Ratusz w Trofie,
projekt: NOARQ
W sercu najmłodszej gminy Portugalii, Trofy, powstał nowy ratusz, który łączy industrialne dziedzictwo z wymogami współczesnej architektury. Projekt, zrealizowany przez pracownię NOARQ, przekształcił dawne budynki fabryki „Indústria Alimentar Trofense” w nowoczesny obiekt administracyjny. Inwestycja, obejmująca zarówno renowację, jak i rozbudowę, odpowiada na wieloletnie potrzeby gminy, która jako jedyna w kraju nie posiadała dedykowanego budynku instytucjonalnego. Ten projekt, osadzony na przecięciu historii i innowacji, zasługuje na uwagę ze względu na swoją prostotę, funkcjonalność oraz głęboko przemyślaną strategię zrównoważonego rozwoju.
Ratusz w Trofie – widok z lotu ptaka
fot. Duccio Malagamba © NOARQ
z otchłani przeszłości: kontekst projektu
Trofa, położona w północnej Portugalii, przez ponad 25 lat borykała się z rozproszeniem funkcji administracyjnych w prowizorycznych przestrzeniach miejskich. Brak centralnego budynku ratusza był nie tylko problemem logistycznym, ale także symbolicznym – młoda gmina potrzebowała miejsca, które uosabiałoby jej tożsamość i aspiracje. Działka o powierzchni około 6200 metrów kwadratowych, zlokalizowana w południowej części centrum miasta, w sąsiedztwie opuszczonej linii kolejowej, stanowiła wyzwanie. Teren, zajmowany przez dawny kompleks przemysłowy, był zaniedbany i niekompletny, co wymagało od projektantów szczególnej wrażliwości na kontekst historyczny i urbanistyczny.
Pracownia NOARQ podjęła decyzję o zachowaniu jedynie kluczowego budynku fabryki, integrując go z nową strukturą. Rozbudowa objęła dodanie podziemnego poziomu oraz zwiększenie powierzchni użytkowej do 6700 metrów kwadratowych, przy zachowaniu śladu zabudowy wynoszącego 1996 metrów kwadratowych. Projekt musiał uwzględniać ograniczony budżet, surowe wymogi trwałości oraz potrzebę minimalizacji kosztów utrzymania, co stało się punktem wyjścia dla strategii projektowej.
Pracownia NOARQ podjęła decyzję o zachowaniu jedynie kluczowego budynku fabryki, integrując go z nową strukturą
© NOARQ
geometryczna dyscyplina: architektura ratusza
Budynek ratusza w Trofie składa się z pięciu równoległych brył o prostokątnym rzucie, rozmieszczonych na trzech kondygnacjach. Każda z nich pełni określoną funkcję, tworząc spójny i przejrzysty układ przestrzenny. Pierwsza bryła odpowiada za komunikację pionową i poziomą, zapewniając płynny przepływ użytkowników. Dwie kolejne, zlokalizowane na krańcach dawnego budynku fabryki, mieszczą główne przestrzenie administracyjne, w których znajdują się wszystkie służby miejskie. Trzecia bryła, przylegająca do zachodniej elewacji, została zaprojektowana jako otwarta przestrzeń publiczna, umożliwiająca wizualną łączność między różnymi poziomami i integrację z krajobrazem. Czwarta bryła, na południowym krańcu, pełni analogiczną rolę, wzmacniając ideę przestrzeni wspólnej. Piąta, podziemna, przeznaczona jest na parking, pomieszczenia techniczne i magazyny.
Minimalistyczna bryła ratusza opiera się na prostych liniach i geometrycznych formach
fot. Duccio Malagamba © NOARQ
Całość osiąga maksymalną wysokość 17,14 metrów, a jej minimalistyczna bryła opiera się na prostych liniach i geometrycznych formach. Elewacje, zróżnicowane materiałowo, łączą surowość ciemnego, teksturowanego betonu z jasnymi powierzchniami, co nadaje bryle uporządkowany charakter.
