„Przestrzeń zmiany klimatu” to cykl artykułów poświęconych architektonicznym strategiom przystosowywania miast do kryzysu klimatycznego. Każdy z tekstów dotykać będzie innego zagadnienia lub funkcji, którą place, parki i ulice będą musiały pełnić w najbliższej przyszłości — od retencji wody, przez zapewnienie dostępu do żywności, po miejsca przygotowane na przyjęcie migrantów klimatycznych. Co dwa tygodnie przyjrzymy się konkretnym pomysłom projektantów i już wdrożonym rozwiązaniom na przekształcenie przestrzeni publicznych w bufor ograniczający negatywne skutki zmian pogodowych i stanowiący infrastrukturę kryzysu.
Partner cyklu
Relokacja miast. Kiruna, Dżakarta, pływające osiedla i ich pływające farmy
(odcinek 5. cyklu pt. „Przestrzeń zmiany klimatu”)
Pierwszym działaniem podejmowanym w obliczu zmian klimatycznych czy katastrof naturalnych jest pomoc na miejscu, dostosowywanie istniejącej infrastruktury, transformacja dzielnicy, miasta, regionu. Takie podejście jest uzasadnione zarówno ze względów kulturowych, ciągłości historii, przywiązania do miejsca, ale także ekonomicznych i środowiskowych — korzystanie z istniejącej już infrastruktury i transformacja zamiast budowania nowego od podstaw ogranicza zakres ingerencji. Nie zawsze jednak taka ścieżka jest możliwa. Zmieniające się uwarunkowania klimatyczne, wzrastający poziom mórz, czy skażenia środowiska często wymuszają relokację całych miast w bardziej bezpieczne rejony.
Kiruna — katastrofa górnicza i przenoszenie miasta cegła po cegle
Zamieszkana przez osiemnaście tysięcy osób Kiruna, to położona za kołem podbiegunowym szwedzka miejscowość, której gospodarka opiera się o funkcjonowanie jednej z największych w Europie kopalni rudy żelaza, a która teraz okazała się dla niej zagrożeniem. Wydobycie złóż i drążenie tuneli spowodowały pojawianie się pęknięć i osunięć ziemi na zaludnionych obszarach miasta. Przedstawiciele należącej do państwa kopalni przewidują, że sytuacja ta będzie się tylko pogarszać w związku z próbami dotarcia do głębiej położonych złóż. Wykluczając zamknięcie funkcjonującej od ponad stu lat kopalni, władze zdecydowały się o przesiedleniu sześciu tysięcy mieszkańców najbardziej zagrożonych obszarów Kiruny w nowe miejsce.
Nowa Kiruna – przenoszenie miasta i mieszkańców
© White Arkitekter
Na najbliższe dwie dekady zaplanowano powstanie nie tylko trzech tysięcy nowych domów, ale pełnej infrastruktury i nowego centrum miasta. Część wartościowych historycznie budynków zostanie przeniesionych — cegła po cegle lub transportowanych w całości do nowych lokalizacji. Finansowanie całego przedsięwzięcia spoczywa na kopalni, która wykupi nieruchomości zagrożone powstawaniem szkód górniczych. Mieszkańcy otrzymali możliwość pozostania w mieście i osiedlenia się w Nowej Kirunie lub emigracji. 95 procent z nich zdecydowało o pozostaniu.
Kiruna, konieczność relokacji miasta z powodu katastrof górniczych
© White Arkitekter
Przenosiny miasta podzielono na etapy, tak aby sukcesywnie przesiedlać osoby z terenów zagrożonych w pierwszej kolejności. Taka strategia nie będzie jednak trwała do samego końca operacji — aby uniknąć poczucia opuszczenia, mieszkańcy w ostatnich etapach przenosin miasta będą przeprowadzali się dużymi grupami. Operację rozpoczęto w 2018 roku, a za jej oprawę architektoniczną odpowiada biuro White Arkitekter, które opracowało masterplan Nowej Kiruny.
Nowa Kiruna – wizualizacja centrum miasta
© White Arkitekter
Architekci starali się wpisać w wyjątkowe walory krajobrazowe oraz zachować tożsamość przenoszonego miasta, jednocześnie kształtując wyższą jakość przestrzeni. Nowa Kiruna oferować będzie bowiem wszystko to, czego brakowało jej poprzedniczce — miejsca spotkań, kawiarnie, instytucje kultury i rozrywki. Stare miasto nie miało jasno określonego centrum, budowę Nowej Kiruny rozpoczęto symbolicznie od ratusza, który budowę centrum ma zainicjować. Zachowanie tożsamości miasta nie ograniczy się jednak do samej nazwy i jego mieszkańców.
W ramach przeprowadzonych konsultacji społecznych zdecydowano o przeniesieniu m.in. konkretnych nazw ulic i wyposażenia miejskiego jak wieża zegarowa. Opuszczona Stara Kiruna także nie zostanie miastem duchów – w jej miejscu powstanie obszar zielony, któremu nie będą zagrażać szkody górnicze.
na kolejnej stronie:
Dżakarta — powodzie i relokacja stolicy Indonezji na Borneo
