W niewielkim miasteczku Głuchołazy, wdzięcznie nazywanym kiedyś Kozią Szyją, położonym u stóp Sudetów tuż przy granicy z Czechami, które słynęło ze swojego niegdysiejszego statusu uzdrowiska, w 2019 roku wyrosła purystyczna, powściągliwa bryła Biblioteki Gminnej. Jest ona nowoczesna, ale i wpisała się w niełatwy kontekst przestrzenny, który okazał się być sporym wyzwaniem.
Autor koncepcji architektonicznej Antoni Domicz pomimo tych trudności podjął się realizacji budynku biblioteki, która powstała w ramach Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa oraz przy finansowym wsparciu Instytutu Książki, budżetu miasta i budżetu obywatelskiego jako część Centrum Kultury. Trudności polegały w tym przypadku na tym, że budynek miał być usytuowany na wąskiej działce pomiędzy kamienicą a salą koncertową. Wcześniej w tym miejscu znajdował się wyburzony magazyn, pełniący przez pewien czas funkcję kina. Dyrektor Centrum Kultury Jan Ćwik, świadom trudności i konieczności rygoru, wynikających z kontekstu, podkreślał, że szukał architekta, a nie projektanta, będąc pod wrażeniem rozwiązania budynku Centralnej Biblioteki Caritas w Opolu autorstwa pracowni M. i A. Domicz.
Elewacja zewnętrzna Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
Brama Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
minimalizm i złoto
W tej sytuacji przestrzennej oraz z bardzo skromnym budżetem powstał budynek minimalistyczny, nienachalny, wpisujący się w historyczny kontekst i wypełniający niemal w całości dostępną działkę. Bryła biblioteki jest podłużna i prostopadłościenna oraz składa się z dwóch kondygnacji, zaś ściany na granicy działki są pozbawione otworów okiennych. Wnętrze oświetlone jest światłem pośrednim, wpadającym przez szczelinę szklanego dachu, biegnącego wzdłuż holu, który pełni również funkcję foyer sali widowiskowej Centrum Kultury. Jeśli chodzi o elewację wewnętrzną, to podzielona jest ona poziomymi pasami szyb oraz malowanym na biało betonem. W nawiązaniu do historii Głuchołazów, które podobnie jak pobliskie czeskie Zlate Hory, słynęły dawniej z kopalni złota, brama wejściowa, stolarka, pochwyty oraz elementy informacyjne mają kolor starego złota.Wspomniany wyżej hol wspólny dla biblioteki i sali widowiskowej Centrum Kultury powstał w ramach budżetu jako element strukturalnie łączący te dwa budynki.
Wnętrze Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
Elewacja wewnętrzna Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
Elewacja wewnętrzna Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
tło dla lokalnej społeczności
Co istotne, realizacja koncepcji Domicza wymagała pozwolenia na wyburzenie wyremontowanego kilka lat wcześniej zespołu sanitariatów przy sali koncertowej, co spotkało się ze zgodą władz miasta. W ten sposób powstała realizacja, która w niewymuszony i bardzo ergonomiczny sposób poradziła sobie z ograniczeniami miejsca. Biblioteka zyskała nie tylko pozytywną opinię władz, ale i spotkała się ze społecznym uznaniem. Można tę realizacje potraktować w szerszym kontekście, nie tylko jako bibliotekę, ale i miejsce społecznych aktywności czy interakcji, co wpisuje się też we współczesne trendy projektowania tego typu budynków użyteczności publicznej. Hol, łączący bibliotekę i Centrum Kultury stanowi rodzaj tła dla lokalnej społeczności i jest miejscem organizowania wydarzeń, takich jak koncerty, odczyty, różnego rodzaju spotkania, na przykład autorskie, konkursy czy wystawy. Co więcej, Centrum Kultury poszerzyło również swoją ofertę programową dzięki adaptacji pomieszczeń dotychczas zajmowanych przez wypożyczalnie biblioteczne na pracownie oraz warsztaty artystyczne. Głuchołazy, pomimo że okres swojej uzdrowiskowej świetności mają za sobą, to nadal cieszą się popularnością jako miejsce turystycznych odwiedzin. Stąd, bryła biblioteki staje się atrakcyjnym i nieoczywistym elementem przestrzeni zarówno dla mieszkańców, jak i osób przyjezdnych.
Wnętrze Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
Wnętrze Biblioteki Gminnej w Głuchołazach
fot. Stanisław Zajączkowski © M. i A. Domicz − Pracownia Architektury Opole
