W 2021 roku ogłoszono plan przebudowy ulicy Marszałkowskiej, uwzględniający między innymi połączenie placu Żelaznej Bramy z Ogrodem Saskim przejściem dla pieszych. Dwa lata później zakończyła się modernizacja tego odcinka ulicy — przejście dla pieszych nie powstało. Kilka dni po zakończeniu prac Miasto przedstawiło wyniki warsztatów, z których wynika, że przejście powstać musi.
Przebudowa Marszałkowskiej realizowana w ramach Nowego Centrum Warszawy jest jedną ze sztandarowych inwestycji Miasta, mających przybliżyć śródmieście stolicy do europejskich standardów dostępności przestrzeni publicznej. W 2021 roku gotowa była już koncepcja przebudowy arterii uwzględniająca między innymi połączenie Osi Saskiej przejściem dla pieszych w rejonie placu Żelaznej Bramy.
Plac Żelaznej Bramy
fot.: Adrian Grycuk | © Wikimedia Commons CC BY-SA 3.0 PL DEED
Zakończona dwa lata później przebudowa odcinka ul. Marszałkowskiej od ul. Królewskiej do pl. Bankowego nie uwzględnia pieszego połączenia. Oficjalnie zabrakło pieniędzy na realizację tej części inwestycji. Miasto zapewnia, że pozostawiło rezerwę pod przyszłe przejście. W tym miejscu nie ma nasadzeń drzew, pojawiły się jednak latarnie, których lokalizacja będzie zapewne musiała być zmieniona.
Schemat funkcjonalny ul. Marszałkowskiej na wysokości Placu Żelaznej Bramy z 2021 roku
© ZDM Warszawa
Niezdecydowane czy realizować ogłoszone dawno temu plany Miasto zorganizowało za to kolejne warsztaty charette. Po placach Teatralnym i Bankowym wspólnie z mieszkańcami zespół z pracowni MAU Architecture & Urbanism pracował nad założeniami dla projektu przyszłej przebudowy tego miejsca. Nie wiadomo jednak kiedy i czy w ogóle należy spodziewać się realizacji tych planów, skoro znów zaczynamy z poziomu bardzo wstępnej koncepcji. Takie ożywienie w produkcji koncepcji kolejnych placów może być jednak związane ze zbliżającymi się wyborami samorządowymi, gdzie atrakcyjne wizualizacje na pewno przydadzą się w kampanii. Szkoda, że te używane w poprzedniej, nie zostały wprowadzone w życie.
Koncepcja Placu Żelaznej Bramy
© MAU / UM Warszawa
Realizujemy program Nowego Centrum Warszawy, który polega na przekształcaniu ulic i placów na lepsze przestrzenie miejskie, bardziej zielone, bezpieczniejsze i wygodne dla pieszych oraz rowerzystów. Uznaliśmy, że trzy place znajdujące się tak blisko siebie należy rozpatrywać łącznie. Dlatego w ramach warsztatów projektowych najpierw przygotowaliśmy koncepcję nowego zagospodarowania placu Teatralnego, następnie Bankowego, a teraz placu Żelaznej Bramy — mówi Wojciech Wagner, zastępca dyrektora Biura Architektury i Planowania Przestrzennego.
Co zatem wynika z przeprowadzonych warsztatów? Nic nadzwyczajnego. Budowa zaplanowanego przejścia jest konieczna i chcą jej mieszkańcy. Na placu Żelaznej Bramy ma być więcej drzew i nawierzchni mineralnej. Pojawi się też miejsce do spotkań czy instalacji rzeźbiarskich, na scenę czy fontannę.
Zrealizowany fragment koncepcji Nowego Centrum — plac Bankowy
© ZDM Warszawa
Przed wojną ta część miasta z placem Żelaznej Bramy i pałacem Lubomirskich miała zupełnie inny charakter. Była gęsto zabudowana kamienicami i obiektami handlowymi. Tętniło życie, handel, kultura, spotkania, z bezpośrednim przejściem do Ogrodu Saskiego — przez Żelazną Bramę właśnie. Wojna zniszczyła to miejsce doszczętnie. Po obu stronach tego placu, z jego wyłączeniem, znajdowało się getto — część granicy getta jest zaznaczona w nawierzchni po południowej stronie przy parku Mirowskim. Należy zauważyć, że po dawnym placu nie ma już śladu, lecz jego niezwykłą historię należałoby przypomnieć i upamiętnić. Oś Saska, historia obrócenia pałacu Lubomirskich, czy też pomnik Kościuszki nadają temu miejscu dodatkową nową tożsamość — przypomina architekt Maciej Mycielski, szef pracowni MAU.
Zniknie parking z okolicy pomnika Tadeusza Kościuszki. Według roboczej koncepcji ma zostać przekształcony w reprezentacyjną i zieloną przestrzeń. Choć założenia są wstępne, to interdyscyplinarny zespół z pracowni MAU zamiast parkingu proponuje dość precyzyjnie ogród geometryczny w stylu francuskim. W jego centralnej części mogłaby się znaleźć fontanna. W „zielonej kieszonce” — na północ od niej — architekci podpowiadają ustawienie atrakcyjnej instalacji rzeźbiarskiej. Byłby to model pobliskiego pałacu Lubomirskich, częściowo ruchomy, dający się obracać. Przypominałaby on wszystkim, że pałac Lubomirskich stał przed wojną, także po odbudowie, skośnie do hali Gwardii. Wydaje się jednak, że tak szczegółowe elementy projektu powinny być przedmiotem konkursu.
Na tyłach cokołu pomnika Tadeusza Kościuszki architekci proponują scenę na spektakle teatralne, potańcówki czy kameralne koncerty z widokiem na fontannę oraz pałac Lubomirskich. Po północnej stronie Kościuszki i bliżej ulicy Przechodniej jest miejsce na polanę rekreacyjną ze stołami piknikowymi. Ławka z rzeźbą „Grubego Joska” przypominać ma, że przed wojną w kamienicy przy placu Żelaznej Bramy, przy ul. Rynkowej (wcześniej Gnojnej) działała kultowa knajpa.
Koncepcja placu Żelaznej Bramy
© MAU / UM Warszawa
W centralnej przestrzeni placu powstać może sadzawka z przestrzenią integracji wielopokoleniowej z siedziskami, leżakami, polaną rekreacyjną, stołami do ping-ponga czy do gry w szachy. Granicę zielonej i atrakcyjnej przestrzeni placu wyznaczyłaby drewniana pergola z pnączami.
Koncepcja Placu Żelaznej Bramy
© MAU / UM Warszawa
Plany uwzględniają także instalację „Żelazna Brama” — pomiędzy jezdniami ulicy Marszałkowskiej. Koncepcja zmian placu w ramach Nowego Centrum Warszawy będzie teraz dopracowywana i uzgadniana z jednostkami miejskimi.
