Wysoka jakość życia dla wszystkich jest możliwa tylko wtedy, kiedy zadbamy o wykluczonych i najsłabszych. O tym właśnie jest ekonomia troski, którą w kolejnym dokumencie proklamuję CoopTech Hub. O tym rozmawiamy z Joanną Erbel.
W ramach cyklu #RaportCzwartkowy przedstawiamy dokumenty, raporty i poradniki dotyczące architektury, miast i samorządu, które z pewnością warto nagłośnić i wypromować. W tym tygodniu przyglądamy się dokumentowi „Spółdzielnia Równokręgi. Ekonomia troski w działaniu opracowanego przez CoopTech Hub z Fundacją Inicjatyw Społeczno-Ekonomicznych.
Spółdzielnia równokręgi to już trzeci raport opracowany przez CoopTech Hub, w ramach którego autorki i autorzy starają się wypracować rozwiązania łączące ekonomię i działalność społeczną. Pierwszy raport dotyczył tworzenia spółdzielni rozwojowych, a drugi miejskich farm — o obu tych aspektach rozmawialiśmy z ekspertką think tanku, Joanną Erbel.
W najnowszym dokumencie autorki i autorzy poruszają przede wszystkim kwestie troski i dbania osoby z niepełnosprawnościami, budowany w oparciu o model spółdzielczy. Dlaczego to aż tak ważne? Warto sięgnąć do dokumentu.
Raport dostępny jest na stronie inicjatywy Cooptech Hub.
najnowszy raport CoopTech Hub dotyczy ekonomii troski
il. Gosia Zmysłowska | © CoopTech Hub
bez pozorów i pełnej satysfakcji
Sytuacja osób z niepełnosprawnościami w Polsce, w szczególności podczas odnajdywania się na rynku pracy czy częściowym usamodzielnianiu się jest skomplikowana. W 2019 tylko 28,8% osób z niepełnosprawnościami podejmowało aktywność zawodową, dla porównania osoby sprawne w wieku produkcyjnym podejmowały taką aktywność w 81%. Pomimo dużych funduszy krajowych i unijnych — wynik ten trudno uznać za zadowalający.
Jakie bariery utrudniają podjęcie aktywności zawodowej? Bardzo często to brak odpowiedniego wspierającego środowiska, niezrozumienie ergonomii niezbędnej do pracy osób z niepełnosprawnościami, a także trauma, utrata pracy czy bierna i czynna dyskryminacja. Elementem utrudniającym wejście osób z niepełnosprawnościami na rynek pracy jest niestety wciąż pokutujące często w Polsce przekonanie o braku możliwości zawodowych.
Gdzie mogą leżeć rozwiązania? Autorki i autorzy raportu wskazują na równokręgi.
każdy krąg jest równy
Ideą, która przyświeca Cooptech Hub jest docenienie i zwrócenie uwagi na złożoność środowisk, które mogą wspierać osoby z niepełnosprawnościami w ich aktywności zawodowej i społecznej. Pierwszy krąg, samopomoc, składa się z osób z niepełnosprawnościami i ich opiekunów i opiekunek. Następny jest krąg wsparcia z wolontariuszami i organizacjami wspierającymi.
Następny krok to krąg partnerstwa, w ramach którego lokalne firmy, instytucje i osoby prywatne mogą wspierać finansowo i instytucjonalnie (np. przez abonamenty) wchodzenie w aktywności społeczno-zawodowe. Ostatni krąg dotyczy lokalności — zakotwiczenia w lokalnej społeczności.
Autorki i autorzy odwołują się też do dwóch modeli spółdzielni, o których szerzej pisali w pierwszym raporcie.
Aktywizacja osób z niepełnosprawnościami może mieć zróżnicowany wymiar, ale by była najefektywniejsza, musi przebiegać holistycznie — z uwzględnieniem potrzeb i tworzenia środowiska.
model spółdzielni opiera się o kilka lokalnych ekosystemów, w których znajdują się osoby z niepełnosprawnościami
il. Gosia Zmysłowska | © CoopTech Hub
o niedocenionej roli osób z niepełnosprawnościami i pomysłami na przyszłość spółdzielczości odpowiada Joanna Erbel — kreatorka prototypów i współautorka raportu.
Wiktor Bochenek: W ramach kolejnych raportów prezentujecie temat spółdzielni — równokręgi? Jak spółdzielnie mogą pomóc osobom z niepełnosprawnościami?
Joanna Erbel: Od dwóch lat zajmujemy się tworzeniem modeli i inkubowaniem spółdzielni, których celem jest budowanie lokalnej odporności. Uważamy, że zarówno troska o nasze otoczenie, jak i szukanie sposób, aby zapewnić nam szeroko rozumiane bezpieczeństwo, musi opierać się na rozwiązaniach, które widzą potencjał różnych grup społecznych. Społeczeństwo to złożony system, których potrzebuje szerokiego spektrum kompetencji i ma szansę dać możliwość rozwoju wszystkim chętnym osobom.
