W 2002 roku stał się przykładem tego, jak dostosowywać istniejącą architekturę do wyzwań współczesności. Dzisiaj — po niespełna ćwierćwieczu od budowy — powoli znika. Tęczowy Biurowiec w Krakowie, zaprojektowany przez Romualda Loeglera oraz nominowany do kilku nagród, w tym europejskiej nagrody im. Ludwiga Miesa van der Rohe, przeznaczono do rozbiórki. W jego miejscu powstanie nowy budynek.
Jaka jest data przydatności budynku? Choć XIX-wieczne kamienice, których w Krakowie pełno, pokazują, że sto lat to dla dobrej architektury dopiero początek, to jednocześnie trudno nie zauważyć, że mamy do czynienia z coraz intensywniejszym wyburzaniem już istniejących budowli w miejscach, w których budowa nowego obiektu może okazać się ekonomicznie uzasadniona. Pod kilof idą nie tylko budowle pamiętające jeszcze poprzedni ustrój — paradoksalnie, mając coraz szersze grono miłośników, socmodernistyczna architektura trzyma się całkiem nieźle. Nieco inaczej sytuacja prezentuje się w przypadku budowli powstałych 1989 roku, dla których sentyment i uznanie nie zdążyły się jeszcze na dobre zakorzenić. W efekcie okazuje się, że do rozbiórki przeznaczane są całkiem nowe budynki, które powstały trzydzieści, a nawet dwadzieścia lat temu. Jedną z nich jest tęczowy biurowiec firmy Solidex, który powoli znika z krajobrazu krakowskich Bronowic.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
biurowiec Solidexu w Bronowicach
Biurowiec Solidexu powstał w 2002 roku wedle projektu Romualda Loeglera przy ulicy Juliusza Lea 124 w Krakowie. To podłużna budowla, która jest amalgamatem dwóch brył — ściśle prostopadłościennej, trójkondygnacyjnej kubatury, do której od strony północno-wschodniej „przyrasta” nowoczesna, lekko zakrzywiona i wyoblona w narożach, w pełni przeszklona forma o wysokości pięciu kondygnacji. Obie kubatury, pochodzące jakby z dwóch różnych światów wizualnie „spięto” przy pomocy barwnych lameli, które przysłoniły wielkopowierzchniowe przeszklenia w bardziej futurystycznej części budynku. Na szczycie budynku, oprócz instalacji technicznych, wciąż góruje wielkie logo Solidexu, jednej z najważniejszych polskich firm na rynku IT. Jej upadek, który przypadł na pierwszy rok pandemii koronawirusa, rozpoczął trudny okres w historii bronowickiego biurowca.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
sauna, sala fitness i rozbierana podłoga
Funkcjonalnie Tęczowy Biurowiec był dobrym przykładem przestrzeni pracy z początku XXI wieku. Oprócz biur o różnych wymiarach, od 1-osobowych, aż do wielkich przestrzeni o powierzchni 2000 tysięcy metrów kwadratowych, budynek Solidexu oferował również sale szkoleniowe i pokoje spotkań, a nawet całe centrum konferencyjne, mieszczące łącznie do 120 osób. Komunikacja rozwiązana została przy pomocy dwóch wind i klatki schodowej, całość pozbawiono barier architektonicznych dla osób z ograniczeniem mobilności.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
Na dachu niższej części zaaranżowano wyłożony drewnem taras, dostępny z wysokości czwartej kondygnacji i skierowany w stronę Kopca Kościuszki i Sikornika. Jak przystało na biurowiec klasy „A”, budowany w początkach nowego tysiąclecia, budynek Solidexu oferował pracownikom nieco więcej, niż przestrzenie do wypełniania służbowych obowiązków — do dyspozycji była sauna, sala fitness i strefa gastronomiczna.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
Biurowiec Solidexu wykorzystywał także nowoczesne, jak na tamte czasy, rozwiązania konstrukcyjne i technologiczne. Przestrzenie biurowe mogły być dowolnie aranżowane — firmy wynajmujące powierzchnie miały możliwość utworzenia miejsc zarówno w formie gabinetów, jak i open space'u, świętującego swoje pierwsze triumfy w polskiej architekturze biurowej. Swobodę dostosowywania przestrzeni wspierał system podwójnych podłóg, pod którymi wiły się instalacje. W zależności od aktualnych potrzeb dostęp do nich oraz zmiany w przebiegu instalacji umożliwiało łatwe zdjęcie paneli podłogowych.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
Tęczowy Biurowiec
Najważniejszym wyróżnikiem biurowca Solidexu była jednak jego tęczowa elewacja. Barwne łamacze światła w formie aluminiowych wstęg, ciągnących się na całej szerokości budynku, wyróżniły go na tle ówczesnej architektury biurowej, powstającej w odcieniach szarości stali i betonu, beżu marmurowych płyt czy tynków oraz głębokiego błękitu przeszkleń. Szczególnie efektownie elewacje prezentowały się nocą — barwne pasy przesłaniające okna biurowca były bowiem podświetlane. Budynek nie epatował jednak tęsknotą za barwnymi neonami Las Vegas; zapobiegła temu przede wszystkim zieleń, w tym wysokie drzewa, pośród których wzniesiono biurowiec. Tęczowe lamele nie tylko dodały uroku budynkowi, pozwoliły również wizualnie związać jego nowoczesną, zachodnią część z nieco starszą, blokowatą bryłą po stronie wschodniej.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
