Czy budynki powstające w otoczeniu dawnej zabudowy zawsze muszą formalnie nawiązywać do swojego otoczenia? Czy eklektyczny detal, tradycyjny materiał zastosowany do pokrycia elewacji oraz podporządkowana okolicznym budowlom sylweta nowego obiektu to jedyne wyjście z sytuacji, w której lokowany jest on wśród historycznych zabudowań? Okazuje się, że nie, co świetnie pokazuje siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej w Dąbrowie Górniczej, wzniesiona w końcówce 2021 roku według projektu pracowni MWArchitekci.
Zaniedbanych postindustrialnych przestrzeni z XIX i XX-wieczną zabudową jest w Polsce mnóstwo. Wiele z nich poddawanych jest rewitalizacji, które wykorzystują zastany krajobraz architektoniczny oraz implementują nowe elementy, nawiązujące formalnie do już istniejących zabudowań. W tym celu w obrębie rewitalizowanych kompleksów powstają budynki o uzgodnionych z nimi proporcjach, wykorzystujące cegłę oraz elementy stalowe w roli budulca czy okładzin elewacji. Trudno mieć zastrzeżenia do takiej filozofii projektowania — pozwala ona na nadanie nowego życia obiektom, które już istnieją oraz zwiększenie dostępnej przestrzeni użytkowej bez istotnej ingerencji w historyczny charakter miejsca. Okazuje się jednak, że w ramach takich założeń powstać mogą budowle na wskroś nowoczesne w swoim wyrazie architektonicznym, niezaburzające jednocześnie historycznego genius loci. Ważnym przykładem takiej realizacji jest tymczasowa siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej, zlokalizowana w obrębie byłej Dąbrowskiej Fabryki Obrabiarek Ponar-Defum, która obecnie jest przestrzenią rewitalizowaną w ramach miastotwóczego projektu „Fabryka Pełna Życia”.
Zagłębiowska Izba Gospodarcza w Dąbrowie Górniczej
fot.: Bartek Barczyk © MWArchitekci
architektoniczny tetris
Otoczenie architektoniczne, w którym powstał nowy obiekt, jest bardzo mocno zdefiniowane. Futurystyczny projekt tymczasowej siedziby ZIG-u wyrósł bowiem na placu pomiędzy dwiema halami produkcyjnymi, eklektycznymi budynkami wzniesionymi z czerwonej cegły oraz oprawionymi historyzującym detalem architektonicznym. Postindustrialna historia miejsca stała się inspiracją dla koncepcji projektowej autorstwa Marleny Wolnik oraz Karoliny Więcławik — siedziba początkowo wykonana miała być z przemysłowych kontenerów. Trudności z dostępem do materiałów doprowadziły do zmian w koncepcji, pierwotne założenia pozostały jednak te same. Struktura siedziby ZIG-u oparta jest bowiem na wykonanej ze stali, modułowej konstrukcji. Składające się na nowy budynek moduły, podobnie jak stalowe kontenery w dokach czy magazynach, zestawione ze sobą tworzą geometryczną, bazującą na powtarzających się sześciennych blokach sylwetkę. W projekcie MWArchitekci bloki, których łącznie jest dziewięć, zestawiono trójkami, co nawiązywać miało do obfitującego w trójkątne formy logotypu, jakim posługiwała się instytucja w momencie powstawania budynku.
Zagłębiowska Izba Gospodarcza w Dąbrowie Górniczej
fot.: Bartek Barczyk © MWArchitekci
Ostateczny układ modułów ma również wymiar funkcjonalny — dzięki przesunięciu względem frontowej elewacji jednej z „trójek” na parterze wytworzył się podcień w naturalny sposób podkreślający główne wejście do budynku i znajdujących się tam pomieszczeń wielofunkcyjnych wraz z zapleczem. Jednocześnie na piętrze powstał dzięki temu taras wytwarzający strefę przedwejściową do zaprojektowanej tam części biurowej — opisują realizację odpowiedzialne za nią architektki. Siedziba Zagłebiowskiej Izby Gospodarczej powstała również w duchu gospodarki cyrkularnej — budowla nie jest na stałe związana z gruntem, a dzięki modułowej strukturze może być rozebrana, a następnie złożona w innym miejscu i w razie potrzeby przearanżowana do pełnienia nowej funkcji.
