Wszystko od nowa i tym razem z sensem. Jest wreszcie klarowna koncepcja tego, co może stać się z poznańskim Dworcem Głównym. Przygotowali ją miejscy planiści. Miasto zapowiada konsultacje społeczne oraz ogłoszenie konkursu. Jest szansa, że zniknie niesławny „chlebak”. Pożegnamy się też jednak z historycznym budynkiem stacji.
Koncepcję gruntownego przeobrażenia stacji Poznań Główny pokazała przed tygodniem Miejska Pracownia Urbanistyczna. Planiści przygotowali swoje opracowanie w porozumieniu z kolejarzami, Biurem Miejskiego Konserwatora Zabytków i innymi miejskimi jednostkami. Co zaproponowali? Po pierwsze, stacja zostaje w tym samym miejscu: po południowej stronie Mostu Dworcowego. Po drugie, w planach jest osiem zupełnie nowych dwukrawędziowych peronów (16 torów). Po trzecie, nad peronami ma stanąć budynek dworca, przed którym powstać ma obszerny plac w poziomie Mostu Dworcowego i ulicy Głogowskiej. Poza tym tunel pod torami prowadzący na perony ma być dwa razy szerszy niż obecnie i powinien być przedłużony (pod sąsiednim centrum handlowym Avenida), na wschód do planowanego dworca autobusowego. W koncepcji jest też, wreszcie!, połączenie dworca pod ziemią z przestrzenią Międzynarodowych Targów Poznańskich.
koncepcja dla dworca PKP Poznań Główny, grudzień 2023 roku — schemat powiązań nowego dworca Poznań Główny z miejską komunikacją zbiorową
źródło: Miejska Pracownia Urbanistyczna / Poznań, mpu.pl
stary bez szans
Koncepcja, obszernie przedstawiona w prezentacji MPU, jest klarowna i dobrze przemyślana, a ponadto spójna z wstępnymi zamiarami PKP, które planują gruntowną przebudowę bardzo obciążonego i niewydolnego dziś poznańskiego węzła kolejowego. Budowa nowego dworca i stacji wiązać będzie się jednak z wyburzeniem historycznego budynku dworcowego, co budzi zastrzeżenia miłośników historii i przywracania form dawnej architektury. Ocaleją za to zabytkowe dworce: Zachodni oraz Letni. Ten ostatni przed 1918 rokiem służył obsłudze niemieckiej rodziny cesarskiej. Optymistycznie brzmią sugestie, że przestanie istnieć nieudany nowy „dworzec” i powiązana z nim infrastruktura postawione w 2012 roku.
tzw. chlebak, czyli budynek „dworca” z 2012 roku, widok z ul. Towarowej — „dworzec” stanowi mniejszą część obiektu (po prawej), po lewej: część CH Avenida
fot.: Jakub Głaz
Poznań Główny stanowi bowiem dzisiaj kuriozum na skalę krajową, jeśli nie europejską. Druga (a w niektórych latach pierwsza) pod względem obsłużonych pasażerów stacja Polski obsługiwana jest ułomnym i niefunkcjonalnym budynkiem doczepionym do wielkiego centrum handlowego Avenida. Poznaniacy nazwali go „chlebakiem”, bo istotnie przypomina wielki pojemnik na pieczywo. Obiekt stanął jedynie nad połową torów stacji, daleko od wielu peronów, jest ciasny, źle usytuowany, o formie dalekiej od pierwotnego projektu (proj.: Bose Architects, Pentagram). Ostatnio również przecieka. Wiadra porozstawiane w głównej hali były w tym roku częstym widokiem. Budynek powstał z prefabrykatów w rekordowym tempie dziewięciu miesięcy na mistrzostwa EURO2012. Przez ponad rok działał równolegle ze starym dworcem — wielokrotnie i gruntownie przebudowywanym obiektem z 1880 roku.
Dworzec Główny w Poznaniu, dawny budynek dworca, obecnie nieczynny — na pierwszym planie — fragment zdekapitalizowanego placu Dworcowego
fot.: Jakub Głaz
kiedyś za miastem
Stary budynek nie był ideałem, ale odgrywał swoją rolę prawidłowo, dostosowywany na przestrzeni lat do zwiększającego się ruchu pasażerów. Dziś, po modernizacji z lat 60. i 70. XX wieku w niczym nie przypomina swojej pierwotnej formy. Położony wyspowo między dwiema grupami torów, z obszernym placem przed głównym wejściem, zapewniał intuicyjny układ peronów obsługiwanych prostym, choć za wąskim tunelem. Wadą było natomiast kiepskie połączenie z otoczeniem i śródmieściem. To wynik ulokowania głównej stacji poza obrębem fortyfikacji otaczających miasto do końca XIX wieku (dziś jest to obrzeże ścisłego centrum miasta, tuż przy terenach targowych).
