Dla wielu podróżnych dworzec kolejowy pełni rolę wizytówki miasta. Często to właśnie dworce odpowiadają za pierwsze wrażenie dotyczące nowego miejsca, a ich układy funkcjonalne wpływają na to, jak przebiegną wczesne etapy eksploracji. Obecny Dworzec PKP w Chełmie nie wywiązuje się najlepiej ze swoich zadań, zaś jego przestarzałe wnętrza odstraszają. To jednak ma się zmienić już w najbliższym czasie, ponieważ PKP ogłosiło, że już niebawem w mieście ruszy budowa nowego centrum obsługi pasażerów, które zaprojektowała pracownia architektoniczna PAS Projekt.
Nowy Dworzec PKP w Chełmie będzie już czwartą budowlą obsługującą transport kolejowy w tym mieście. Jak dotąd pasażerowie na chełmskiej stacji mieli okazję korzystać z obiektu, którego modernistyczna struktura sięgała swoją historią do lat 60. ubiegłego wieku. Obecnie jest ona ukryta pod płaszczem postmodernistycznej przebudowy z 2001 roku. Niestety, modernizację trudno uznać za udaną, a ponad 60-letnia struktura dworca nie spełnia współczesnych standardów obsługi podróżnych. W odpowiedzi na te problemy w 2019 roku PKP ogłosiło przetarg na wykonanie koncepcji budowy nowego dworca kolejowego w Chełmie. Inicjatywa wpisana została w Program Inwestycji Dworcowych, w ramach którego w Polsce w latach 2016-2023 modernizacji poddano ponad 80 budynków należących do spółki. Prace miały rozpocząć się już w 2020 roku, jednak decyzję o ogłoszeniu przetargu na wykonawstwo kilkukrotnie przesuwano. Po czterech latach opóźnienia PKP S.A. ogłosiło, że wykonawca nareszcie się znalazł i realizacja kosztującej niemal 26 milionów złotych inwestycji ruszy w najbliższym czasie.
Obecny dworzec PKP w Chełmie — budynek dworca PKP w Chełmie po modernizacji z 2001 roku
fot.: Yusek © domena publiczna | Wikimedia Commons
dworzec jak książka do historii
Jedne z najlepszych przykładów dawnej architektury dworców kolejowych w Polsce należą do nurtu modernistycznego. Dworce kolejowe Warszawa Centralna, Gdynia Główna czy Tarnów-Mościce to cenne obiekty polskiej powojennej architektury, które do dziś każdego roku obsługują rzesze pasażerów. Do tradycji tej nawiązywać ma sylweta nowego Dworca w Chełmie, na którą składać się będą trzy przylegające do siebie bryły w schodkowym układzie. Najwyższa z nich spełni równocześnie rolę wieży zegarowej, sięgającej na wysokość 15 metrów. Od strony wschodniej zespołowi lekkości nada rozległa wiata, pod którą osoby oczekujące na pociąg znajdą schronienie przed słońcem i opadami atmosferycznymi, a także skorzystają z ogródków kawiarnianych i restauracyjnych.
Sposób opracowania elewacji dworca w Chełmie również zanurzony będzie głęboko w historii miasta. Ściany zewnętrzne nowego obiektu pokryte zostaną cegłą licową w kolorze kredowym — to nawiązanie do przemysłu wydobywczego, który rozwijał się w mieście od XIII wieku. Chełmskie Podziemia Kredowe, bo tak nazywa się system liczących ponad 40 kilometrów tuneli, w których wydobywano kredę, stał się w 1995 roku przedmiotem wpisu do wojewódzkiego rejestru zabytków. W przyszłym roku związana z kredą historia miasta sygnalizowana będzie podróżnym zaraz po wyjściu z pociągu. Licówki będą miały również wymiar estetyczny — poszczególne cegły układane będą pod różnymi kątami, tworząc zróżnicowaną fakturowo i światłocieniowo elewację.
Wizualizacja Nowego Dworca Przesiadkowego w Chełmie — bryła budynku
© PKP S.A | PAS Projekt
O historii kolei w Chełmie opowie wnętrze nowego dworca. Jego głównym akcentem będzie mapa Nowego Miasta w Chełmie, odciśnięta na jednej ze ścian holu. Wybór tej właśnie dzielnicy jest nieprzypadkowy — w jej obrębie mieści się bowiem osiedle Dyrekcyjne, które wzniesiono w dwudziestoleciu międzywojennym w związku z zamiarem przeniesienia z Radomia do Chełma Wschodniej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych. W ramach szeroko zakrojonej akcji budowlanej powstał również modernistyczny gmach, który miał pełnić siedzibę dyrekcji. Do przeniesienia jednak ostatecznie nie doszło ze względu na wybuch II wojny światowej. Teraz o historii chełmskich ambicji związanych z transportem kolejowym podróżnym przypominać będzie wnętrze nowego dworca.
podróż na miarę XXI wieku
Mimo tego, że nowy dworzec PKP w Chełmie wypełnią historyczne nawiązania, jego budynek obfitował będzie w najnowsze rozwiązania technologiczne i liczne udogodnienia dla pasażerów. Chełmski dworzec przystosowany zostanie do użytku przez osoby z niepełnosprawnościami — w poruszaniu się po jego terenie nie będą przeszkadzać bariery architektoniczne, a osoby z niepełnosprawnością narządu wzroku skorzystają między innymi z tablic z mapą dotykową dworca oraz oznaczeń zapisanych w systemie Braille'a. Nowy budynek PKP w Chełmie będzie również obiektem ekologicznym — o oświetlenie centrum obsługi pasażerów w ciągu dnia zadba zawieszony nad salą główną świetlik, a zużycie energii elektrycznej, systemy HVAC oraz obieg wody kontrolowane będą przez inteligentny system Building Management System, który zoptymalizuje ich działanie.
Wizualizacja Nowego Dworca Przesiadkowego w Chełmie — wnętrze budynku
© PKP S.A. | PAS Projekt
Projektanci dworca zadbali również o zieloną infrastrukturę — poszczególne części bryły nowego budynku porośnie winobluszcz, który poza pełnieniem funkcji estetycznej istotnie wpływa na zmniejszenie temperatury wewnątrz obiektu podczas letnich upałów. Pokrycie elewacji roślinnością uczyni z niej również przestrzeń aktywną biologicznie, która stanie się środowiskiem przyjaznym dla owadów i ptaków. Wolnostojące ściany porośnięte bluszczem znajdą się również pod przylegającą do głównej części budynku dworcowego wiatą, a od strony północnej, gdzie obecnie znajduje się asfaltowa powierzchnia, zaplanowano przestrzeń zieloną, zapełnioną drzewami i krzewami.
linia relacji przeszłość-teraźniejszość
Budowa Dworca kolejowego w Chełmie ma rozpocząć się już w najbliższym czasie, a jej zakończenie przewidywane jest na końcówkę 2025 roku. Nowe centrum obsługi pasażerów będzie jednym z cennych przykładów architektury, która pomimo nowoczesnej formy i funkcjonalności jest w stanie wpisać się w kontekst miejsca oraz opowiedzieć o jego historii.
Dworcom poświęciliśmy w całości majowy numer A&B, bezpłatne e-wydanie pobrać można TUTAJ.