Wnętrza ratusza odznaczają się brutalistyczną estetyką, gdzie surowe, betonowe powierzchnie ścian i posadzek kontrastują z przestronnością pomieszczeń. Wysokie sufity oraz szerokie przeszklenia, jak te widoczne w holu głównym z fortepianem, wprowadzają do przestrzeni naturalne światło, potęgując wrażenie otwartości i monumentalności.
Widok wnętrza ratusza w Trofie
fot. Duccio Malagamba © NOARQ
w trosce o przyszłość: zrównoważony rozwój
Kluczowym założeniem projektu było osiągnięcie zrównoważonego rozwoju w szerokim rozumieniu – od ekologii materiałów po ekonomikę utrzymania. Architekci postawili na lokalne technologie i surowce, minimalizując transport i emisję dwutlenku węgla. Konstrukcja wykonana z betonu, izolowanego termicznie od zewnątrz, oraz wykończona zewnętrzną warstwą cegły, zapewnia trwałość i odporność na warunki atmosferyczne. Wybór tych materiałów nie jest jedynie estetyczny – beton i cegła, jako integralne elementy konstrukcji, redukują potrzebę dodatkowych warstw wykończeniowych, obniżając ekologiczny ślad budynku na przestrzeni jego życia.
Ratusz w Trofie – rzut budynku
© NOARQ
Zrównoważony rozwój w projekcie ratusza wykracza poza standardowe rozwiązania. Szacunek dla industrialnego dziedzictwa wyraża się w zachowaniu oryginalnego budynku fabryki, który stał się sercem nowej struktury. Strategia ta nie tylko chroni historyczną tkankę miasta, ale także nadaje ratuszowi unikalny charakter, zakorzeniony w lokalnej tożsamości. Dodatkowo, budynek wyposażono w zaawansowane systemy techniczne, takie jak instalacje HVAC, kontrola termiczna, redukcja hałasu czy sieci komunikacyjne, które spełniają współczesne wymogi efektywności energetycznej i komfortu użytkowania.
Ratusz w Trofie – szkice
© NOARQ
redukcja do niezbędnego
Innowacyjność projektu polega na konsekwentnej redukcji do tego, co niezbędne. Architekci odrzucili sztuczne materiały, stawiając na naturalne surowce, takie jak beton, cegła i szkło. Ta prostota, inspirowana duchem portugalskiej architektury, przywołuje klasyczne wartości: konstrukcję, przestrzeń, skalę i proporcję. Budynek jest odpowiedzią na współczesne wyzwania – ograniczone budżety, konieczność certyfikacji, wymogi bezpieczeństwa i inkluzywności – bez kompromisów w zakresie funkcjonalności czy estetyki.
Otwarta przestrzeń publiczna, nawiązująca do średniowiecznych ratuszy, wzmacnia relację między mieszkańcami a administracją. Szklane ściany biur i przestrzeni usługowych eliminują bariery, tworząc wrażenie wspólnoty i transparentności. Plac przed budynkiem, z młodymi drzewami i ławkami, staje się naturalnym przedłużeniem wnętrza, zachęcając do interakcji i integracji społecznej.
Ratusz w Trofie – widok na działkę
© NOARQ
nowa ikona Trofy
Ratusz w Trofie to przykład architektury, która łączy funkcjonalność z głęboką refleksją nad kontekstem i czasem. Pracownia NOARQ stworzyła budynek, który nie tylko odpowiada na praktyczne potrzeby gminy, ale także ustanawia nowy standard w myśleniu o przestrzeni publicznej. Minimalistyczna forma, zrównoważone materiały i szacunek dla dziedzictwa sprawiają, że ratusz jest obiektem uniwersalnym, zdolnym sprostać nieprzewidywalności przyszłości. To architektura, która nie narzuca się, lecz zaprasza – do użytkowania, refleksji i dialogu z miastem.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni NOARQ.