Zagłębiowska Izba Gospodarcza w Dąbrowie Górniczej
fot.: Bartek Barczyk © MWArchitekci
budynek-widmo
W praktyce projektowej studia MWArchitekci często wykorzystywane są materiały o połyskliwych powierzchniach, w których swoje odbicie znajdują otoczenie budynku oraz korzystające z niego osoby. Tym razem stały się one przyczynkiem dla nietypowego podejścia do tematu ingerencji w mocno zdefiniowane, częściowo historyczne otoczenie zbudowane. Zamiast historyzującego detalu architektonicznego, cegły czy czarnych, stalowych dwuteowników, tak często spotykanych w rewitalizacjach postindustrialnych obiektów, Marlena Wolnik oraz Karolina Więcławik zdecydowały się na pokrycie nowego budynku panelami z polerowanej blachy, która niczym lustro odbija na swojej powierzchni wszystko to, co znajduje się wokół. Tak wykonana elewacja sprawia, że pomimo swojej futurystycznej formy i braku bezpośrednich nawiązań do zastanej architektury fabryki Ponar-Defim, nowa siedziba ZIG-u wtapia się w swoje otoczenie, stając się tłem dla budynków hal przemysłowych oraz toczącego się na terenie kompleksu życia. Podjęta przez MWArchitekci decyzja projektowa ma swoje konsekwencje również w kontekście wspomnianego wcześniej, cyrkularnego charakteru budynku — bez względu na lokalizację obiektu, w podobny sposób będzie on wpisywał się w swoje otoczenie.
Zagłębiowska Izba Gospodarcza w Dąbrowie Górniczej
fot.: Bartek Barczyk © MWArchitekci
centrum wielofunkcyjne
Siedziba Zagłebiowskiej Izby Gospodarczej wpisana została w przestrzeń inicjatywy realizowanej pod nazwą „Fabryka Pełna Życia”. W jej ramach na terenie dawnej fabryki obrabiarek powstaje „nowe” społeczne centrum Dąbrowy Górniczej. Wedle założeń projektu, figurujące w jego nazwie „życie” toczy się na zaaranżowanych w obrębie kompleksu terenach zielonych, w kawiarniach i restauracjach czy planowanych lokalach mieszkaniowych i użytkowych. Miastotwórczy i wielofunkcyjny charakter koncepcji ubogaca powstała w 2021 roku siedziba ZIG-u. Otwarty plan nowego obiektu umożliwia łatwe dostosowanie go do pełnienia funkcji, które nie przychodzą od razu na myśl w związku z nazwą ulokowanej w jego wnętrzach organizacji. Budynek MWArchitekci, oprócz funkcji biurowej, z powodzeniem może również pełnić funkcję miejsca wystaw, prezentacji i prelekcji. Tych w Fabryce Pełnej Życia jest na pęczki, bo jak dowiadujemy się ze strony projektu, w samym tylko 2023 roku na jej terenie miejsce miało ponad 160 wydarzeń kulturalnych. Siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej może zatem stanowić zarówno efemeryczne tło, jak i centrum odbywających się w fabryce wydarzeń.
Zagłębiowska Izba Gospodarcza w Dąbrowie Górniczej
fot.: Bartek Barczyk © MWArchitekci
w lustrzanym odbiciu
Budynek MWArchitekci jest budowlą nietypową — obiektem, w którego ścianach przeglądają się zarówno trwająca pod postacią budynków industrialna historia miejsca, jak i jego nowe, społeczne oblicze. Wypolerowane na błysk elewacje nowego budynku odgrywają rolę zwierciadła dokumentującego zmiany zachodzące w nowym centrum Dąbrowy Górniczej. Siedziba Zagłębiowskiej Izby Gospodarczej jest też przede wszystkim niezwykle kreatywnym, świeżym spojrzeniem na problematykę zabudowywania przestrzeni o historycznym charakterze. MWArchitekci udowadniają, że można to zrobić bez odwoływania się do utartych schematów i historycznych wzorców, proponując projekt, który nadaje przestrzeni nowego wymiaru, a jednocześnie pozostaje w głębokiej relacji z istniejącymi zabudowaniami.
