Pod koniec listopada 2021 roku w Krakowie odbyły się interdyscyplinarne warsztaty studenckie, organizowane przez Wydział Architektury Wnętrz krakowskiej ASP. Inspirując się hasłem „Przestrzenie troski” uczestniczki i uczestnicy warsztatów NOWA PRZESTRZEŃ 2021, stawiali sobie za cel zaprojektowanie sprawiedliwej przestrzeni publicznej zadając pytanie co takiego definiuje życie w mieście? Zaangażowany społecznie projekt dotyczyły krakowskiej dzielnicy Wesoła.
XIV edycja interdyscyplinarnych warsztatów NOWA PRZESTRZEŃ 2021 organizowana przez Wydział Architektury Wnętrz Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie podejmowała temat projektowy pod tytułem PRZESTRZENIE TROSKI. Warsztaty były organizowane pod koniec listopada 2021 roku we współpracy ze studentami i kadrą z Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, Instytutu Socjologii Wydziału Filozofii, Instytutu Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Katedrą Mechaniki i Wibroakustyki AGH w Krakowie.
projekt MIEJSCE WESOŁA
zespół: Justyna Kopacz, Paulina Polaczek, Ludwika Pysz, Aleksandra Gierszewska,
Bartłomiej Ormaniec, Marcin Bauman, Piotr Brauntsch
współpraca między uczelniami
Jednym z głównych założeń projektu badawczo-dydaktycznego NOWA PRZESTRZEŃ i jednocześnie programu interdyscyplinarnych warsztatów było poszerzenie możliwości kształcenia studentów poprzez rozwijanie zainteresowań zawodowych, także naukowych, we współpracy z kierunkami pokrewnymi na różnych uczelniach, a równocześnie zainicjowanie integracji środowiska zawodowego połączonej z kształceniem umiejętności współpracy w zespołach branżowych. Opracowane przez studentów koncepcje projektowe mogą stanowić materiał do przeprowadzenia konsultacji społecznych w celu opracowania ofert inwestorskich dla miasta Krakowa i zainteresowanych podmiotów.
projekt COM' ON SPACE
zespół: Anna Faltyn, Pat Czepiel, Maria Talaga, Kacper Góra,
Marta Romankiv, Julia Juros, Katarzyna Hetmańczyk
dzielnica Wesoła według studentów
Uczestnicy studenckich warsztatów, oprócz materiałów opracowanych przez studentów Instytutu Socjologii mieli dostępny raport z konsultacji społecznych dotyczących zagospodarowania przestrzennego obszaru „Wesoła – rejon ulicy Kopernika” opracowany przez Ewę Kryglon, Michała A. Chrzanowskiego, Przemka Dziewitka, Marcina Nowickiego, dr Magdalenę Wiśniewską i dr. Miłosza Zielińskiego, który stanowił punkt wyjścia do pracy projektowej. Celem studentów było zaprojektowanie sprawiedliwej przestrzeni publicznej i zastanowienie się nad tym, co definiuje życie w mieście.
projekt OD-NOWA WESOŁA WESOŁA RE-NEW
zespół: Wiktoria Bajda, Kinga Bukowiec, Grzegorz Tryba,
Maria Brzeska, Olga Gizelska, Aleksander Sielecki
Ważne było, by przyszli projektanci, może także i mieszkańcy miasta Krakowa uświadomili sobie i uwzględnili w założeniach projektowych potrzebę nadania tkance architektonicznej miasta, charakteru dialogicznego wskazując na potrzebę jego rozwoju w kierunku miasta przyszłości. By podjęli próbę ponownego wyszukania relacji pomiędzy istniejącą historyzującą tkanką architektoniczną a nowoczesną architekturą na miarę czasów obecnych i przyszłych. Autorzy wszystkich projektów finalnie opowiedzieli się za nowoczesnymi w charakterze i funkcji aktywnymi przestrzeniami użyteczności publicznej. Bardzo zadowalającym efektem tych warsztatów, jest fakt, że przyszli projektanci wierzą, iż transformacja i rozwój miast odbywa się poprzez dostosowywanie się do zmian w zwyczajach i stylu życia społeczeństw, które je