Jedną z trzech głównych wystaw podczas trwającego do końca października Triennale Architektury w Oslo jest „Oslo in the Making” — ekspozycja prezentująca szesnaście propozycji dla rozwoju dzielnicy Grønlikaia. Czego możemy się na jej przykładzie nauczyć, jeśli chodzi o organizację konkursów?
Zdominowany przez port kontenerowy i tory kolejowe obszar zgodnie z planem odnowy miejskiej stać się ma w przyszłości dzielnicą mieszkaniową — na powierzchni 208 tysięcy metrów kwadratowych powstanie tysiąc pięćset mieszkań, szeroka promenada portowa i około trzech, czterech tysięcy miejsc pracy.
propozycja dla obszaru Grønlikilen
© Haptic
Odpowiedzialna za przebudowę obszaru Bjørvika w Oslo, którego ostatnią portową częścią jest właśnie Grønlikaia, spółka deweloperska Hav Eiendom postawiła — zarówno sobie, jak i architektom chcącym wziąć udział w procesie zagospodarowania tego obszaru — wysoko poprzeczkę. Ich celem było bowiem stworzenie różnorodnej, dostępnej i inkluzywnej przestrzeni, nie zapominając przy tym o trosce o klimat i naturę.
propozycja dla obszaru Verket
© Henning Larsen
Jak więc przebiega proces kształtowania tego obszaru? Przede wszystkim nie jest krótkowzroczny — jak podkreśla firma Hav Eiendom, jest to wyjątkowa okazja do wyciągnięcia wniosków z decyzji podjętych w przeszłości, przy jednoczesnym uwzględnieniu przyszłych potrzeb i oczekiwań dotyczących tego obszaru. Kolejnym celem spółki, wynikającym między innymi z atrakcyjnego położenia i ekspozycji nad brzegiem morza, będzie zainicjowanie badań w zakresie budowania innowacyjnych i zrównoważonych konstrukcji wodnych.
propozycja dla obszaru Lohavn
© Adept
Rozpoczęcie pracy nad właściwym masterplanem poprzedziły szczegółowa rewizja istniejących planów, szeroko prowadzone konsultacje społeczne i wstępne kwalifikacje dla zespołów chcących kreować nową dzielnicę (ostatecznie do współpracy zaproszono szesnaście pracowni). Zaproszone zespoły mogły wybrać do szczegółowego opracowania jedną z pięciu części obszaru (Verket, Lohavn, Grønlikilen, Munkehagen lub Buffersonen), a owoce ich półrocznej pracy zostały zaprezentowane podczas dni otwarcia Oslo Architecture Triennale. Na miejscu każdy z odwiedzających wystawę może wyrazić swoją opinię na temat poszczególnych propozycji, a architekci opowiedzieć o swoich wizjach i pomysłach. Zdecydowano się także na przeprowadzenie seminarium — warsztatów, otwartego dialogu projektantów i publiczności, które miało poszerzyć dyskusję na temat możliwych scenariuszy dla tej części miasta.
propozycja dla obszaru Verket
© Ghilardi + Hellsten
O procesie tworzenia nowej dzielnicy na postindustrialnym terenie opowiada Eirik Oland Nedrelid z Hav Eiendom
Ola Kloc: Wiosną 2022 roku ogłosiliście zamówienie i studia wykonalności dla projektu rozwoju dzielnicy Grønlikaia w Oslo, jakie działania poprzedzały ten krok?
Eirik Oland Nedrelid: Przed ogłoszeniem pracowaliśmy nad rewizją planu generalnego z 2003 roku wspólnie z Rodeo Architects i Departamentem Planowania Miasta w Oslo. Wytyczne przekazane zespołom bazowały na kompleksowych badaniach, w tym na obszernym procesie partycypacji i zdrowym podejściu do zrównoważonego rozwoju społecznego i ekologicznego bazującego na zasadach określonych przez Kate Raworths jako „ekonomia obwarzanka”.
propozycja dla obszaru Lohavn
© Hille Melbye
Ola: Spośród stu osiemnastu zgłoszonych wniosków wybraliście szesnaście zespołów, które zaangażowaliście do dalszej współpracy. Jakie będą kolejne kroki?
Eirik: Teraz komisja oceni wnioski i przedstawi rekomendacje dotyczące przyszłego masterplanu. Na podstawie ich oceny zamierzamy nawiązać współpracę z zespołami prezentującymi najlepsze koncepcje. Naszą ambicją jest wypromowanie w 2023 roku nowej propozycji masterplanu, który będzie stanowił podstawę do rozwoju nowych dzielnic na Grønlikaia.
Ola: Dlaczego zdecydowaliście się na tak wieloetapowy proces?
Eirik: W skrócie — ponieważ Grønlikaia jest unikalnym projektem o wysokiej wartości ekonomicznej i społecznej zarówno dla Hav Eiendom, jak i dla całej gminy. Dlatego też musimy umożliwić najbardziej skrupulatny proces, w którym najlepsi i wysoce zmotywowani architekci i zespoły pomogą nam w realizacji wizji stworzenia społecznej i ekologicznie zrównoważonej części miasta.
propozycja dla obszaru Buffersonen
© Asplan Viak
Ola: Grønlikaia to ogromny obszar, o czym powinno się pamiętać (zarówno z punktu widzenia architektów, jak i deweloperów), tworząc projekt dla tak dużego terenu?
