Eksperyment. Materiał. Architektura — to tytuł wystawy poświęconej twórczości Kengo Kumy, jednego z najważniejszych współczesnych japońskich architektów. Ekspozycje będzie można zobaczyć w Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha w Krakowie do 3 maja 2022 roku.
Architektura Kengo Kumy wyróżnia się przede wszystkim próbą łączenia nowoczesnych technologii z tradycyjnymi materiałami budowlanymi. Na wystawie zostaną zaprezentowane eksperymentalne projekty, najlepiej oddające rozumienie architektury przez Kengo Kumę. Ma ona być w jego ujęciu przyjazna dla użytkowników, czerpiąca inspirację z natury i lokalnego środowiska, tłumiąca wszelkie tendencje do dominacji budynku nad naturalnym otoczeniem.
Wystawa została uzupełniona o prezentacje unikatowej drewnianej instalacji, abstrakcyjnej formy zatytułowanej Chmura, która została zaprojektowana przez pracownię Kengo Kumy, we współpracy z Wydziałem Architektury i Sztuk Pięknych Krakowskiej Akademii imienia Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Instalacja powstała również przy wsparciu Stowarzyszenia dla Edukacji Architektonicznej, Fundacji Kyoto–Kraków Andrzeja Wajdy i Krystyny Zachwatowicz oraz Krzysztofa Ingardena.
Wystawie towarzyszyć będą również wykłady i dyskusje dotyczące architektury Kengo Kumy, architektury japońskiej czy uniwersalnych problemów związanych ze współczesną architekturą.
gmach oddziału Victoria&Albert Museum w Dundee autorstwa Kengo Kumy
fot. Alex Liiver © CC BY-2.0
O procesie powstawania wystawy, największych problemach z jej tworzeniem opowiada kurator wystawy, Krzysztof Ingarden.
Wiktor Bochenek: Skąd pomysł na organizacje wystawy poświęconej Kengo Kumie?
Krzysztof Ingarden: Bardzo się cieszę, że udało nam się zrealizować wystawę Kumy w Galerii Europa Daleki Wschód Muzeum Manggha w Krakowie. To pierwsza duża indywidualna prezentacja prac tego wybitnego architekta w Polsce, choć wcześniej w roku 2004 jego dwa projekty prezentowane były na wystawie grupowej „3-2-1 Nowa architektura w Japonii i w Polsce” zorganizowanej z okazji 10-lecia powstania Mangghi, której także byłem pomysłodawcą i współkuratorem.
Kengo Kuma należy obecnie do najbardziej rozpoznawalnych architektów japońskich na świecie. Jest spadkobiercą i kontynuatorem tradycji kilku pokoleń wielkich japońskich twórców. Począwszy od Junzo Sakakura i Kunio Maekawa, przedwojennych jeszcze modernistów, uczniów Le Corbusiera, dalej Kenzo Tange, który od nich przejmował techniki Le Corbusiera, dalej następuje pokolenie uczniów Tangego — to metaboliści z Kurokawą, Kikutake i Fumihiko Maki na czele, do tego pokolenia zalicza się też Arata Isozaki. Kolejne pokolenie, obecni sześciesięciolatkowie u szczytu kariery, to Kazuyo Sejima, Shigeru Ban i właśnie Kengo Kuma. Jego pozycja w architekturze nie tylko japońskiej, ale i światowej jest niepodważalna i stale rośnie. Amerykański Times zaliczył go jako jedynego architekta do wąskiej elity stu najbardziej wpływowych ludzi świata w roku 2021. Kuma jest architektem o wielkiej wrażliwości i wyobraźni. Stale eksperymentuje i poszukuje nowatorskich rozwiązań materiałowych, wykorzystując w tym tradycję japońskiego rzemiosła. Obecnie ma biura we Francji i Chinach, zatrudnia ponad trzysta osób, pracuje nad około setką projektów na całym świecie.
Kengo Kuma wprowadził do architektury oryginalny sposób traktowania formy architektonicznej. Szczególnie ciekawa jest jego idea wymazywania architektury — tworzenia architektury niekonfrontacyjnej, podporządkowanej naturze i bliskiej człowiekowi. Uważa on, iż architektura powinna roztopić się w naturalnym krajobrazie, a w tym procesie ważne zadanie mają powrót do naturalnych materiałów i technik. Architektura ma stać się łącznikiem między naturą a zmysłami człowieka. Z jednej strony redukuje jej skalę do skali człowieka, z drugiej, wciąż poszukuje niekonwencjonalnych sposobów użycia kamienia, drewna, bambusa, szklą, wody, papieru itp. Eksperymenty z materiałami i wyobraźnia, a także haptyczność architektury, to wyróżniający element projektów Kengo Kumy. To właśnie decyduje o oryginalności jego twórczości.
Wiktor Bochenek: Jak wyglądał proces powstawania wystawy i współpraca z biurem Kengo Kumy?