zamieszkują, stąd też projekty w widocznym stopniu promują krajobrazy kulturowe w zgodzie ze społecznymi potrzebami. Koncepcyjne opracowania projektowe ilustrują w jaki sposób dobrobyt, sport, zazielenianie, adaptacja klimatu, rozwój obszaru i lokalne potrzeby mieszkańców, także przedsiębiorców mogą być połączone w funkcjonalne i kultowe projekty (w) przestrzeni publicznej. Kultowe, bo uwzględniają specyfikę lokalną jako szczególną wartość tej przestrzeni publicznej. Kolejnym istotnym zagadnieniem, które czytelne jest we wszystkich koncepcjach projektowych to zapewnienie sprawiedliwego dostępu do przestrzeni publicznych, integrujących grupy społeczne z szacunkiem dla ich różnych potrzeb i systemów wartości. Aktywne użytkowanie przestrzeni publicznych to także wykorzystywanie ich do organizowania wydarzeń lokalnych, w ten sposób skutecznie młodzi ludzie wskazują na swoje priorytety w projektowaniu najbliższego otoczenia człowieka, przekształcając „utowarowione interesy”, czyli zglobalizowany konsumpcjonizm w potrzebę obcowania z wartościami kulturowymi, duchowymi związanymi z samorozwojem, ze zdrowiem. W mojej ocenie autorzy projektów stworzyli koncepcje dzielnicy Wesoła, które mogą stanowić miejsca integrujące lokalną społeczność, i co ważne być wizytówką miasta, skłaniać do refleksji i edukować odwiedzających ją regularnie mieszkańców czy chwilowych przejezdnych. Od strony rozwiązań formalnych architektonicznych, urbanistycznych co jest charakterystyczne to to, że w większości projektów wyrażono potrzebę obcowania z przestrzeniami publicznymi zaprojektowanymi usytuowanymi na kilku poziomach, aby integracja odbywała się na poziomie: architektonicznym, społecznym, przyrodniczym i ekonomicznym. Ekonomicznym, bo podczas opracowywania idei projektów myślano o usprawnieniu przemieszczania się mieszkańców po mieście, co powinno być związane z wykorzystaniem zdobyczy nowych technologii i w ujęciu holistycznym, aby nowa dzielnica stała się przykładem zrównoważonego rozwoju. Oczywiście widać w projektach, że epidemia koronawirusa doprowadziła do przewartościowania komfortu korzystania z przestrzeni i wyzwoliła potrzebę jej dozowania na większą skalę. Można powiedzieć, że dla autorów projektów to jedno z kluczowych znaczeń w projektowaniu przestrzeni użyteczności publicznej, jak również to, że rodzina znaczy dla nich człowiek i zwierzęta. W rozmowach na temat przyjętych przez nich założeń projektowych istotną wytyczną projektową stała się także estetyka, której cechy mogą sponsorować pożądaną zmianę zachowania użytkowników i ich wartości etycznych — wprowadza prof. dr. hab. Beata Gibała-Kapecka.
W warsztatach udział wzięło 48 studentów z ASP, Politechniki Krakowskiej, Uniwersytetu Jagielońskiego i AGH. Uczestnicy i uczestniczki pracowali nad zagadnieniem projektowym w siedmiu interdyscyplinarnych zespołach.
Poniżej prezentujemy rezultaty warsztatów, które trwały od 22 do 25 listopada 2021 roku.
Temat Wesołej poruszany był także podczas 16. edycji Międzynarodowego Biennale Architektury w Krakowie, w którego trakcie, architekci, urbaniści, miejscy radni, studenci projektowania, socjologowie i aktywiści, podzieleni na trzy grupy pracowali nad wskazaniem potencjału przestrzenno-funkcjonalno-komunikacyjnego Wesołej, tak aby nowo powstająca dzielnica odpowiedziała na potrzeby mieszkańców miasta i stała się otwartą, przyjazną przestrzenią w samym centrum. O rezultatach tych warsztatów oraz całym Biennale możecie poczytać w grudniowym wydaniu A&B [zob. A&B 12/2021].
