W styczniu 2020 roku z inicjatywy sześciu polskich biur architektonicznych opublikowany został manifest polskiej edycji akcji Architects Declare: polscy architekci dla klimatu. Jej sygnatariusze zapowiadali dążenie do bardziej odpowiedzialnego środowiskowo projektowania i budowania. Dwa lata po tej deklaracji sprawdzamy jak biura, które dołączyły do akcji radzą sobie z wdrażaniem pro-ekologicznych praktyk.
Ankietę redakcyjną przesłaliśmy do piętnastu pracowni. W najbliższych tygodniach dzielić będziemy się opiniami, doświadczeniami i wnioskami tych biur, które zdecydowały się odpowiedzieć na nasze pytania. Dotyczyły one nie tylko wdrażania zrównoważonych strategii w nowych projektach, ale także funkcjonowania pracowni czy odmowy wykonania projektu sprzecznego z przyjętymi wartościami. Jak polscy architekci odpowiadają na kryzys klimatyczny?
Jako pierwsze publikujemy odpowiedzi biura WXCA – jednego z pierwszych sygnatariuszy apelu. Wśród grona inicjatorów akcji znaleźli się także JEMS Architekci, JSK Architekci, Kuryłowicz & Associates, Maćków Pracownia Projektowa i WWAA.
Jakie zmiany w projektowaniu wprowadziliście Państwo w związku z kryzysem klimatycznym? Czy modyfikowaliście już opracowywane projekty czy staracie się wprowadzać zmiany w tych, nad którymi zaczynacie prace?
W każdym projekcie, nad którym zaczynamy prace, aspekty środowiskowe są dla nas punktem wyjścia i często determinują dalsze projektowanie. Nasza analizy są wielowymiarowe. Badamy zarówno zachowania użytkowników, jak i estymujemy ślad węglowy i dbamy o retencję wody; staramy się znaleźć rozwiązania konstrukcyjne i materiałowe przyjazne dla środowiska. Zgłębiamy zagadnienia związane z socjologią miasta, szczególnie w projektach urbanistycznych, w których nasze rozwiązania będą wpływać na to, jakie decyzje będą podejmować mieszkańcy w zakresie np. mobilności.
Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej UW w Chęcinach
fot. WXCA
Idee redukcji śladu węglowego i odpadów przedstawiamy naszym klientom na równi z ideami formy czy funkcji. Właśnie na pierwszym etapie budowlanym, kiedy podejmuje się kluczowe decyzje dotyczące inwestycji, możemy zredukować najwięcej śladu węglowego. Prowadzimy dialog z klientami, wykazujemy im racjonalność kosztową zrównoważonej inwestycji w dłuższej perspektywie czasowej.
Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej UW w Chęcinach
fot. WXCA
Zmiany w naszym projektowaniu mają raczej charakter ewolucyjny – z każdym kolejnym projektem mamy większą wiedzę i rozwiązania, które są reakcją na kryzys klimatyczny, stają się standardem.
Jeśli mielibyście Państwo wskazać jeden projekt – ilustrację dobrych praktyk – jaki byłby to obiekt i dlaczego?
Wśród obiektów wybudowanych naszą wizytówką jest Europejskie Centrum Edukacji Geologicznej Uniwersytetu Warszawskiego w Chęcinach, który otrzymał tytuł „Najlepszego obiektu projektowanego dla klimatu w latach 2015-2019” w konkursie Życie w Architekturze. Uzasadniając wybór tego projektu, oddajmy głos kapitule wspomnianego konkursu, która uznała, że „to budynek symbol, w którym jednoczą się natura i kultura”. Nagrodę przyznano za „kreację obiektu, który doskonale wpisuje się w krajobraz Gór Świętokrzyskich i eksponuje jego unikalne zasoby, ograniczając przy tym negatywny ślad pozostawiony w środowisku. Wkomponowanie obiektu w nieckę będącą pozostałością wyeksploatowanego kamieniołomu Korzecko, zastosowanie wydobywanej lokalnie skały wapiennej w konstrukcji i elewacjach oraz okrycie terenu (wraz z dachami) charakterystycznymi dla regionu murawami kserotermicznymi harmonijnie łączy dzieło człowieka z dziełem natury”.
