Powraca dyskusja o odbudowie Pałacu Saskiego w Warszawie. Zniszczony w trakcie wojny gmach, zachował się jedynie we fragmencie – grobie nieznanego żołnierza. Spór o rekonstrukcję trwa od wielu lat, jednym z jej orędowników był Lech Kaczyński. Dziś do tematu wracają władze państwowe i zapowiadają specustawę, która umożliwi realizację tego planu.
kilka podejść
fot. POLONA
Zburzonego w grudniu 1944 roku przez Niemców Pałacu nigdy nie odbudowano. W latach dziewięćdziesiątych na placu stanęła makieta nieistniejącego gmachu, ale dopiero na początku lat dwutysięcznych podjęto konkretne kroki. Prace rozpoczęte przez ekipę Lecha Kaczyńskiego nie były jednak kontynuowane. Temat powracał przy okazji kolejnych wyborów samorządowych i na stulecie odzyskania niepodległości, jednak nie podjęto żadnych formalnych kroków. Nie dotrzymano też zapowiadanej przez Andrzeja Dudę daty 2023 roku jako zakończenia budowy. Według najnowszych zapowiedzi w tym roku budowa ma się dopiero zaczynać.
nowy ład
Koncepcja prof. Marka Budzyńskiego
fot. Marek Budzyński / tu było tu stało
Odbudowa Pałacu Saskiego trafiła do najnowszego programu partii rządzącej – tzw. Nowego Ładu. Zdaniem wicepremiera i ministra kultury, Piotra Glińskiego, odbudowa gmachu jest "kwestią polskiej tożsamości, dziedzictwa kulturowego i historycznego". Otwarcie Pałacu ma stanowić symboliczne zakończenie powojennej odbudowy stolicy. Według doniesień ministerialnych trwają już konsultacje i rozmowy branżowe związane z przygotowaniami do projektu. Nie są znane jednak koszty odbudowy, szacunki z 2019 roku opiewały na 600 milionów złotych, a cały kompleks wraz z towarzyszącymi pałacowi zabudowaniami to koszt 1,2 mld. Zł.
„Chcemy rozbudowywać polskie muzea. W tej chwili jest w realizacji albo w zaawansowanych bardziej planach około stu. Ale to ciągle bardzo daleko od przeciętnej Zachodniej Europy. Będziemy tą drogą szli. Będziemy odbudowywali zabytki, zamki, Pałac Saski (…)„
Jarosław Kaczyński
ministerstwa, muzea, urzędy
fot. MON
Podobnie jak koszty, mało precyzyjne są też informacje na temat przewidywanych funkcji gmachu. Według planów sprzed lat kompleks budynków podzielić miały między siebie Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Narodowy Bank Polski i stołeczny ratusz. Do projektu zaproszone miały być też prywatne firmy. Późniejsze koncepcje przewidywały, że pałac miałby pełnić funkcje muzealne i urzędowe, ale bez udziału deweloperów. Z siedziby w Pałacu zrezygnował typowany do tego Senat. Najnowsze zapowiedzi koncentrują się wokół placówek kulturalnych i edukacyjnych. Miałoby się znaleźć tam Muzeum Zniszczenia Warszawy i inne instytucje. Według rządzących Pałac ma być miejscem otwartym dla wszystkich, gdzie swoją siedzibę znajdzie wiele ważnych instytucji publicznych i obywatelskich. Konkretów jednak brak.
specustawa
„Warszawa 2118” — koncepcja zabudowy placu Piłsudskiego, proj.: FAAB we współpracy ze studiem Science.Now
fot. FAAB
Do tematu odbudowy Pałacu ponownie odniósł się prezydent Andrzej Duda. W Pałacu Prezydenckim powstać ma zespół roboczy, który przygotuje projekt ustawy o odbudowie Pałacu Saskiego w Warszawie. Specustawa ma powstać do końca czerwca.
„(…) jestem przekonany, że państwo polskie może i powinno dzisiaj odbudować Pałac Saski, Pałac Brühla i kamienice, które stanowią historyczne dziedzictwo Warszawy i wykorzystać je we właściwy sposób na potrzeby działalności publicznej, użyteczności publicznej.”
Andrzej Duda
symboliczna pustka
fot. Wikimedia Commons
Władze Warszawy sceptycznie podchodzą do tematu, nie zamierzają jednak blokować ewentualnej odbudowy. Niejednoznaczna jest też ocena architektoniczna samego przedsięwzięcia. W jakim trybie powinien być wyłoniony projekt, jak bardzo odbudowa ma być wierna? Najnowsze warszawskie rekonstrukcji nie napawają optymizmem. Całkiem współczesna architektura może z kolei nie spełnić oczekiwań inicjatorów odbudowy. Zupełnie zmieni się także wyraz Placu Piłsudskiego. Dziś pusty i przytłaczający, z grobem nieznanego żołnierza, stanowi ważne i bolesne świadectwo wojennego zniszczenia w tkance miasta. Krytykowana urbanistyka tego miejsca, jest jednocześnie symbolem i jego treścią. Odbudowa Pałacu pozbawi Grobu Nieznanego Żołnierza dramatycznej oprawy i dojmującej pustki.
Więcej o Placu Piłsidskiego, historii Pałacu Saskiego i jego odbudowy w artykule Anny Cymer.
