralnym. Kształtowanie przestrzeni miejskiej może przebiegać w sposób bardziej merytoryczny i demokratyczny — a wszystkie narzędzia do jej kreacji nie zależą od decydentów przy ulicy Wiejskiej w Warszawie, a od woli politycznej lokalnych władz i jej mieszkańców.
Jakie narzędzia mogą pozwolić na wypracowanie lepszych przestrzeni miejskich, demokratyzacji procesu partycypacji i włączenia nowych aktorów do „gry w miasto”?
Raport dostępny jest na stronie Centrum Polityk Publicznych.
raport „Wzmocnienie czynnika społecznego i merytorycznego w kształtowaniu przestrzeni miejskiej”
© Centrum Polityk Publicznych
strażnik i kreator
W wielu polskich miastach architekt miejski jest jak mityczne Yeti — każdy o nim słyszał, ale nikt go nie widział. Rola architekta i architektki miasta mogłaby nieść ze sobą szereg pozytywnych aspektów — branie udziału, a także inicjowanie dyskusji publicznych, szersze zrozumienie lokalnej specyfiki czy uwzględnianie zróżnicowanych głosów w rozmowach o mieście.
Architekt miasta może stać się profesjonalnym podmiotem współkształtującym dyskusje o tworzeniu miasta — problemem jest odpowiednie osadzenie go w strukturach miejskich (jak wskazują autorzy i autorka raportu — nie jest wymagane kierowanie jednostką urzędu przez taką osobę), a także kadencyjność. Docelowo samorządy powinny dążyć do ukształtowania w swoich strukturach funkcji architekta miasta na wzór skarbnika — osoby zaufania dla prezydenta czy prezydentki, jak i rady gminy. Taka rola nie może się sprowadzać wyłącznie do administratora, ale przede wszystkim osoby odpowiedzialnej i gotowej do dyskusji z różnymi podmiotami.
jawni profesjonaliści
Kolejnym „narzędziem” do poprawiania poziomu dyskusji i rozwiązań w mieście jest instytucja miejskich komisji urbanistyczno-architektonicznych. To fachowe wsparcie dla urzędników i decydentów opiniujące rozwiązania planistyczne w mieście. W raporcie znajdziemy informacje o odpłatności i dostępie do informacji wypracowywanych przez komisje.
Jak wskazują autorzy i autorka raportu — konieczne jest prowadzenie bardziej transparentnych działań przez takie instytucje jak wspomniane komisje. Dobrym rozwiązaniem byłoby również zróżnicowanie członków komisji, między innymi przez wprowadzenie do niej innych ekspertów od tematyki miejskiej. Mogliby to być przyrodnicy, socjologowie czy specjaliści od spraw transportu. Transparentna i odpłatna miejska komisja mogłaby stać się istotnym elementem kształtującym przestrzeń i dyskusję na temat miasta.
w raporcie znajdziemy dane dotyczące stanowiska architektów miasta, miejskich komisji urbanistyczno-architektonicznych czy konkursów organizowanych przez SARP
© Centrum Polityki Publicznej
konkursy nie tylko na ikony
W myśleniu o konkursach architektoniczno-urbanistycznych bardzo często przyjmuje się optykę, że służą one przede wszystkim próbie wytwarzania architektonicznych ikon. To pogląd zupełnie niesłuszny. Konkursy pomagają profesjonalizować i demokratyzować rozwiązania przestrzenne. Największym problemem pozostaje ich mała popularność przy poszukiwaniu rozwiązaniu urbanistycznych. W Krakowie przyjęło się kuluarowe powiedzenie, że „w Krakowie konkursy na przestrzenie publiczne się nie przyjęły”.
W raporcie znajdziemy rozwiązania dotyczące organizacji konkursów, między innymi uwzględniania wyników konkursów studialnych i planistycznych przy pracach nad MPZP, stawianiu na transparentność i merytorycznym wspieraniu konkursów prywatnych.
konsultacje i edukacja
Raport przywołuje jeszcze dwa zakresy, w ramach których warto poszukiwać rozwiązań dla pracy na rzecz lepszej przestrzeni — konsultacje i edukację. Konsultacje, jak wskazuje zespół opracowujący raport, powinny wyjść poza hermetyczny język, szukając nowego modelu dialogu obywatelskiego, który nie doprowadzi do zmęczenia społeczeństwa. Podobnie jak w innych przypadkach, tworzenie takich warunków to przede wszystkim nie problem braku rozwiązań, a woli politycznej.
„Jakość przestrzeni stanowi o jakości naszego życia. Kształtujemy nasze miasta, a one kształtują nas” — możemy przeczytać w raporcie. Dlatego istotna jest odpowiednia edukacja architektoniczna — odejście od nadmiernej specjalizacji, poszukiwanie źródeł przekazywania wiedzy na poziomie zrozumiałym dla ludzi niezajmujących się na co dzień architekturą i urbanistyką. Równie istotnym elementem, o którym czytamy w raporcie, jest upowszechnienie architektury i planowania przez media lokalne i ogólnopolskie — tak, by te tematy stały się równie popularne co polityka czy lifestyle.
porozmawiajmy o przestrzeni
Przedstawiony wyżej zarys raportu porusza tylko część rozwiązań i zagrożeń omówionych w ramach tego dokumentu. Warto sięgnąć do jego pełnej wersji i dowiedzieć się, jak oddolnie, na skalę lokalną możemy uczynić nasze otoczenie lepszym.
Raport dostępny jest na stronie Centrum Polityk Publicznych.
Zapraszamy również do udziału w dyskusji organizowanej przez A&B oraz stowarzyszenie Lepszy Kraków pod tytułem „Letnie Forum Idei — Trudna gra o lepszą przestrzeń”. Spotkanie odbędzie się 24 sierpnia o godzinie 19:00 w Ogrodzie Botanicznym w Krakowie. Wydarzenie poprowadzi redaktorka naczelna A&B Małgorzata Tomczak.