Eirik: Rozwijanie Grønlikaia jest kompleksowym procesem, a projekt będzie przekształcał Oslo w nieskończoność. Kluczowe jest, aby ramy, które ustanowiliśmy teraz, były odporne i mogły być dostosowane do przyszłych warunków i potrzeb. Pragniemy również podkreślić, jak ważne jest, by społeczne aspiracje i cele wpływały na wybory i działania, które podejmujemy teraz. Na przykład, upewniając się, że angażujemy się w rozwiązania niskoemisyjne, a jednocześnie tworzymy przyjazną atmosferę dla wszystkich, nie tylko dla osób pracujących lub mieszkających w Grønlikaia, upewniając się w ten sposób, że Grønlikaia stanowi wartość dodaną dla mieszkańców Oslo i gości z kraju i zagranicy.
propozycja dla obszaru Verket (proj.: Nordic/Kristin Jarmund) i Munkehagen (proj.: MER Arkitektur)
© Nordic/Kristin Jarmund; © MER Arkitektur
Spójrzmy teraz na ten proces z perspektywy uczestników. O plusach i minusach opowiada Tina Yun, architektka z norweskiej pracowni Helen & Hard
Ola Kloc: Dlaczego zdecydowaliście się wziąć udział w tym procesie?
Tina Yun: Grønlikaia to ostatnia duża część rozwoju obszaru Bjørvika i projektu Fjord City w Oslo z atrakcyjnymi obszarami skierowanymi na zachód w stronę fiordu. Jako całość, obszar ten otwiera wyjątkową możliwość rozwoju „miasta fiordów przyszłości” z naciskiem na różnorodność, atrakcyjność i zrównoważony rozwój. Uważamy, że mamy dużą wiedzę i doświadczenie, aby przyczynić się do tego procesu.
Ola: Jakie są zalety i wady tak wieloetapowej procedury?
Tina: Kiedy konkurs trwa tak długo, a równolegle pracujemy nad innymi projektami w biurze, wymaga to dobrego planowania zarówno pracy zespołu, jak i kamieni milowych w całym procesie. Zespoły wkładają w to dużo darmowej pracy przez długi czas. Mimo to jest to dobra okazja, żeby pochylić się i zastanowić nad różnymi tematami, które chcemy rozgryźć, musimy również wyważyć czas poświęcony na każdy z aspektów, aby spróbować zmniejszyć stres i presję czasu, które często pojawiają się podczas pracy nad konkursowymi projektami.
Chęć dzielenia się przemyśleniami i pomysłami podczas otwartego mid-term [seminarium dla wszystkich szesnastu pracowni — przyp. red.], mimo że byliśmy dla siebie konkurencją, tworzyła dobrą atmosferę. Interesujące było zobaczyć, co inne zespoły postrzegały jako potencjał w projekcie i że każdy z nas skupiał się na różnych rzeczach w ramach tego samego zadania. Każdy zespół wniósł do niego swoje mocne strony.
propozycja dla obszaru Grønlikilen
© Helen & Hard
Ola: Którą część dzielnicy wybraliście i dlaczego?
Tina: Aplikowaliśmy zarówno do pracy nad częścią Grønlikilen, jak i Verket.
W Grønlikilen widzieliśmy duży potencjał do stworzenia unikalnego i innowacyjnego sąsiedztwa z miejską zabudową, bogatym życiem miejskim i przestrzenią na różnorodność. Zgłosiliśmy się do Grønlikilen również dlatego, że jesteśmy bardzo zaangażowani i mamy bogate doświadczenie w rozwoju zrównoważonego społecznie budownictwa mieszkaniowego i atrakcyjnych dzielnic.
Braliśmy również pod uwagę część Verket ze względu na położenie blisko centrum miasta. Verket będzie naturalną bramą i kluczowe jest stworzenie silnego połączenia z istniejącym miastem, zwłaszcza jako połączenie ze wschodnią częścią Oslo i Grønlikaia. Dostrzegliśmy możliwości rozwoju atrakcyjnych i elastycznych budynków komercyjnych w podobszarze Verket, o unikalnej tożsamości i zróżnicowanej wysokości. Idea ikonicznego wieżowca jest czymś, co chcielibyśmy zbadać. Ważnym kryterium sukcesu w Verket będzie opracowanie solidnych i adaptowalnych budynków z kompaktowymi, wydajnymi i oszczędzającymi zasoby rozwiązaniami.
Wybraliśmy te dwie dzielnice również dlatego, że były zupełnie różne.
Ola: Na jakie aspekty zwracaliście szczególną uwagę przy tworzeniu projektu?
Tina: Chcieliśmy między innymi wnieść do tego przedsięwzięcia naszą wiedzę na temat budowania z drewna i stworzyć nowe formy mieszkalnictwa. Włączyliśmy także myślenie o strukturach i racjonalnych systemach, które można łatwo dostosować do budownictwa drewnianego i metod prefabrykacji.
Naszym celem było stworzenie społecznych miejsc spotkań o publicznym charakterze zarówno wzdłuż promenady wodnej, jak i wokół zatoki, a także pomiędzy budynkami i dziedzińcami o bardziej prywatnym charakterze.
Ważne było dla nas również wprowadzenie do projektu przyrody. Stworzyliśmy w centrum rekreacyjny park wodny, który funkcjonowałby także jako ważny element sprzyjający regeneracji życia wodnego poprzez stworzenie sztucznych środków korzystnych dla istot żyjących w morzu.
Uważamy, że ważnym tematem naszych czasów jest bardziej zrównoważone myślenie na temat rozwoju wybrzeża w Oslo — z perspektyw ekonomicznej, środowiskowej i społecznej.
Ola: Dziękuję za rozmowę.