burzony, choć doceniony
Tęczowy Biurowiec znalazł się wśród siedmiu polskich budynków nominowanych do nagrody im. Miesa van der Rohe w 2003 roku. Oprócz pawilonu informacyjnego osiedla EkoPark w Warszawie (proj. Kuryłowicz & Associates), który od początku pomyślany został jako architektura tymczasowa, biurowiec Solidexu przy Lea 124 w Krakowie jest pierwszym budynkiem z grona nominantów, dla którego wydano pozwolenie na rozbiórkę. Nominacja do międzynarodowej nagrody to niejedyna okoliczność, podczas której doceniono biurowiec zaprojektowany przez Atelier Loegler — w 2002 roku Zarząd Główny SARP nominował go do Nagrody Roku SARP, zaś rok później uzyskał nagrodę III stopnia Ministerstwa Finansów. Koncepcja Romualda Loeglera wydawała się atrakcyjna jeszcze w parę lat po ukończeniu, kiedy biurowiec ujęto na liście budynków nominowanych do nagrody Krakowskiego Architekta Roku 2008. Wszystkie te wyróżnienia okazały się jednak niczym wobec planów, które dla budynku mają jego właściciele. Decyzje wydano, a Tęczowy Biurowiec najprawdopodobniej pójdzie do rozbiórki.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
aktualizacja milenijna
W 2003 roku biurowiec Solidexu wyróżniono zapewne nie tylko za nowoczesną formę. Istotną cechą realizacji było również coś, o czym zapomnieli najwyraźniej nowi właściciele Tęczowego Biurowca — wykorzystanie istniejących struktur. Biurowiec Romualda Loeglera nie był bowiem pierwszym budynkiem na działce przy Lea 124. Wcześniej stał tam niewielki, trzykondygnacyjny oraz dwu i pół traktowy obiekt z 1965 roku. Zamiast wyburzać budynek, zespół Atelier Loegler zdecydował się włączyć go w strukturę nowego biurowca. Dzisiaj widoczny jest w części elewacji frontowej oraz na tyłach, od strony ulicy Armii Krajowej, jako rygorystycznie prostopadłościenna kubatura, nieco niższa od reszty budynku.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
co powstanie zamiast Tęczowego Biurowca?
Jeszcze w październiku 2022 roku wydano pozwolenie na „Wyburzenie istniejącego budynku biurowego i budowa nowego budynku z przeznaczeniem na funkcję hotelową”. Wraz z końcówką roku następnego, wnioskodawcy otrzymali pozwolenie na budowę, które zdradziło, że na działce przy ul. Lea 124 planowana jest „Budowa nowego budynku z przeznaczeniem na funkcję hotelową z częścią konferencyjną i gastronomiczną oraz domu studenckiego, z garażem podziemnym, z podjazdem i parkingiem naziemnym”. Warto dodać jednak, że uzyskane pozwolenia umożliwiały zarówno na rozbiórkę, jak i modernizację istniejącego budynku Solidexu. Na tę pierwszą wskazuje jednak wyburzenie modernistycznej części Tęczowego Biurowca, przy jednoczesnym wnioskowaniu o zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej i utrzymanie podobnego współczynnika powierzchni utwardzonej.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
Zwrot akcji nastąpił tuż przed tegoroczną Wielkanocą — 15 kwietnia do Biura Architektury wpłynął wniosek o zmianę kategorii użytkowania zawartej w PnB z 2023 roku z budynku hotelowego na budynek XVI oraz XVII kategorii, określających „budynki biurowe i konferencyjne” oraz „budynki handlu, gastronomii i usług, jak: sklepy, centra handlowe, domy towarowe, hale targowe, restauracje, bary, kasyna, dyskoteki, budynki dworcowe, garaże powyżej pięciu stanowisk”. Jakie zamiary ma obecny inwestor? Tego nie wiadomo, inwestycją zajmuje się zagadkowa spółka EAS5003, o której próżno szukać informacji w sieci.
Tęczowy Biurowiec Solidex w Krakowie zostanie wyburzony? — proj.: Atelier Loegler
fot.: Przemysław Ciępka
data przydatności budynku
Wiadomo natomiast, że najprawdopodobniej mamy do czynienia z kolejnym przykładem nieodpowiedzialnej „wymiany” budynków, którym daleko do końca okresu przydatności. W samym Krakowie informowaliśmy o rozbiórce budynku biurowego Energoprojektu, sporo w kwestii wyburzania dzieje się również we Wrocławiu, gdzie pod kilof poszło Centrum Handlowe Arkady Wrocławskie, w Gdańsku, w którym z krajobrazu znikną Złote Kamienice, a wreszcie w Poznaniu, gdzie galerie handlowe i inne postmodernistyczne budynki rozbiera się na potęgę. I choć w przypadku Tęczowego Biurowca Solidexu w Krakowie część struktury ma już swoje lata, to całość przekształcono w stosunkowo nowoczesny budynek, któremu najprawdopodobniej nie dane będzie dotrwać ćwierćwiecza.
Jeśli wciąż będziemy budować, zamiast wykorzystywać istniejąca tkankę, żadna ilość zielonych dachów, paneli fotowoltaicznych i systemów odzyskiwania energii w nowoczesnych budynkach nie pozwoli zniwelować wpływu, jaki na naszą planetę ma architektura. Pozytywne przykłady, takie jak rewitalizacyjne projekty Grupy 5 czy wykorzystanie materiałów porozbiórkowych, jak w przypadku Votum Aleksa, oczywiście cieszą. Wciąż są one jednak kroplą w gorącym morzu klimatycznych potrzeb.