MIEJSCE WESOŁA
proj.: Justyna Kopacz, Paulina Polaczek, Ludwika Pysz (WAPK) Aleksandra Gierszewska, Bartłomiej Ormaniec (WAW ASP w Krakowie), Marcin Bauman (ISWFUJ), Piotr Brauntsch (IGiGP UJ)
[fragment opisu autorskiego]
Przedstawiona koncepcja ma na celu zbliżenie do siebie ludzi, tak aby czuli powinność dbania o innych użytkowników. Przestrzeń dba o użytkownika, ale to użytkownik troszczy się, będąc w niej [...]. Koncepcja nawiązuje do archetypu domu, tj. miejsca, gdzie żadna grupa nie czuje się wykluczona, panuje bezpieczna atmosfera, a ludzie integrują się.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3, plansza 4
SUNE ERGIA
proj.: Kamila Łuczak, Anna Leśniak (WAPK), Paulina Pasztalaniec, Aleksandra Kotyła (WAW ASP w Krakowie), Weronika Wierzgacz (IGiGP UJ), Weronika Wolnik (WIMiR AGH), Alicja Sędzikowska (ISWF UJ)
[fragment opisu autorskiego]
Cel naszego projektu to stworzenie ogrodu sensorycznego, który będzie otwartym i łatwo dostępnym miejscem wyciszenia. Uwzględniać będzie on zarówno potrzeby wskazane przez mieszkanki i mieszkańców, jak i naszą wizję inspirującej przestrzeni przyszłości związaną z odczuciami sensorycznymi.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3, plansza 4
OD-NOWA WESOŁA WESOŁA RE-NEW
proj.: Wiktoria Bajda, Kinga Bukowiec (WAPK), Grzegorz Tryba (WAW ASP w Krakowie), Maria Brzeska (ISWFUJ), Olga Gizelska (WIMiR AGH), Aleksander Sielecki (IGiGP UJ)
[fragment opisu autorskiego]
Motywem przewodnim naszej koncepcji jest otwartość i przystępność. Podążając za tymi wartościami, zdecydowaliśmy się na usunięcie w większości budynków użytkowej funkcji parterów, pozostawiając jedynie fragmenty konstrukcji stanowiące podpory dla wyższych kondygnacji. Dzięki temu uzyskaliśmy przestrzeń wejściową, która zaprasza przechodnia do sprawdzenia, co kryje się po drugiej stronie, jednocześnie zachowując wrażenie dystansu od ruchliwego i gwarnego miasta [...]. Mówiąc o trosce, nie można zapomnieć o relacji człowiek – natura, zwłaszcza w obliczu kryzysu klimatycznego. Aby pozytywnie wpłynąć na ekosystem miasta oraz zapewnić w nim jak najwięcej zieleni, postanowiliśmy „oddać” teren zajęty przez budynki, tworząc na ich dachach ogrody dostępne dla odwiedzających Wesołą. W celu ułatwienie komunikacji pomiędzy ogrodami oraz budynkami zaprojektowaliśmy ścieżkę na wysokości, dzięki której w łatwy sposób można się przemieszczać, ale także podziwiać obszar „Od-nowionej Wesołej” z góry.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3,
plansza 4, plansza 5, plansza 6, plansza 7
COM'ON SPACE
proj.: Anna Faltyn, Pat Czepiel (WAPK), Maria Talaga, Kacper Góra (WAW ASP w Krakowie), Marta Romankiv (ISWF UJ), Julia Juros (WIMiR AGH), Katarzyna Hetmańczyk (IGiGP UJ)
[fragment opisu autorskiego]
Interwencja polega na stworzeniu otwartych przestrzeni twórczych – „białego płótna” – kreowanych i dostosowywanych przez samych użytkowników i użytkowniczek, które wypełnione wszechogarniającą zielenią i kolorowymi siedziskami-modułami, będą sprzyjać odpoczynkowi i rozmowie z innymi, zachęcać do kreacji. Możliwości układania, składania i aranżowania zaprojektowanych siedzisk-modułów skłaniają do kreowania przestrzeni odpoczynku, rozmowy, tworzenia więzi społecznych, nauki i twórczej pracy, wymiany doświadczeń. Przestrzenie z modułami stanowić będą otwarte przestrzenie kreatywności, wyposażone w odpowiednie, wygłuszające środki akustyczne.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3,
plansza 4, plansza 5, plansza 6
ZEN TREE
proj.: Agnieszka Gajewska, Mateusz Dziuba (WAPK), Dagmara Jędrychowska, Przemysław Poręba (WAW ASP w Krakowie), Eden Dejena (ISWF UJ), Emilia Stefanowska (WIMiR AGH), Magdalena Masłowska (IGiGP UJ)
[fragment opisu autorskiego]
W naszym projekcie troska rozumiana jest jako zapewnianie potrzeb ludzkich związanych z wyciszeniem, zaznaniem spokoju, wytchnieniem, samorealizacją, a w szczególności bezpieczeństwem. Zen Tree zapewnia odpoczynek od sytuacji i bodźców obciążających zdrowie ludzkie. Nasza wizja Wesołej jest wyrazem troski o mieszkańców i mieszkanki Krakowa oraz o przyrodę ich otaczającą [...]. Tworząc tę przestrzeń, chcieliśmy zaspokoić potrzeby dopasowane do każdej płci oraz przeciwdziałać wykluczeniu różnych grup społecznych. Na obszarze działań będzie prowadzona stała kampania informacyjna na rzecz różnego traktowania, destygmatyzująca problemy ludzi i choroby psychiczne, ponieważ istotną kwestią jest zapobieganie stygmatyzacji osób z problemami, eliminowanie oceny ze strony innych osób i budowanie więzi społecznych.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3, plansza 4
GREEN EMPIRIA
proj.: Julia Bąk (WAPK), Sylwia Wojdan, Magdalena Świdnicka (WAW ASP w Krakowie), Kinga Sapieja (WIMiR AGH),Patrycja Jarzębak, Weronika Jaszczyk (IGiGP UJ)
[fragment opisu autorskiego]
CEL — w formie strzałek, pierwsza: inkluzywność, druga: architektura sprzyjająca odbudowie mentalnej. Przestrzeń inkluzywna (włączająca) i bezpieczna to taka, w której osoby niebędące członkami danej społeczności czują się do niej zaproszone, nie czują się w niej skrępowane i mogą swobodnie się poruszać [por. Zukin 1995]. Nasz projekt sprzyjać ma dobrostanowi psychicznemu. Realizując ideę troski jako zrównoważonego życia „w otoczeniu na nas wrażliwym, które nas wspiera i z nami współbrzmi” [Pallasmaa 2021: 21].