Przedszkole w Michałowicach
fot. WXCA
Poza ECEG warto wymienić jeden z ostatnich projektów wychodzących spod kreski WXCA, który uosabia nasz sposób projektowania. Jednym z nich jest przedszkole w Michałowicach, za który otrzymaliśmy III miejsce i wyróżnienie specjalne za rozwiązania neutralne klimatycznie. Zgodnie z naszą koncepcją w tym obiekcie miały być wykorzystywane wyłącznie naturalne, ekologiczne, oddychające, bezpieczne dla dzieci materiały o ujemnej lub zerowej emisji dwutlenku węgla (drewno, glina, beton konopny ,który pozwala stworzyć zdrowy mikroklimat wnętrz i posiada doskonałe właściwości izolacji termicznej)
Czy zdarzyło się Państwu odmówić zlecenia lub porzucić projekt ze względów etycznych?
Odmawialiśmy przyjęcia zlecenia ze względów etycznych, ale jeszcze nie mieliśmy przypadku, żeby kwestie stricte środowiskowe były powodem nie podjęcia współpracy z inwestorem.
Czy obliczacie Państwo pełny koszt cyklu życia budynku i modelujecie emisję dwutlenku węgla w całym okresie użytkowania?
Na etapie projektowania estymujemy ślad węglowy. Staramy się także minimalizować generowanie odpadów na każdym etapie - od powstawania do eksploatowania budynku.
Plac Pięciu Rogów
fot. WXCA
Czy dzielicie się wiedzą, badaniami i doświadczeniami związanymi z projektowaniem odpowiedzialnym klimatycznie z innymi biurami?
Wielu naszych architektów jest zaangażowanych w społeczne działania środowiskowe – (np. OW SARP czy Mazowieckiej Okręgowej Izby Architektów) i inicjuje przedsięwzięcia edukacyjne dotyczące zrównoważonego projektowania. Takim przykładem może być przeniesienie na grunt środowiska architektów warsztatów na ten temat, które pierwotnie organizowaliśmy wspólnie z Buro Happold na nasze potrzeby. Na takim spotkaniu wszyscy zainteresowani architekci mogli się dowiedzieć o tym, jak obniżać ślad węglowy budynków i jak to mierzyć zarówno w kontekście użytych materiałów, jak i zastosowanych konstrukcji. Jesteśmy całkowicie przekonani do współdziałania na rzecz ochrony naszego klimatu, a organizacje branżowe są doskonałą platformą umożliwiającą edukację i upowszechnianie rozwiązań przyjaznych dla planety.
Plac Pięciu Rogów
fot. WXCA
Oprócz tego z przyjemnością dzielimy się wiedzą, występując na branżowych wydarzeniach tematycznych czy przygotowując komentarze do pism branżowych. Mamy też nadzieję, że same nasze projekty i zaproponowane przez nas tam rozwiązania proekologiczne, którymi dzielimy się z opinią publiczną za pośrednictwem mediów, również przyczyniają się do podnoszenia ogólnej świadomości, jak ważny jest to temat.
Jakie są najważniejsze kroki do podjęcia w najbliższej przyszłości? Jak oceniacie skuteczność podjętych przez siebie działań?
Zmiana nastawienia nie tylko inwestorów i decydentów, ale również użytkowników do zrównoważonego projektowania i budowania to proces długofalowy. Nawet zrozumienie i przyznanie, że faktycznie jest to ważny i palący temat, którym należy zająć się dzisiaj, a nie jutro, może być trudne do przełożenia na praktykę. Nie każdy ma biznesową odwagę, by podjąć decyzję np. o niebudowaniu parkingu podziemnego, czy wyłączeniu fragmentu miasta z ruchu kołowego. Żeby to przyspieszyć, potrzeba poważnego zaangażowania ze strony rządzących, bo każde inne działanie edukacyjne na mniejszą skalę jest oczywiście ważne, ale ma za małe oddziaływanie społeczne. Szczególnie w kontekście danych, z jakimi się mierzymy. Żeby ograniczyć wzrost średniej temperatury do 1,5 stopnia, powinniśmy jako ludzkość ograniczyć emisję gazów cieplarnianych prawie o połowę w ciągu najbliższych 10 lat, a do roku 2050 - zredukować do zera. To bardzo mało czasu na tak ogromną transformację, wymagającą naprawdę pilnych i radykalnych działań ze strony rządów. Jeśli to się nie uda, to jako ludzkość możemy przestać czuć się bezpiecznie na naszej planecie.
Park Pole Mokotowskie
fot. WXCA
Z naszego doświadczenia wynika, że wielu inwestorów daje się przekonać do wdrażania rozwiązań proekologicznych. To daje nam jeszcze większą motywację do prowadzenia partnerskiego dialogu na początku procesu inwestycyjnego, bo widzimy tego efekty. Kropla drąży skałę.
