Zamiast parkingu — zielone miejsce wypoczynku i spotkań. Tak będzie wyglądać dziedziniec przed Centrum Kultury Zamek w Poznaniu. Konkursowy projekt autorstwa Aleksander Wadas Studio będzie wreszcie realizowany w tym roku. Finalnie architekci dołożyli jeszcze więcej zieleni.
Konkurs na zagospodarowanie obszernego dziedzińca między Centrum Kultury Zamek a ulicą Święty Marcin odbył się w 2019 roku. Zwyciężyło w nim biuro Aleksander Wadas Studio we współpracy z Pracownią Architektury Krajobrazu (Marta Tomasiak). Zespół ten najlepiej odpowiedział na konkursowe zadanie: stworzenie przyjaznej, całorocznej przestrzeni wspólnej i jednocześnie punktu styku kulturalnej placówki z miastem. Realizacja nieco się przeciągnęła ze względów finansowych. Teraz miasto znalazło pieniądze i prace budowlane powinny ruszyć w drugiej połowie roku.
Po przebudowie diametralnie zmieni się przestrzeń przed neoromańskim Zamkiem, najmłodszą siedzibą niemieckiego cesarza — wybudowaną w 1910 roku. Otwarty na ulicę plac był bowiem przez ostatnie dekady płatnym parkingiem. Jedynie na kilka dni w roku zmieniał się, służąc organizacji takich imprez jak finał WOŚP, „urodziny” ulicy święty Marcin 11 listopada i festiwal Ethnoport. Wtedy przestrzeń ta ujawniała swój ogromny miastotwórczy potencjał.
dziedziniec przed CK Zamek w Poznaniu — makieta
© Aleksander Wadas Studio
zmiana po namyśle
CK Zamek zdecydowało zatem: likwidujemy wreszcie parking. We współpracy z inicjatywą Centrum Otwarte dokładnie przygotowano warunki konkursu poprzedzone konsultacjami, warsztatami, wizjami lokalnymi i wywiadami z pracownikami Zamku. Dzięki temu dość mocno zmieniły się zamiary kulturalnej placówki. Pierwotnie myślano bowiem o dość skromnym wyposażeniu dziedzińca w zieleń i małą architekturę, tak by nadal można było urządzać na nim duże imprezy. Przedkonkursowe analizy pokazały jednak, że silnie nasłoneczniony, kamienny plac wymaga innego podejścia. Jego przestrzeń powinna być urządzona zatem nie z myślą o kilku dużych imprezach, a o codziennym funkcjonowaniu przez cały rok (duże koncerty Zamek może urządzać m.in. obok na placu Mickiewicza).
Autorzy zwycięskiej pracy zaproponowali silne nasycenie placu zielenią wysoką i niską, podzielenie przestrzeni na kilka kameralnych wnętrz i jedną większą część centralną, która latem może zmieniać się w płytką sadzawkę (zasilana wodą z podziemnego zbiornika na deszczówkę). Między ulicą a dziedzińcem ma powstać niski pawilon służący jako kawiarnia, punkt informujący o ofercie Zamku, a także mała zadaszona scena (widownią będzie wtedy plac-sadzawka). W opracowanym po konkursie projekcie wykonawczym udział zieleni jeszcze się zwiększył (autorzy podają, że o 51 procent).
dziedziniec przed CK Zamek w Poznaniu — projekt aranżacji
© Aleksander Wadas Studio
na wszystkie pory
Najnowsza wersja dziedzińca będzie się zatem znacząco różnić zarówno od pierwotnego kształtu, jak i efektów późniejszych zmian. Do lat 40. XX wieku plac był ogrodzoną przestrzenią, potem — po hitlerowskiej przebudowie Zamku w latach 40. XX wieku — został otwarty na ulicę, od której oddziela go nowy niski murek i stylowe latarnie. Po wojnie — bez ingerencji w przebudowaną przez Niemców substancję, przekształcił się niestety w parking.
