Niemal jednocześnie startują dwie inwestycje, które odmienią północne obrzeża Starego Miasta w Poznaniu. Pierwsza to Muzeum Powstania Wielkopolskiego według zwycięskiego projektu WXCA. Druga: przeobrażenie sąsiedniej Starej Rzeźni — i to w mniej agresywny sposób, niż pierwotnie planowano.
Na północ od poznańskiego Starego Miasta przez cały wiek XX rozciągały się tereny przemysłowe i magazyny. Sprzyjało temu sąsiedztwo rzecznego portu na Warcie i stacji kolejowej Poznań Garbary z licznymi towarowymi bocznicami. Przemysł zaczął wycofywać się stąd w latach 90., by — z wyjątkiem działającej do dziś wytwórni farmaceutyków Farmapol — zniknąć zupełnie. Po wielu zakładach pozostały mało interesujące i częściowo wyburzone już obiekty. Od ponad dekady przyrasta tu za to zabudowa mieszkalna. W planach są kolejne inwestycje tego typu — najwięcej (około pół tysiąca) w obrębie Starej Rzeźni znajdującej się między ulicami Grochowe Łąki, Garbary, Północną i Wzgórzem św. Wojciecha. Z kolei obok Rzeźni, w miejscu po sztucznym lodowisku Bogdanka ma stanąć Muzeum Powstania Wielkopolskiego.
Stara Rzeźnia w Poznaniu; widok ogólny od południowego zachodu — na drugim planie, po lewej: hala, która miała zostać w połowie rozebrana i zastąpiona blokami mieszkalnymi, według nowej wersji planu bloki staną od tej strony jedynie w miejscu dwóch trzecich zespołu parterowych hal na pierwszym planie; drzewo z lewej strony kadru zostało już wycięte pod nową drogę
fot.: Jakub Głaz
bezmięsna od 23 lat
Zakłady mięsne działały przy ul. Garbary równe sto lat. Bardzo nowoczesna rzeźnia miejska została otwarta w 1900 roku. Kompleks staranie opracowanych budynków w stylach neohistorycznych zajął ponad pięć hektarów zmeliorowanych łąk. Zaprojektował go Felix Moritz.
Stara Rzeźnia w Poznaniu; widok ogólny rzeźni od południowego wschodu — początek XX wieku
© mat. inwestora
Zakład przetrwał wojnę w dobrym stanie. W PRL-u stare budynki obrastały dobudówkami i nowymi obiektami o czysto utylitarnej formie (zostały rozebrane przed trzema laty). Produkcja skończyła się w 2000 roku i od tego czasu rzeźnia stoi pusta. Otwierano ją jedynie na urządzane tu targi staroci lub okazjonalne wydarzenia kulturalne. Rzeźnia obecnie jest w rękach firmy Vastint Polska, która — jak dotąd — w Poznaniu zrealizowała poprawny zespół biurowców przy ul. Bułgarskiej. Od lat planuje również budowę osiedla Portowo na Starołęce, ale — mimo deklaracji z czerwca tego roku — prace jeszcze nie ruszyły.
O planach Vastintu dla Starej Rzeźni (proj. JSK Architekci Pszczulny & Rutz) pisaliśmy szczegółowo przed ponad rokiem. Przypomnijmy w skrócie: niemal wszystkie historyczne budynki mają zostać wyremontowane, zrewaloryzowane i zaadaptowane na nowe funkcje: między innymi handlową, gastronomiczną i kulturalną. Tę starą zabudowę mają otoczyć siedmiokondygnacyjne budynki mieszkalne oraz (od strony ulic Północnej i Garbary) — dość masywne biurowce.
Stara Rzeźnia w Poznaniu makieta projektu z 2022 roku, proj. JSK Architekci Pszczulny & Rutz — z tyłu widoczna „ściana” trzech „pól inwestycyjnych” zastawionych blokami, realizacja środkowego nie będzie możliwa według nowego projektu MPZP, w tym miejscu powstanie plac z nieuciętą (jak na makiecie) halą
fot.: Jakub Głaz
Teraz, rok po deklarowanym terminie, inwestor informuje, że zaczyna wreszcie remont historycznych budynków. Zaczyna od jednego z dwóch obiektów flankujących główne wejście, na rogu ulic Garbary i Grochowe Łąki. W przeszłości służył on działowi handlowemu Rzeźni, potem był przyzakładowym przedszkolem. Teraz będzie pełnił funkcje biurowo-usługowe. Prace wykona firma ERBUD. Kolejny na liście do renowacji jest drugi budynek przy wejściu oraz dawna portiernia.
