Siedziba główna firmy
Energia de Portugal (EDP),
projekt: ELEMENTAL
W sercu Lizbony powstała siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP), będąca jednym z najbardziej intrygujących projektów pracowni ELEMENTAL. Założona przez chilijskiego architekta Alejandro Aravenę, laureata Nagrody Pritzkera z 2016 roku, pracownia ta zdobyła międzynarodowe uznanie dzięki realizacji osiedli socjalnych, takich jak Quinta Monroy w Chile. Aravena, który pełni obecnie funkcję przewodniczącego jury Nagrody Pritzkera i był kuratorem 15. Biennale Architektury w Wenecji w 2016 roku, w swoich projektach konsekwentnie stawia na humanistyczne podejście do architektury. Siedziba EDP jest doskonałym przykładem tego, jak można połączyć funkcjonalność, zrównoważony rozwój i troskę o przestrzeń publiczną.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) – widok z lotu ptaka
fot. Francisco Nogueira © ELEMENTAL
kontekst urbanistyczny i wyzwania projektowe
Architekci siedziby Energia de Portugal stanęli przed nietypowym zadaniem urbanistycznym. Plan zagospodarowania Lizbony wymagał zachowania ciągłości przestrzeni publicznej w osi północ-południe, łączącej wzgórza z rzeką Tag. Jednocześnie budynek, jako siedziba firmy, musiał działać jako spójna całość, co wymuszało połączenie dwóch liniowych brył w osi wschód-zachód. Te warunki mogły się wykluczać, ponieważ integracja brył groziła przerwaniem płynności przestrzeni publicznej. Pracownia ELEMENTAL znalazła rozwiązanie: zaprojektowała łagodnie nachyloną płaszczyznę terenu, która zachowuje ciągłość między wzgórzami a rzeką, a zarazem umożliwia połączenie brył pod jej najwyższym punktem. Taki zabieg stworzył harmonijną strukturę, integrującą budynek z miastem. Co więcej, nachylony teren pozwolił pokonać inny problem: działka w drugim rzędzie miejskiej siatki ograniczała widok na Tag z poziomu pieszego. Architekci wprowadzili wspornikową płaszczyznę, która wznosi się ponad sąsiednią zabudowę, otwierając perspektywę na rzekę. Centralny plac kompleksu pozostał wyłącznie publiczny, a wejście do budynku umieszczono na południowej elewacji, by nie dominowało nad przestrzenią mieszkańców.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) – rzut budynku
© ELEMENTAL
forma i materiał
– dialog z tradycją i nowoczesnością
Bryła siedziby EDP jest przykładem architektury o minimalistycznym, modernistycznym charakterze, czerpiącej inspiracje zarówno z brutalizmu, jak i współczesnego minimalizmu. Składa się z prostych, geometrycznych form – głównie sześcianów i prostopadłościanów – które tworzą dynamiczną, choć surową kompozycję. Dominującym materiałem jest beton, którego gładka powierzchnia z widoczną fakturą szalunku podkreśla masywność i monumentalność konstrukcji. Ostre krawędzie oraz wyraźne podziały między segmentami bryły wzmacniają wrażenie solidności i precyzji.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) składa się z prostych, geometrycznych form – głównie sześcianów i prostopadłościanów – które tworzą dynamiczną, choć surową kompozycję
fot. Francisco Nogueira © ELEMENTAL
W jednej z części budynku zastosowano pochylone płaszczyzny, które wprowadzają element dynamiki, kontrastując z pionowymi, statycznymi ścianami. Wąskie, pionowe okna pełnią funkcję akcentów wizualnych, ograniczając dopływ światła i podkreślając masywność bryły. Z kolei boczna, szklana fasada z regularnym układem pionowych lameli wprowadza lekkość i równoważy ciężar betonu. Tego typu kontrasty materiałowe i formalne są charakterystyczne dla projektów ELEMENTAL, które często balansują między surowością a subtelnością.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) – przekrój podłużny
© ELEMENTAL
zrównoważony rozwój
w służbie charakteru budynku
