Problem smogu na jakiś czas znikł z naszej przestrzeni publicznej, choć nie znikł wcale z naszej atmosfery. Sytuacja wojny w Ukrainie, a także idące za nią konsekwencje gospodarcze i polityczne postawiły nas pod ścianą. Smog jednak dalej nas truje i temu warto się przyjrzeć.
Zobacz tutaj — rozmawiamy z ekspertami jak zmniejszyć smog w Polskich miastach
Zaburzone łańcuchy dostaw, problemy z dostępnością surowców energetycznych oraz postępujący za nimi kryzys gospodarczy zmieniły nasz obraz polityki antysmogowej. Zanieczyszczenia poszły na jakiś czas na bok, co potwierdziły słowa Jarosława Kaczyńskiego o trudnej zimie i paleniu czymkolwiek. O problemie przyszłości polityki antysmogowej warto porozmawiać. Taką dyskusją warto jednak zacząć od podsumowania, jak do tej pory polskie miasta radziły sobie z tym zagadnieniem.
Analitycy think tanku Polityka Insight we współpracy z Clear Air Fund stworzyli raport „Jak polskie miasta walczą ze smogiem”. Dokument jest efektem projektu „Miasta bez smogu” prowadzonym przez Clear Air Fund. Autorami raportu są Joanna Sawicka i Mateusz Fornowski, których zapytamy o to, jak wygląda przyszłość walki ze smogiem. Pierwsza część dokumentu omawia problemy i sposób, w jaki mierzone były wyniki. Skupiono się w nim przede wszystkim na metropoliach i dużych miastach, co wynikało z możliwości prowadzenia własnych polityk antysmogowych, zwykle niedostępnych przez finanse dla małych ośrodków.
Jak radziły sobie polskie miasta? Warto się temu przyjrzeć.
Raport dostępny jest do pobrania ze strony think tanku — Zobacz tutaj.
zanieczyszczenie największych polskich miast Benzo(a)pirenem
© Polityka Insight
pionierski Kraków
Pierwszym miastem, które poddano analizie, jest Kraków. Stolica małopolski, co wskazują autorzy analizy, znajduje się trudnej sytuacji geograficznej. Kraków jest położony niżej niż gminy obwarzankowe, przez co zanieczyszczenia produkowane w ośrodkach ościennych wpływają na powietrze miejskie. Pomimo ambitnej polityki, Kraków wciąż jest zanieczyszczony.
Mimo wszystko, krakowskie powietrz uległo poprawie. Liczba dni z przekroczoną normą dzienną dla pyłu PM10 spadła z 123 w 2012 roku do 42 w 2020 roku. Dopuszczalna maksymalna ilość takich dni to 35. O ile stężenie pyłów spadło NO2 i PM10 spadło, tak PM 2.5 ani razu nie mieściło się w granicach normy. Wysokie było również stężenie benzo(a)pirenu. Trudno jednak nie zauważyć różnicy.
Jak wyglądała walka Krakowa? Przede wszystkim miasto najlepiej radzi sobie z wymianą kopciuchów. Oficjalnie do likwidacji pozostało około 400-500 szkodliwych pieców. Kraków zorganizował również projekty osłonowe dla najuboższych, pomagający sfinansować zmiany. Autorzy analizy wskazują, że w Krakowie postanowiono nie obrażać się na lokalnych aktywistów, lecz z nimi współpracować. Kraków pozostaje pionierem także pod względem wprowadzania strefy czystego transportu — jako pierwsze miasto w Polsce ten projekt jest już trybie zaawansowanych prac. Stolica małopolski słabo wypada pod względem sieci rowerowych, dalej wymagają rozbudowy.
Kraków
© Polityka Insight
zagłębie węgla — Katowice
Kolejnym miastem, które poddano analizie, są Katowice. Stolica województwa śląskiego dopiero od 2018 roku mieści się w krajowych normach stężenia pyłów PM10. Największym problemem pozostaje jednak stężenie PM 2.5, w których pomiarach Katowice wypadają najgorzej (z wyjątkiem 2021 r., kiedy pierwsze miejsce zdobył Kraków). Problemem w przypadku Katowic jest mała ilość czujników.
Jak wygląda walka Katowic? Wymiana kopciuchów, pomimo trwania od kilku lat, wciąż przebiega dość wolno. Stolica województwa wciąż ma około 15 tysięcy kopciuchów do wymiany. Miasto oferuje dofinansowanie inwestycji na poziomie 80%. Średnioroczne wydatki na walkę z kopciuchami to około 9-10 milionów rocznie, wyjątkiem był 2021 roku, gdzie wydano aż 12,7 milionów złotych. Katowice wydają około 5,1% budżetu miasta na komunikację miejską. Mniej wydaje tylko Łódź. Miasto inwestuje w autobusy elektryczne oraz rozwój ścieżek rowerowych, których długość co roku powiększa się o 7-10%.
Katowice
© Polityka Insight
komunikacyjna stolica
Kolejnym miastem, które poddano analizie, jest Warszawa. Podobnie jak Kraków, głównym problemem Warszawy są gminny ościenne. Średnioroczne stężenie pyłów PM10 pozostaje w granicach norm. W przypadku PM 2.5 sytuacja była jednak gorsza, choć widoczny jest trend spadkowy. Podobnie jak w innych miastach Warszawa ma problem z benzo(a)pirenami.
