Muzeum Powstania Warszawskiego
Podobnie jak siedziba Muzeum Emigracji, budynek Muzeum Powstania Warszawskiego nie jest gmachem od początku projektowanym z myślą o przestrzeni wystawienniczej. W przeszłości pełnił on funkcję elektrowni tramwajowej, a jeszcze w czasach carskich była tam fabryka. Dziś miejsce to jest centrum współczesnego patriotyzmu i pomaga w rozwijaniu tożsamości narodowej oraz budowaniu świadomości obywatelskiej.
Muzeum Powstania Warszawskiego
fot.: Maja Górczak
Paweł Kowal pisze o Muzeum Powstania Warszawskiego jako o miejscu „dla dziadków i wnuków”. Znaczące dla współczesnego odbiorcy jest to, że wystawa stała powstała sześćdziesiąt lat po wybuchu powstania, więc perspektywa narracyjna ekspozycji różni się od tej powstańczej. Muzeum łączy doświadczenie dziadków z potrzebami wnuków. Nie tylko na wystawie, ale także w architekturze.
Muzeum Powstania Warszawskiego
fot.: Maja Górczak
Fabryczne zabudowania nie są zbyt fotogeniczne, ale mają być przede wszystkim funkcjonalne, a nie piękne. Może też dlatego na początku nie od razu wiadomo gdzie znajduje się wejście główne, do którego trudno byłoby trafić gdyby nie duża strzałka. Po renowacji starego budynku w jego wnętrzu znalazło się miejsce dla czterech poziomów ekspozycyjnych, kawiarni, kina oraz kaplicy. Robotniczy charakter został dzięki temu całkowicie przełamany — sacrum wyparło profanum.
Podniosłość i zaduma architektury Muzeum Powstania Warszawskiego wyraża się także w projekcie przestrzeni terenów otaczających gmach. Nie brakuje tutaj szerokiego placu na apele oraz wzniesienia przypominającego ołtarz, gdzie odbywają się rocznicowe msze polowe. Muzeum Powstania Warszawskiego ogrodzone jest Murem Pamięci, na którym znajdują się nazwiska poległych powstańców. W okresie wakacyjnym ponad Murem wznosi się drewniana kładka prowadząca do Pokoju na Lato — kawiarnianej przestrzeni, w której odbywają się koncerty, spotkania i wykłady o Warszawie.
Muzeum Powstania Warszawskiego
fot.: Maja Górczak
W działalności Pokoju na Lato znowu da się zauważyć realizację koncepcji „muzeum dla dziadków i wnuków”. W nowoczesnej scenerii młodzi ludzie poznają przeszłe czasy i minione opowieści. Muzeum Powstania Warszawskiego realizując misję edukacyjną stawia nie tylko na kultywowanie historii, ale także wychowuje do patriotyzmu i odpowiedzialności społecznej.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Do czasu otwarcia Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, wycieczki z Izraela podczas wizyty w Polsce zatrzymywały się głównie w Krakowie i Oświęcimiu. Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny w Polsce odczuwało potrzebę opowiedzenia szerokiemu gronu odbiorców historii, która nie będzie skupiać się tylko na zagładzie i przedstawi ponadtysiącletnie losy judaizmu na polskich ziemiach.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
fot.: Maja Górczak
Nazwa muzeum — POLIN — to określenie Polski, które w dosłownym tłumaczeniu oznacza „tutaj odpoczniesz”. Dla narodu wiecznych tułaczy Rzeczpospolita była miejscem, w którym mogli zatrzymać się na dłużej. Tak samo POLIN jest muzeum, w którym zabiegani turyści i rodowici warszawiacy znajdą chwilę spokoju i zadumy. Mimo potężnych rozmiarów gmach Muzeum Historii Żydów Polskich jest przytulny i nie dominuje zbytnio nad zabudowaniami centrum Mokotowa. Zielony park otulający szklanego giganta faktycznie sprawia wrażenie jakby przemawiał „tutaj odpoczniesz”. Cały budynek jest pokryty szklanymi panelami, na których naklejone są artystyczne litery układające się właśnie w słowo Polin. I chociaż historia polsko‑żydowska nie jest łatwa, już sama przestrzeń muzealna obiecuje, że będzie o niej opowiadać w delikatny sposób, z szacunkiem dla każdej ze stron.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