Stara Rzeźnia w Poznaniu wizualizacja projektu z 2022 roku, proj. JSK Architekci Pszczulny & Rutz; widok wejścia głównego od strony ulicy Garbary, od tego miejsca zacznie się odnowa starych budynków
© mat. inwestora, proj. JSK Architekci Pszczulny & Rutz
coraz większe korekty
A jak dokładniej prezentują się dziś zamiary inwestora? Jedno wiadomo na pewno: musi nastąpić korekta bardzo szczegółowych planów zabudowy (makieta i wizualizacje), które Vastint pokazał jesienią 2022 roku. Zrobił to, mimo że trwały jeszcze prace nad miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego dla Rzeźni i wschodniej części Wzgórza Świętego Wojciecha. Projekt przygotowany przez warszawską pracownię JSK Architekci Pszczulny & Rutz nie wzbudził jednak w Poznaniu entuzjazmu. Biurowce i bloki mieszkalne oceniano jako przeskalowane, podobnie jak zwartą ścianę masywnych budynków, która odgrodziła od zachodu optycznie i funkcjonalnie Rzeźnię od Wzgórza św. Wojciecha oraz miejsca pod Muzeum Powstania Wielkopolskiego (o nim za chwilę).
O połowę miały zostać także okrojone trzy hale od strony zachodniej (patrz: pierwsze zdjęcie w tekście). Zostały one rozbudowane kilkanaście lat po otwarciu zakładów, uznano zatem, że młodsze fragmenty są bezwartościowe, mimo że wyglądają dokładnie tak samo, jak starsze partie budynków. Wobec głosów krytyki, inwestor poinformował, że taki kształt inwestycji to wynik ustaleń z Miastem i nie widzi przeszkód, by MPZP — zgodny z jego zamiarami — został uchwalony bez większych poprawek.
Stara Rzeźnia w Poznaniu wizualizacja projektu z 2022 roku, proj. JSK Architekci Pszczulny & Rutz — po prawej zwarta ściana zabudowy, która, według nowych zapisów projektu planu zostanie „rozbita” placem z zachowaną halą, na pierwszym planie: ulica Grochowe Łąki, w tle park Cytadela
© mat. inwestora, proj. JSK Architekci Pszczulny & Rutz
Na szczęście tak się nie stanie. Przybywa znaczących korekt. Po prezentacji dokładnych zamiarów inwestora, ujawnieniu jakości proponowanej przez niego nowej architektury oraz próbie postawienia poznaniaków przed faktami dokonanymi (bardzo precyzyjne wizualizacje i makieta) projekt MPZP zaczął być poddawany rewizji. Proinwestorskie zapisy zaczęła okrawać sama Miejska Pracownia Urbanistyczna, swój wkład w naprawę sytuacji mieli przedstawiciele między innymi Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków i Wydziału Urbanistyki i Architektury. Protestował poznański SARP.
najlepsza zmiana
Wreszcie, niemal trzydzieści uwag do planu (w tym kilka bardzo znaczących) złożyła Miejska Komisja Urbanistyczno-Architektoniczna. Najpierw prezydent uwzględnił jedynie kilka mniej istotnych uwag, bez korekt o fundamentalnym znaczeniu. Jednak po publicznym wyłożeniu planu w październiku tego roku, towarzyszącej mu dyskusji oraz uwagach złożonych do projektu zaszła bardzo korzystna zmiana. W najnowszej wersji projektu MPZP, wyłożonej publicznie 22 grudnia, rozbito masywną ścianę trzech „pól zabudowy” mieszkalnej oraz zachowano w całości najcenniejszą z hal przeznaczonych do okrojenia. Powstał dzięki temu funkcjonalny i optyczny łącznik w formie zielonego placu między Rzeźnią a Wzgórzem i planowanym Muzeum. Z Rzeźni będzie widać dobrze Wzgórze, Muzeum i park. Idąc od Wzgórza, widoczna będzie historyczna zabudowa Rzeźni. Bardzo dobra korekta planistów!