Aktywizacją osób z niepełnosprawnościami od lat zajmują się spółdzielnie socjalne. To, co jest nowe w naszej propozycji to pokazanie, w jaki sposób spółdzielnie skupione na potrzebach najsłabszych mogą rosnąć siłę, kiedy ich działania powiążemy z aktywnością innych spółdzielni, organizacji pozarządowych i firm. W raporcie „Spółdzielnia Równokręgi. Ekonomia troski w działaniu” pokazujemy, jak można model spółdzielni opiekuńczych zakorzenić w życiu lokalnej społeczności.
proponowane rozwiązania spółdzielcze opierają się o cztery kręgi
il. Gosia Zmysłowska | © CoopTech Hub
Przy pracy nad spółdzielniami, które będą włączające dla osób z niepełnosprawnościami, postanowiliśmy wykorzystać już istniejącą i działającą w innych kontekstach ideę kręgów wsparcia. Zainspirowaliśmy się przy tym modelem Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Niepełnosprawnością Intelektualną. Pokazujemy, w jaki sposób stopniowo można integrować osoby z niepełnosprawnością. Kręgi składające się na spółdzielnię to: pierwszy, najwęższy to krąg samopomocy, składa się on z osób z niepełnosprawnościami, ich opiekunek (też profesjonalnych) oraz osób adwokackich; w owym wewnętrznym kręgu odbywa się samopomoc i wymiana wartości; • następnie krąg wsparcia, w którego skład wchodzą wolontariuszki i organizacje-sojuszniczki; tam organizuje się wydarzenia integracyjne, opiekę wytchnieniową oraz angażuje szerszą społeczność. W obrębie tego kręgu są również odbiorcy i odbiorczynie produktów, a także osoby wspierające projekt regularnymi wpłatami.
Kolejny krąg to krąg partnerstwa gromadzi on lokalne firmy, instytucje, organizacje, stowarzyszenia czy też osoby prywatne; dzięki regularnej współpracy osoby z niepełnosprawnością otrzymują wsparcie finansowe i instytucjonalne, zapewniana jest współpraca zleceniowa w ramach pracy opiekuńczej, można także rozwijać ideę abonamentu na różne usługi wykonywane przez spółdzielnię. Ostatni z kręgów to krąg lokalności, który jest tworem bardziej metaforycznym i ideowym niż fizycznym lub prawnym. To po prostu nasze sąsiedztwo, czyli przestrzeń, w której mieszkamy.
sytuacja osób z niepełnosprawnościami podczas odnajdywania się na rynku pracy czy częściowym usamodzielnianiu się jest skomplikowana.
il. Gosia Zmysłowska | © CoopTech Hub
Wiktor: Czy równokręgi mogą powstawać w ramach spółdzielni istniejących (np. mamy spółdzielnię rozwojową, która chce obok założyć oddział operujący dla OzN)?
Joanna: Właśnie tak. Wytłumaczę to na przykładzie. Wyobraź sobie, że w danej gminie działa spółdzielcza farma miejska, która uprawia warzywa i owoce. Są one sprzedawane zarówno do szkolnych stołówek, jak i lokalnych restauracji i kawiarni. Pomiędzy farmą i kuchnią, jest jeszcze jeden przystanek. Aby zminimalizować ilość odpadów, warzywa i owoce z są obierane i krojone — zajmuje się tym spółdzielnia socjalna. Dodatkowo produkuje ona soki, przeciery i dżemy. Również przestrzeń farmy to miejsce, gdzie osoby pracujące w spółdzielni socjalnej mogą pomóc wykonywać różne czynności. Wszystko jest blisko siebie — w sąsiedztwie. Więc osoby wykonujące różne czynności — te z niepełnosprawnością, jak i bez — spotykają się ze sobą zarówno w ramach pracy, jak i przebywając w okolicy. Znamy siebie z widzenia.
spółdzielnie dostosowane do osób z niepełnosprawnościami mogą powstać wewnątrz istniejących spółdzielni
il. Gosia Zmysłowska | © CoopTech Hub
Wsparciem w naszym modelu jest technologia, która wielu osobom może ułatwić komunikację, zwłaszcza tym, które mają problem z mówieniem, jak i ułatwić działanie całego ekosystemu. Dodatkowo można sobie wyobrazić, że osoby dzielące się swoim czasem i kompetencjami dostają zapłatę w postaci bonów lub innych „tokenów dobra”, gdzie nagrodą na wsparcie jest na przykład zniżka na zakupy. Kluczowe tu jest to, że spółdzielnia działa zarówno w przestrzeni fizycznej (w danej dzielnicy, mieści czy wsi), jak i cyfrowej.
Każdy z nich musi być oczywiście odpowiednio dostosowana do potrzeb osób z niepełnosprawnościami. To wizji włączającego hybrydowego sąsiedztwa, w którym każdy i każda z nas czuje się u siebie.
Wiktor: Dziękuje za rozmowę.
problemy osób z niepełnosprawnościami to brak odpowiedniego wspierającego środowiska, niezrozumienie ergonomii niezbędnej a także trauma, utrata pracy czy bierna i czynna dyskryminacja
il. Gosia Zmysłowska | © CoopTech Hub
Raport dostępny jest na stronie inicjatywy Cooptech Hub.