Zrównoważony rozwój był jednym z kluczowych aspektów projektu siedziby EDP. Architekci z ELEMENTAL zadbali o to, by rozwiązania ekologiczne współgrały z estetyką i funkcjonalnością budynku. Centralny plac, potraktowany jak monolit wyrzeźbiony w skale, zapewnia odpowiednią masę termiczną, co przyczynia się do efektywności energetycznej. Jednocześnie jego monumentalność nadaje kompleksowi charakter przestrzeni obywatelskiej, w której znika tradycyjne pojęcie podłogi, co wzmacnia wrażenie ciągłości.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) – przekrój podłużny
© ELEMENTAL
Na zewnętrznych elewacjach budynku zastosowano głęboką siatkę liniowych elementów pełniących funkcję osłon przeciwsłonecznych. Rozwiązanie to nie tylko chroni przed nadmiernym nasłonecznieniem i efektem cieplarnianym, ale także nadaje fasadom wrażenie kameralności, charakterystycznej dla przestrzeni pracy. Wnętrza budynku zaprojektowano z myślą o efektywności energetycznej i komforcie użytkowników. Przykładem są schody – proste w formie, lecz zaprojektowane tak, by stanowiły realną alternatywę dla wind—sa łatwe do pokonania, z łagodnym nachyleniem. Tego typu rozwiązanie promuje aktywność fizyczną, co jest zgodne z ideą, że architektura może wspierać oszczędzanie energii poprzez zmianę nawyków użytkowników.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP)
fot. Francisco Nogueira © ELEMENTAL
humanistyczny funkcjonalizm
– przestrzeń pracy przyszłości
Siedziba EDP została zaprojektowana z myślą o ludziach, którzy będą w niej pracować. Architektura, według Alejandro Araveny, powinna nie tylko spełniać wymogi funkcjonalne, ale także poprawiać jakość życia. W projekcie zastosowano model „humanistycznego funkcjonalizmu”, który uwzględnia różnorodne formy pracy – indywidualne i zespołowe, formalne i nieformalne. W budynku znajdują się przestrzenie dostosowane do każdej z tych potrzeb: od tradycyjnych biurek, przez sale konferencyjne, po strefy relaksu i przestrzenie rekreacyjne.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) – schody budynku promują aktywność fizyczną
fot. Francisco Nogueira © ELEMENTAL
Wszystkie te przestrzenie są dostępne w odległości nie większej niż jedno piętro od każdego punktu w budynku, co podkreśla demokratyczny charakter projektu. Na dachu zlokalizowano siłownię, a na parterze kawiarnię, która nie tylko ożywia przestrzeń publiczną, ale także integruje budynek z otoczeniem. Tego typu rozwiązania pokazują, że współczesne biuro może być czymś więcej niż tylko miejscem pracy – może stać się przestrzenią sprzyjającą dobremu samopoczuciu i interakcjom społecznym.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) – szkice budynku
© ELEMENTAL
architektura w dialogu z miastem
Siedziba Energia de Portugal jest przykładem projektu, który nie tylko odpowiada na potrzeby klienta, ale także aktywnie uczestniczy w życiu miasta. Oddzielenie wejścia do budynku od centralnego placu było świadomą decyzją, mającą na celu podkreślenie publicznego charakteru przestrzeni. Dostęp do parkingu podziemnego zlokalizowano na północnym krańcu budynku, tak by mógł służyć całemu kwartałowi, a kawiarnia na parterze stała się miejscem spotkań nie tylko dla pracowników, ale i mieszkańców. Projekt pracowni ELEMENTAL pokazuje, jak architektura może równoważyć sprzeczne wymagania – funkcjonalność instytucji z otwartością przestrzeni publicznej, monumentalność z kameralnością, tradycję z nowoczesnością. Siedziba EDP jest nie tylko siedzibą firmy, ale także aktywnym uczestnikiem miejskiego krajobrazu, który zaprasza do interakcji i dialogu.
Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP)
fot. Francisco Nogueira © ELEMENTAL
przyszłość architektury według ELEMENTAL
Siedziba Energia de Portugal autorstwa pracowni ELEMENTAL to projekt, który łączy w sobie innowacyjność, zrównoważony rozwój i troskę o człowieka. Alejandro Aravena i jego zespół po raz kolejny udowodnili, że architektura może być narzędziem zmiany – nie tylko w skali pojedynczego budynku, ale także w kontekście całego miasta. Siedziba główna firmy Energia de Portugal (EDP) to przykład projektu, który nie tylko odpowiada na wyzwania teraźniejszości, ale także wyznacza kierunek dla przyszłości.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni ELEMENTAL.