Jak dokładniej będzie prezentować się zieleń, mała architektura i pawilon? Architekci podają szczegóły:
przewidujemy […] wprowadzenie relatywnie dużej ilości nasadzeń drzew (20 szt.) oraz utrzymanie szpaleru istniejącego (9 szt.) dla wytworzenia zielonego charakteru placu i zacienienia — przy wpisaniu nowych nasadzeń w elewację Zamku oraz […] duży udział gatunków zimozielonych (krzewów, jak i bylin), Gatunki drzew dobrane są z uwzględnieniem wyglądu zimowego (rzeźbiarski pokrój modrzewia, miłorzębu czyrobinii).
Projektanci pomyśleli też o pozostałych porach roku. Gatunki bylin i krzewów zostały dobrane tak, by pory kwitnienia zazębiały się przez cały okres wegetacji, aż do jesieni. Przewidziano też rośliny miododajne i jadalne (porzeczki, maliny itp.). Nowością w stosunku do pierwotnej koncepcji jest wyspa zieleni przy wejściu do Muzeum Poznańskiego Czerwca 1956 r. oraz pnącza na elewacjach zasadzone w narożach dziedzińca. Zieleń będzie też obecna w mobilnych donicach.
to nie zgrzyt
Poza odbrukowanymi miejscami częściowo zostanie zachowana historyczna nawierzchnia z płyt granitowych i drobnej kostki. Na dziedzińcu pojawią się ławki z lastriko i stalowej siatki w trzech kolorach. W opisie czytamy, że:
zaprojektowane meble stałe powiązane są z kompozycją funkcjonalną placu (wydzielają i domykają mikroprzestrzenie, ramują kadry, widoki, podkreślają przebieg komunikacji) i niejako wyłaniają się z samej kamiennej posadzki. Tym samym mają masywny, „kamienny”, rzeźbiarski charakter przełamujący lekkość zieleni, przy której są umiejscowione. Meble mobilne kontrastują z elementami stałymi proporcją i delikatnym gabarytem.
Dziedziniec przed CK Zamek w Poznaniu — projekt aranżacji
© Aleksander Wadas Studio
Dziedziniec ma w dużej mierze korzystać z istniejącego oświetlenia ulicy, m.in., stylowych lamp z czasów okupacji i z iluminacji murów Zamku. Dodatkowo pojawi się dyskretne oświetlenie podkreślające kształt drzew i krzewów. Rozświetlonym „witaczem” ma być też przeszklony parterowy pawilon podzielony na dwie części: kawiarnię z otwieranymi szklanymi elewacjami oraz scenę w otwartym prześwicie.
Mimo obiekcji części historyków sztuki i miłośników zabytków pawilon nie będzie współczesnym zgrzytem w obrębie zabytkowego masywnego gmachu. Upodobni się zresztą do niego za pomocą licowanych kamieniem elewacji. Architekci dodają, że
przezierność pawilonu pozwala na zachowanie relacji widokowych z ulicy Święty Marcin z zabytkową elewacją Zamku. […] W razie konieczności oddzielenia przestrzeni sceny od ulicy Święty Marcin przewidziana jest przesuwna kurtyna z siatki stalowej.
Wreszcie, w ramach przebudowy powstanie rampa dla osób z niepełnosprawnościami wkomponowana w istniejące schody głównego wejścia.
Dziedziniec przed CK Zamek w Poznaniu — projekt aranżacji, widok od zachodu, po prawej stronie widoczny wjazd na nową rampę
© Aleksander Wadas Studio
Zielony wspólny dziedziniec uzupełni w przyjazny sposób przestrzeń ulicy Święty Marcin przekształcanej obecnie w ramach Projektu Centrum (przebudowy głównych ulic śródmieścia wg konkursowego projektu Studia ADS). Jego swobodny charakter ma szansę „zmiękczyć” zarówno dość totalną formę pruskiego zamku, jak i nowej formy ulicy krytykowanej częściowo za nie dość dopracowane formy zieleni i małej architektury. Stanie się też zapewne przyjaznym „pomostem” między ulicą a wnętrzem Zamku, które – mimo bardzo bogatej oferty kulturalnej – onieśmiela niekiedy swoją skalą i formą.