Jak wygląda walka z kopciuchami? Do wymiany wciąż jest około 7 tysięcy pieców. Miasto prowadziło akcję „Zlikwiduj kocpiucha”, oferując zwrot kosztów do 90% w 2021 roku i 70% w 2022 roku. Dodatkowo można było ubiegać się dofinansowanie OZE, jeśli współgra z nowym źródłem energii — to ewenement w skali dużych miast. Warszawa przeznacza aż 19,6% swojego budżetu na transport publiczny, który należy do najlepszych w Polsce. Od 2018 roku inwestuje w elektryczny i hybrydowy tabor, a także zdeklasyfikuję inne miasta pod względem ścieżek rowerowych.
Warszawa
© Polityka Insight
z miasta Łodzi
W przypadku miasta z „Ziemi Obiecanej” stężenie pyłów PM10 mieści się w krajowej normie. Gorzej jest z pyłami PM 2.5, które wypadają bardzo słabo. Stężenie benzo(a)pirenu należało do najwyższych w zestawieniu.
Największym problemem pozostają kopciuchy — jest ich nawet 50 tysięcy. Proces zmiany występuje powoli, polega przede wszystkim na miejskim programie oferującym do 90% zwrotu kosztów. Łódź wypada słabo również w komunikacji miejskiej — wydatki na ten cel to 3,8% budżetu, transport jest słabo zelektryfikowany. W przypadku ścieżek rowerowych jest trochę lepiej — na 100 kilometrów kwadratowych miasta przypada 105 kilometrów ścieżek.
Łódź
© Polityka Insight
smog wrocławski
Wrocław wypada całkiem nieźle na tle innych miast. W ciągu ostatnich pięciu lat stężenie pyłów PM10 mieściło się w normach. Inaczej jest w przypadku norm PM 2.5 i benzo(a)pirenu., gdzie normy często były przekraczane.
Jak Wrocław walczy ze smogiem? Od 2019 roku prowadzi akcje „Zmień Piec”, w którym inwestycje zwracano w 100% do kwoty 15 tysięcy złotych w 2021 roku. W 2022 było to już 12 tysięcy złotych. Wrocław wydał rekordowe 90 milionów złotych w 2021 na wymianę kotłów, przez w jednym roku wymieniono ponad trzy tysiące kopciuchów. Wrocławski transport publiczny od wielu lat jest rozwijany, o czym świadczy liczba wozokilometrów na mieszkańca. Do tej pory tabor nie był elektryfikowany, ale ma się to zmienić w ciągu paru lat. Stolica Dolnego Śląska ma też drugą, po Warszawie, najlepiej rozbudowaną sieć ścieżek rowerowych.
Wrocław
© Polityka Insight
w krainie koziołka
Poznań mieści się w normach stężenia pyłów PM10, podobnie jak w innych miastach jest w przypadku stężenia pyłów PM2.5, a także benzo(a)pirenu. Stolica wielkopolski pozytywnie wypada na tle innych miast jeśli chodzi o stężenie NO2.
Poznań ma około 20 tysięcy kotłów do wymiany. W mieście funkcjonuje program wymiany pieców „Kawka Bis”, w ramach którego można otrzymać do 100% dofinansowania na wymianę kotłów. Pozytywnie oceniono również komunikację miejską, na którą w 2021 roku wydano aż 19,6% budżetu miejskiego. Aż 18% taboru autobusowego jest zelektryfikowane. W przypadku ścieżek rowerowych wypada trochę słabiej, z wynikiem 60 kilometrów na 100 kilometrów kwadratowych miasta, gorzej wypada tylko Kraków.
Poznań
© Polityka Insight
w smogu w Lublinie
Sytuacja Lublina jest podobna do Krakowa, przede wszystkim w dzielnicach położonych w dolinach rzecznych. Średnioroczne stężenie pyłów PM 10 w Lublinie było jednym z najniższych. W przypadku norm PM 2.5 też miasto wypadło całkiem dobrze. Inaczej jest w przypadku stężenia benzo(a)pirenu.
W mieście jest około 5 tysięcy kopciuchów do wymiany. Miasto w 2021 roku wymieniło 115 kotłów, choć przeznaczono na to prawie milion złotych. To, co wyróżnia Lublin to przede wszystkim elektryfikacja taboru komunikacyjnego — aż 34,7%.
Lublin
© Polityka Insight
miasto samooczyszczające się
Wyjątkowa sytuacja jest w Gdańsku. Miasto, dzięki położeniu nie ma aż tak dużego problemu ze smogiem. Stężenia pyłów PM 10, PM 2.5 i NO2 mieściły się w normach krajowych. Jedynie normy stężenia benzo(a)pirenu były przekraczane.
W przypadku wymiany kotłów Gdańsk wciąż ma ich około 6 tysięcy. Mieszkańcy mogą liczyć na dofinansowanie w wysokości 5 tysięcy. Miasto oferuje również dołączenie do sieci ciepłowniczej. Gdańsk, podobnie jak Wrocław, w ciągu ostatnich kilku lat zwiększył ilość wozokilometrów. Gęstość dróg rowerowych jest zwiększania, ale miasto dopiero zaczyna elektryfikować tabor komunikacyjny.
Gdańsk
© Polityka Insight
co nasz czeka w przyszłości?
Raport „Jak polskie miasta walczą ze smogiem” pod koniec podsumowuje, w jaki sposób należy walczyć ze smogiem, gdzie należy szukać rozwiązań i w jaki sposób warto reformować nasze miasta. Zapraszamy również do przeczytania rozmowy z autorami raportu, o tym, co nasz czeka i jaka będzie przyszłość walki ze smogiem.
Zobacz tutaj — rozmawiamy z ekspertami jak zmniejszyć smog w Polskich miastach
Raport dostępny jest do pobrania ze strony think tanku — Zobacz tutaj.