Fragment wizualizacji do MPZP dla Starej Rzeźni — pośrodku widać zachowaną w całości halę i zielony plac łączący funkcjonalnie Starą Rzeźnię z parkiem i Muzeum Powstania Wielkopolskiego; w poprzednich wersjach planu w tym miejscu miał stanąć blok zabudowy o tej samej skali co sąsiednie „pola inwestycyjne” po lewej i prawej stronie
źródło: Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań, www.mpu.pl
Niestety w projekcie nadal utrzymana jest nowa ulica okalająca Rzeźnię (mająca połączyć ulice Bóżniczą i Północną), która umożliwi niepożądany tranzyt samochodowy tuż obok parku pod Wzgórzem. MKUA postulowała przecięcie tej drogi i zastąpienie jej dwoma sięgaczami obsługującymi jedynie nową mieszkaniówkę. Bez efektu. Przedstawiciele Miasta deklarują, że uniemożliwienie tranzytu będzie możliwe dzięki odpowiedniej organizacji ruchu, ale droga ma powstać i tak.
I, faktycznie, w środę 27 grudnia zaczęła się wycinka licznych drzew i krzewów w pasie pod nową ulicę. Czy, wobec tego faktu dokonanego, plan się jeszcze zmieni? Dyskusja nad projektem ma odbyć się 11 stycznia, a uwagi będzie można składać do 9 lutego. Gdy plan zostanie uchwalony, inwestor ma ruszyć nie tylko z remontami, ale też z budową nowych obiektów. Całość inwestycji ma być gotowa do 2029 roku (nie przypominamy większości wizualizacji z zeszłego roku, bo — w obliczu zmiany planu — i one będą musiały ulec zmianie).
Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego w rejonie ulic Bóżniczej i Północnej w Poznaniu, część B, projekt z 22.12.2023 — po prawej: obszar Starej Rzeźni (1 MW/U), po lewej: Wzgórze św. Wojciecha; u dołu: ulica Grochowe Łąki, u góry: ul. Północna; obiekty zaznaczone ukośną kratką to zabytkowe budynki do zachowania, pośrodku widoczny prostokątny obrys zachowanej w całości hali z towarzyszącym jej po lewej zielonym placem. To największa i bardzo korzystna zmiana w projekcie planu. Poprzednio w tym miejscu był masywny blok nowej zabudowy. Muzeum Powstania Wielkopolskiego oznaczono literą U na czerwonym polu. Symbolem 2ZP oznaczono park z dwoma projektowanymi zielonymi przejściami na Wzgórze św. Wojciecha
źródło: Miejska Pracownia Urbanistyczna, Poznań, www.mpu.pl
Powstanie tuż obok
Nie ma za to mowy o zmianach ani w planie zagospodarowania, ani w projekcie dla Muzeum Powstania Wielkopolskiego. Wyrośnie ono tuż obok Rzeźni, pod Wzgórzem Świętego Wojciecha, na terenie po sztucznym lodowisku Bogdanka przy ul. Północnej. Jutro, w piątek 29 grudnia, na teren budowy wchodzi wyłoniony w przetargu wykonawca — firma Adamietz. Zacznie się wreszcie budowa według wyłonionego w konkursie z 2019 roku projektu warszawskiej pracowni WXCA.
Muzeum Powstania Wielkopolskiego, zwycięski projekt pracowni WXCA (2019)
© WXCA
Od strony ul. Północnej staną cztery proste bryły zakomponowane swobodnie wokół półotwartego dziedzińca. Obiekty będą połączone z sobą pod ziemią. Gotowa jest też koncepcja wystawy stałej, również wybrana w konkursie rozstrzygniętym we wrześniu tego roku. Zwycięski projekt wykonała pracownia Trias AVI (informowaliśmy o tym w osobnym artykule).
Muzeum Powstania Wielkopolskiego, zwycięski projekt pracowni WXCA (2019) — widok ogólny od wschodu znad Starej Rzeźni, Muzeum po prawej, pośrodku planowany park u stóp Wzgórza św. Wojciecha
© WXCA
Od południa składową Muzeum będzie stanowić park, który powstanie na zamkniętym dziś zielonym terenie. Pozostaje mieć nadzieję, że zostaną zachowane dorodne okazy rosnących tu dziko drzew, bez zastępowania ich nowymi „eleganckimi” okazami. Całość muzealnej inwestycji (budynek, wystawa i park) realizowanej przez Wielkopolski Urząd Marszałkowski ma kosztować blisko 375 mln złotych. Otwarcie zaplanowane jest w grudniu 2026 roku.