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3, plansza 4, plansza 5
PLAN B
proj.: Marzenia Cieniawska, Aleksandra Rosek (WAPK), Urszula Kraszewska, Joanna Jaros (WAW ASP w Krakowie), Gabriela Mermon (ISWF UJ), Jakub Naspiński (WIMiR AGH), Nikodem Chodakowski (IGiGP UJ)
[fragment opisu autorskiego]
Ideą naszego projektu jest powrót do korzeni, ponowne połączenie człowieka z naturą odwołując się do założeń filozofii opartej na żywiołach oraz przez powtórne odkrycie troski oferowanej przez naturę, zarówno o stan duchowy, jak i o zdrowie człowieka. Zbyt często bowiem mieszkańcy miast tracą przestrzeń, w której mogliby wypocząć i swobodnie oddychać. Kluczowym rozwiązaniem projektowym są obszary medytacyjne, w tym siedem stref żywiołów — spośród których część znajduje się na wodzie, część pod ziemią, a pozostałe na jej powierzchni. Obok wydzielono obszar przeznaczony dla zwierząt — przede wszystkim dla pszczół i innych owadów zapylających, ale także dla alpak, zwierząt słynących ze swojego kojącego wpływu na człowieka. Całość połączona jest splotem unoszących się nad terenem kładek, które pozwalają zarówno przejść przez strefy, jak i je ominąć – w zależności od chęci i zapotrzebowania. Tworząc projekt, przywiązano dużą uwagę do problemu miejskich wysp ciepła i potrzeby ograniczania jego emisji, a także do działań o charakterze adaptacyjnym, pozwalających na dostosowanie się do zmian klimatu.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3, plansza 4,
plansza 5, plansza 6, plansza 7, plansza 8
wnioski z warsztatów
Podsumowując opracowania projektowe uczestników tej edycji interdyscyplinarnych warsztatów, mogę wyrazić przeświadczenie, że z jednej strony zaproponowane przez nich przestrzenie publiczne dystryktu Wesoła mają znamiona „sztuki publicznej, która angażuje, inspiruje i jednoczy”, stanowiąc o wolnej przestrzeni dla obywateli — jako mieszkanka miasta Krakowa, życzyłabym sobie obrania dla niego takiego kierunku rozwoju. Z drugiej, równie istotnej, wypracowane propozycje projektowe są dowodem na to, że zasadniczy aspekt interdyscyplinarnej pracy ze studentami dążący do przejścia procesu w projektowaniu od nieświadomych nawyków, także uprzedzeń początkujących projektantów, do ich świadomej praktyki twórczej, u podstaw której stoją zasady, prawo, rozwój, idee, przeczucia, czy intuicja i inspiracje został spełniony — podsumowuje prof. dr. hab. Beata Gibała-Kapecka.
Za realizacje warszatów NOWA PRZESTRZEŃ 2021 odpowiadają: prof. dr hab. Beata Gibała-Kapecka, Kaja Czajczyk WAW ASP w Krakowie, dr hab. inż. arch. Tomasz Kapecki prof. WA PK, dr hab. Marta Smagacz- Poziemska prof. UJ, dr hab. Marcjanna Nóżka prof. UJ, IS UJ, Aleksandra Chojak, dr Adam Pilch, dr hab. inż. Agnieszka Ozga, prof. AGH, dr hab. Tadeusz Kamisiński prof. AGH CAT KMiW AGH w Krakowie, dr Jarosław Działek, Marek Grochowicz IGiGP.
Projekt został współfinansowany ze środków: „Zintegrowanego Programu Rozwoju ASP w Krakowie”, Fundusz Badawczy Wydziału Architektury Wnętrz ASP w Krakowie, GCL I SRL, IDUB, NEW ERA ART Fundacja Jana Potockiego, Glocal Challenges Lab Future Soo, Kontakt.