fot.: Maja Górczak
Wnętrze wypełniają jasne pofalowane ściany, wystające obłe kształty przypominające góry piasku usypane na izraelskiej pustyni lub zastygłą wodę Morza Czerwonego, które zaraz zatopi Egipcjan. Sam architekt — Rainer Mahlamäki — skłaniał się do takiej interpretacji, jednak nie narzuca jej zwiedzającym. W tej ekspresyjnej, ale jednocześnie spokojnej formie każdy może zobaczyć inne odniesienie do żydowskiej kultury.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
fot.: Maja Górczak
Najbardziej charakterystyczną częścią budynku jest kształt jego głównego wejścia. Zakrzywiony w lewą stronę strzelisty portal ze szkła, przypomina przełamanie, pęknięcie w jednolitej, monolitycznej strukturze całego gmachu. Takie przerwanie ciągłości może odnosić się do tragicznej historii narodu żydowskiego. Jednak w odróżnieniu od innych muzeów o podobnej tematyce POLIN charakteryzuje się spokojem i optymizmem. Innym z architektów biorących udział w konkursie na siedzibę Muzeum Historii Żydów Polskich był Daniel Liebeskind, który zasłynął niezwykle przytłaczającym i wprawiającym w niepokój Muzeum Żydowskim w Berlinie. Jego projekt warszawskiego muzeum jako otwartej księgi był pierwotnie typowany na zwycięzcę. Ostatecznie zwyciężyło fińskie biuro architektoniczne, które postawiło na komunikowanie się poprzez uniwersalne emocje.
Naprzeciwko głównego wejścia do muzeum znajduje się przestronny plac, na którym odbywają się uroczystości rocznicowe, oraz pomnik Bohaterów Getta, autorstwa Natana Rapaporta. Od frontu o wiele ciekawsza i bardziej atrakcyjna jest zachodnia elewacja budynku. Znajduje się na niej imponujące przeszklenie o obłym kształcie, w którym odbija się Łąka Leśmiana i skwer Willy’ego Brandta.
Muzeum Historii Żydów Polskich wykorzystuje historię jako pretekst do kształtowania teraźniejszości i tworzenia przyszłości. Wśród oferty edukacyjno‑kulturalnej nie brakuje koncertów, spotkań z pisarzami i dziennikarzami, spektakli teatralnych oraz warsztatów tanecznych. POLIN jest świadectwem, jak historia ożywia i inspiruje do dalszego działania ludzi różnego pochodzenia i religii.
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
fot.: Maja Górczak
Muzea historyczne przyciągają tłumy zwiedzających w każdym wieku. Niektórzy przychodzą dla historii, inny zmuszeni przez szkolną wycieczkę, jeszcze inni dla samej architektury. I do takiego zwiedzania pragnę zaprosić. W końcu forma też niesie za sobą treść. Dlatego zwiedzając muzea warto przyjrzeć się nie tylko wewnętrznym wystawom, ale także ich zewnętrznym formom.
Maja GÓRCZAK
¹ T. Malkowski, Budynek administracyjno-recepcyjny Muzeum Wsi Opolskiej, w: „Form follows freedom”, pod red. J. Purchli i J.Sepioła, Kraków 2015, s. 207.
² M. Arczyńska, Europejskie Centrum Solidarności, w: „Form follows freedom”, pod red. J. Purchli i J.Sepioła, Kraków 2015, s. 70.
Partnerem konkursu była firma Alufire
