Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej
Zeitz w Kapsztadzie,
projekt: Heatherwick Studio
22 września 2017 roku w tętniącym życiem porcie V&A Waterfront (Victoria and Alfred Waterfront) w Kapsztadzie otwarto Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz ( Zeitz Museum of Contemporary Art Africa, Zeitz MOCAA) – największe na świecie muzeum poświęcone sztuce współczesnej Afryki i jej diaspory. Zaprojektowane przez londyńską pracownię Heatherwick Studio, przekształca zapomniany kompleks silosów zbożowych w architektoniczną perełkę, która łączy industrialną przeszłość z kulturalną przyszłością. To nie tylko przestrzeń dla sztuki, ale także symbol odrodzenia.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz znajduje się w tętniącym życiem porcie V&A Waterfront (Victoria and Alfred Waterfront) w Kapsztadzie
Fot. Iwan Baan © Heatherwick Studio
od silosów do muzeum: historia miejsca
Kompleks silosów zbożowych w Kapsztadzie przez dekady był świadkiem przemysłowego rozkwitu miasta. Wzniesiony w 1924 roku jako najwyższy budynek RPA, dominował nad portowym krajobrazem, by w 1990 roku popaść w zapomnienie. Wszystko zmieniło się w 2013 roku, gdy V&A Waterfront i Jochen Zeitz ogłosili ambitny plan: za 500 milionów randów (około 30 milionów funtów) stworzyć tu muzeum. Na 9,5 tysiąca metrów kwadratowych, rozłożonych na dziewięciu kondygnacjach, powstało 6 tysięcy metrów przestrzeni wystawienniczej z 80 galeriami, ogrodem rzeźb na dachu, magazynami, restauracją i centrami sztuki – od fotografii po performans.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz w Kapsztadzie – rysunek bocznej elewacji
© Heatherwick Studio
architektoniczne wyzwanie: rzeźba w betonie
Przekształcenie silosów w muzeum było zadaniem godnym wizjonerów. Thomas Heatherwick, założyciel Heatherwick Studio, wspominał:
Pomysł przekształcenia gigantycznego, nieużywanego betonowego silosu zbożowego, składającego się ze 116 pionowych tub, w nowy rodzaj przestrzeni publicznej był od początku dziwny i fascynujący. Byliśmy podekscytowani możliwością ożywienia tej niegdyś martwej struktury i przekształcenia jej w miejsce, gdzie ludzie mogą oglądać i cieszyć się najbardziej niesamowitymi dziełami sztuki z kontynentu afrykańskiego.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz w Kapsztadzie – widok wnętrza
Fot. Iwan Baan © Heatherwick Studio
Kluczowym wyzwaniem było wydrążenie galerii i atrium z gęstej siatki 42 betonowych tub, nie naruszając autentyczności budowli.
Efektem był proces projektowania i budowy, który w równym stopniu dotyczył znajdowania nowych form pomiarów, wsparcia strukturalnego i rzeźbienia, co tradycyjnych technik budowlanych
– dodaje Heatherwick.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz w Kapsztadzie – rzut budynku
© Heatherwick Studio
Mat Cash, lider projektu, podkreślał:
Naszym wyzwaniem było zrozumienie, czego potrzebuje instytucja o tak szerokich ambicjach, a następnie wydobycie tej przestrzeni, elastyczności i skali z niemal litego, historycznego obiektu. Musieliśmy być jednocześnie odważni i pełni szacunku.
Czteroletnia współpraca z lokalnymi specjalistami zaowocowała bryłą, która zachwyca i inspiruje.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz w Kapsztadzie – przestrzeń wystawiennicza
Fot. Iwan Baan © Heatherwick Studio
bryła, która opowiada historię
Zeitz MOCAA to architektoniczny dialog przeszłości z teraźniejszością. Dolna część – masywne, cylindryczne silosy – zachowuje surowość betonu, oddając hołd industrialnemu rodowodowi. Górna nadbudowa, prostokątny blok z geometrycznymi, wypukłymi oknami przypominającymi kryształy, wnosi lekkość i dynamikę. Beton kontrastuje ze szkłem i stalą, a czarne metalowe akcenty dodają nowoczesnego charakteru. Wertykalna forma – stabilna podstawa i smukła nadbudowa – dominuje w krajobrazie, otwierając się na port, Górę Stołową i ocean. Plac przed budynkiem sprzyja interakcjom, wpisując muzeum w tkankę miejską.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz w Kapsztadzie – widok z lotu ptaka na panoramę miasta i muzeum
Fot. Iwan Baan © Heatherwick Studio
więcej niż muzeum
Zeitz MOCAA to nie tylko galerie, ale ekosystem sztuki: od Instytutu Kostiumów po centrum edukacji artystycznej. Jego lokalizacja w V&A Waterfront, przyciągającym 100 tysięcy osób dziennie, czyni je magnesem dla zwiedzających. Wpisuje się w globalny trend rewitalizacji – jak Tate Modern – ale wyróżnia się fokusem na sztukę afrykańską, dając głos artystom kontynentu i diaspory.
Muzeum Współczesnej Sztuki Afrykańskiej Zeitz w Kapsztadzie
Fot. Iwan Baan © Heatherwick Studio
inspiracje i znaczenie
Bryła Zeitz MOCAA przypomina dzieła Herzog & de Meuron, łącząc industrialne dziedzictwo z eksperymentami formy i światła. To przykład, jak architektura może ożywić zapomniane przestrzenie, tworząc nowe funkcje – tu kulturalne. Zeitz MOCAA nie tylko przechowuje historię, ale buduje przyszłość, stając się kulturalnym sercem Afryki.
Placówka funkcjonuje jako organizacja non-profit, utworzona dzięki współpracy V&A Waterfront – funduszu inwestycyjnego wspieranego przez rządowy fundusz emerytalny – oraz Jochena Zeitza, niemieckiego biznesmena i filantropa, którego prywatna kolekcja stała się podstawą zbiorów muzeum.
Oprac.: Anastazja Dżupina
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości pracowni Heatherwick Studio.