główne (!) wejście do budynku nowego „dworca” PKP — do wejścia pomiędzy CH Avenida a budynkiem stacyjnym prowadzi wąska kładka z Mostu Dworcowego
fot.: Jakub Głaz
Znacznie więcej wad ma jednak „chlebak”. Pisaliśmy o nich wielokrotnie, jak również o tym, że poznaniacy niemal od chwili zamknięcia starego budynku domagają się jego restytucji, przy czym wielu marzy się powrót do formy sprzed 1945 roku. Ze strony kolejarzy były zapowiedzi przebudowy starego budynku, konkursu na jego przeobrażenie, odtworzenia historycznej fasady, powrotu funkcji dworcowej w stare miejsce. Nic z tego nie wyszło, o czym również regularnie donosiliśmy w naszym portalu.
Czy tym razem będzie inaczej? Nadzieje budzi ruch PKP planujących przebudować poznański węzeł kolejowy, tak by zwiększyć liczbę torów na najbardziej obciążonych trasach oraz stworzyć miejsce pod kolej dużych prędkości. Umożliwi to też rozwój ruchu aglomeracyjnego i regionalnego dławionych dziś małą przepustowością. Przetarg na prace projektowe dla modernizacji węzła został już rozpisany.
wiele plusów
PKP informując latem skąpo o swoich zamiarach dotyczących układu torów w obrębie dworca, zdradziło się z zamiarem wyburzenia starego budynku. Na pewno będzie to przedmiotem kontrowersji oraz protestów, bo część poznaniaków przywiązała się do idei powrotu starego budynku, którego oryginalne mury nadal są częścią dworca przekształconego przed półwieczem. W komentarzach słychać też powątpiewanie w jakikolwiek nowy projekt, co nie dziwi po tym, jak kolejarze udowodnili, że na stacji Poznań Główny nic nie wychodzi tak, jak powinno. Powrót do historii może zatem wydawać się bezpiecznym rozwiązaniem.
koncepcja dla nowego dworca PKP Poznań Główny, grudzień 2023 roku — schemat funkcjonalny
źródło: Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań, mpu.pl
Koncepcja i szczegółowa analiza MPU pokazuje jednak, że rezygnacja ze starego układu ma wiele sensu i może uzdrowić sytuację na kolejne dekady. Zwarta „bateria” ośmiu peronów skróci czas dotarcia na pociąg, umożliwi też rozdział ruchu na regionalny i dalekobieżny oraz uwolni miejsce pod nowy przystanek Poznańskiego Szybkiego Tramwaju (który dekadę temu ulokowano za daleko od peronów). Również plac złączony z Mostem Dworcowym to pomysł funkcjonalny i miastotwórczy (dziś do „dworca” prowadzi z Dworcowego wąska, obskurna kładka). W analizie MPU sensownie wyglądają również połączenia piesze z otoczeniem, w tym — także — z Teatrem Muzycznym, którego budowa ma ruszyć wkrótce nieopodal przy ul. Skośnej. Całość zapewni intuicyjne korzystanie z dworca, dalekie od dzisiejszego funkcjonalnego bałaganu.
koncepcja dla nowego dworca PKP Poznań Główny, grudzień 2023 roku — nowy układ peronów i trasy oraz przystanku Poznańskiego Szybkiego Tramwaju
źródło: Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań, mpu.pl
Propozycja miejskich planistów nie jest jednak wyryta w kamieniu. W przyszłym roku miałyby się odbyć szerokie i dobrze urządzone konsultacje społeczne w sprawie przedstawionej właśnie koncepcji. W 2025 roku mógłby zostać rozpisany konkurs architektoniczny. Wiadomość tę poznaniacy przyjęli z zaciekawieniem, ale i niedowierzaniem. Dość się już nasłuchali zapowiedzi związanych z modernizacją stacji. Dotąd jednak Miasto dość reaktywnie podchodziło do zamiarów kolejarzy. Teraz, wreszcie, przygotowało dobry materiał do dalszej dyskusji i analiz. Jeśli nie jest jedynie element kampanii wyborczej, to — według słów prezydenta Poznania, Jacka Jaśkowiaka — „budowa nowego funkcjonalnego dworca to nasze najważniejsze wyzwanie na kolejne 10 lat. Od tego, czy mu sprostamy, zależy dalszy rozwój Poznania”.