Krzysztof Ingarden: Prawie trzy lata trwało przygotowanie tej wystawy i jej realizacja przez zespól Muzeum Manggha, tokijskie biuro KKAA, z udziałem Wydziału Architektury i Sztuk Pięknych Krakowskiej Akademii im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego i Stowarzyszenia dla Edukacji Architektonicznej działającemu przy naszym Wydziale. Wystawa składa się z dwóch części – pierwsza to prezentacja ponad trzydziestu projektów biura KKAA w formie modeli i mokapów w skali 1:1. Wszystkie ilustrują eksperymentalny charakter tej architektury. Ta część została przysłana do Krakowa z Tokio w kontenerze. Druga część to projekt wykonany w Krakowie. Jest on rezultatem studenckich warsztatów z biurem Kengo Kumy. Od kilku lat Wydział Architektury i Sztuk Pięknych blisko współpracuje z biurem Kumy. W roku 2019. na studiach magisterskich zorganizowaliśmy razem warsztaty, w których trakcie studenci opracowywali semestralny projekt polegający na analizie tradycyjnych metod ciesielskich w Polsce i Japonii, aby później na podstawie wybranych połączeń ciesielskich zaprojektować drewniany pawilon. W wyniku warsztatów powstał projekt instalacji zatytułowanej Chmura. Warsztaty prowadził profesor Artur Jasiński, a ze strony japońskiej partner w biurze Kengo Kumy, Marcin Sapeta, dzięki któremu od lat udaje się nam kontynuować tę wspaniałą współpracę. Dodam, że Kuma ustanowił coroczną nagrodę Kengo Kuma Student Award dla najlepszego dyplomanta naszego Wydziału w postaci stażu w jego biurze i w tym roku, podczas otwarcia wystawy w Muzeum Manggha wraz z Marcinem Sapetą ogłosiliśmy nazwisko pierwszego laureata, który poleci do Tokio, jak tylko sytuacja pandemiczna na to pozwoli.
Instalacja Chmura zajmuje całe górne piętro w Galerii Daleki Wschód i jest bardzo istotnym elementem tej wystawy. To jest projekt, który powstawał równolegle z pracami studenckimi a pod koniec warsztatów jego fragment został wyprodukowany w zakładzie stolarskim niedaleko Krakowa i zmontowany przez studentów na terenie kampusu uczelni. Formę pawilonu budują dwa rodzaje elementów drewnianych, oba są zacięte odpowiednio pod kątem 45 stopni w dwóch kierunkach. Te dwa proste elementy składowe tworzą niezwykle skomplikowaną i nieoczekiwaną formę przestrzenną, która została zamodelowana i wygenerowana za pomocą oprogramowania parametrycznego. Jest ona przykładem połączenia umiejętnego zastosowania rodzimych tradycji ciesielskich z zaawansowaną technologią projektowania komputerowego, co było istotnym zadaniem dydaktycznym warsztatów.
Chmura
© Materiały prasowe Muzeum Manggha
Wiktor Bochenek: Wystawie będą towarzyszyć wykłady, o czym Pan będzie opowiadał?
Krzysztof Ingarden: Zostałem poproszony o wygłoszenie wykładu na temat Kengo Kumy, w którym będę chciał przedstawić sylwetkę Kengo Kumy na tle prac innych wybitnych architektów japońskich. Jednocześnie z prezentacją prac Kumy chciałbym przedstawić problem zderzenia i mieszania się różnych wątków kulturowych w architekturze japońskiej. Historia współczesnej architektury japońskiej dostarcza nam niebywale ciekawego materiału do analiz dotyczących przebiegu procesów modernizacyjnych i istoty nowoczesności, w tym szczególnie tradycji architektonicznej. Procesy te mają charakter fluktuacyjny — okresy przyjmowania wpływów międzynarodowych przeplatają się z okresami nawrotów i czerpania z tradycji lokalnej. Architektura japońska jest pod tym względem zjawiskiem nie jedynym, ale z pewnością wyjątkowo ciekawym w skali światowej ze względu wyspowość i historię okresowej izolacji Japonii, jak i ze względu na wyrafinowanie japońskiej estetyki.
Celem wykładu będzie też przedstawienie wybranych zróżnicowanych postaw twórczych reprezentowanych przez trzy wybrane sylwetki wielkich twórców japońskiej architektury, reprezentujące trzy różne pokolenia: Kenzo Tange, Arata Isozaki, Kengo Kuma. Są to architekci tworzący przełomowe prace w trzech różnych okresach w historii Japonii — modernizmu po II wojnie światowej, postmodernizmu lat 1970-1990 i okresu po roku 1990 związanego z okresem gospodarczego załamania po okresie szybkiego wzrostu ekonomicznego. Cechą wiążącą wybraną trójkę Tange – Isozaki – Kuma, jest wspólna pasja tworzenia i wytyczania dróg japońskiej architektury pomiędzy nowoczesnością a tradycją, ale co w tym wypadku ciekawe — jest nią też charakterystyczny bunt, zerwanie z kontynuacją w stosunku do postaw twórczych architektów reprezentujących poprzednie pokolenie, pokolenie swych ojców i wielkich nauczycieli.
Wiktor Bochenek: Dziękuje za rozmowę!
Więcej informacji na stronie Muzeum Manggha.
