Warsztaty studentów Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej na Zamku Królewskim na Wawelu
Materiał pochodzi z A&B 09/2022.
W trakcie roku akademickiego 2021/2022 studenci i studentki dziesiątego semestru na WAPW pod kierunkiem Konrada Grabowieckiego i Macieja Kaufmana, we współpracy z Zamkiem Królewskim na Wawelu uczestniczyli w nietypowych warsztatach dotyczących studium wawelskiego dziedzińca wewnętrznego. Miejsca wyjątkowego, bogatego w historyczne nawarstwienia, będącego ważną przestrzenią dla codziennego funkcjonowania całego Wzgórza Wawelskiego.
W roku 2020 profesor Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu, wraz z zespołem opracował Program Działania Zamku Królewskiego na Wawelu na lata 2020–2025. Program jest z jednej strony odpowiedzią na szybko rosnącą liczbę odwiedzających, a z drugiej na postulat dostosowania Zamku do europejskich standardów — mówi prowadzący zajęcia Konrad Grabowiecki, założyciel pracowni BBGK Architekci.
Zawód architekta jest profesją, w której rzeczy najbardziej wartościowe, powstają na styku teorii oraz praktyki, idei oraz rzemiosła. Umożliwienie studentom kontaktu z prawdziwym zagadnieniem projektowym oraz prawdziwymi użytkownikami jest niezwykle wartościowe w przygotowaniu do zawodu. Dlatego co roku, prowadząc ćwiczenia na specjalności studiów magisterskich A3 (Architektura technologii i struktury), zapraszamy do współpracy stronę publiczną, proponując wykonanie „studium przypadku” zagadnień, z którymi instytucje się mierzą. W tym roku dzięki uprzejmości dyrekcji Zamku Królewskiego na Wawelu wzięliśmy na warsztat tak zwany Dziedziniec Zewnętrzny — dodaje Konrad Grabowiecki.
zwiedzanie Zamku przez uczestników seminarium Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej
fot.: Paweł Orkinsz, wicedyrektor Muzeum
W ramach prowadzonych zajęć studentki i studenci poszukiwali, między innymi, odpowiedzi na pytanie, jak lepiej udostępnić relikty archeologiczne nieistniejącego obecnie miasteczka wawelskiego oraz jak kształtować architekturę zieleni. Wraz z prowadzącymi zastanawiali się nad problemem przemieszczania się po terenie (obecnie jest to jeden ciąg pieszy) oraz miejscami przeznaczonymi do odpoczynku. W sezonie letnim Wawel odwiedza nawet 30 tysięcy osób, które nie mają za bardzo gdzie znaleźć wytchnienia, ani usiąść. Padło także pytanie o potencjał — czy na Wzgórzu może się znaleźć przestrzeń na koncert albo festiwal?
Na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej na studiach magisteriach studenci wybierają jedną z ośmiu specjalizacji. W skład specjalizacji wchodzą: seminarium, wykład i projekt. Projekt fakultatywny jest pierwszym elementem cyklu ukierunkowującego kształcenie na poziomie magisterskim. Zajęcia odbywają się w systemie PBL — uczestnicy muszą rozwiązać problem o charakterze badawczym drogą rozważań projektowych prowadzonych w grupie oraz indywidualnie. Dobór problemów badawczych uwarunkowany jest specyfiką specjalności. Charakter problemów musi być możliwie ogólny i skłaniać do podejmowania współpracy oraz do kształtowania indywidualnych narzędzi projektowych — tłumaczy dr hab. Anna Maria Wierzbicka, prof. WAPW, szefowa Zakładu Projektowania Architektoniczno-Urbanistycznego.
dziedziniec wawelski według studentów PW
Młodzi architekci zostali podzieleni na dwuosobowe zespoły i dostali możliwość samodzielnego określenia, jak wiele problemów Wzgórza chcą rozwiązać i jak głęboko je przeanalizować. Mogli też zdecydować, czy ograniczyć się do delikatnych ingerencji krajobrazowych, czy wybrać te na trwałe zmieniające zabytkową substancję. Zespoły opracowały siedem losowo przydzielonych tematów, były to: Otwarcie, Wspólnota, Kreacja konserwatorska, Tożsamość — czym jest krakowskość, Tajemnica, Współczesność, Powroty.
warsztat projektowy podczas seminarium na Zamku Królewskim na Wawelu
fot.: Konrad Grabowiecki
Tajemnica
proj.: Monika Jabłońska, Zofia Konarowska
[fragment opisu autorskiego]
Wzgórze Wawel to palimpsest pełen znaczeń, tajemnic i nieodkrytych historii. Projekt ma na celu uchwycenie ducha miejsca nieistniejącego obecnie miasteczka Wawel. Obrysy zabudowy odtworzono za pomocą różnorodnych stref mikroklimatycznych: ciepła, chłodu, wilgoci, cienia, ekspozycji na słońce. Użyte środki są efemeryczne, zanikające i nieuchwytne na tle historycznej tkanki. Stanowią dopełnienie, które nie konkuruje z kontekstem miejsca, a ukierunkowuje naszą uwagę na przyszłościowe rozwiązania klimatyczne. Metaforyczne odtworzenie nieistniejącego miasteczka za pomocą różnorodnych środków sensorycznych tworzy założenie tajemniczego ogrodu. Wielowymiarowy odbiór przestrzeni pobudza zmysły, zachęcając do indywidualnego odkrywania Wawelu, zwracając uwagę na to, co niedostrzegalne i nieuchwytne.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3
Kreacja Konserwatorska
proj.: Paulina Bukowska, Wiktor Martin
[fragment opisu autorskiego]
Współczesny Wawel będący jednym z najważniejszych stanowisk archeologicznych Polski znajduje się w klinczu ze światem masowej turystyki i próbą realizacji jego potrzeb. Dziedziniec zewnętrzny w swojej obecnej formie przyczynia się jedynie do podtrzymania tego zjawiska. Celem projektu jest uzyskanie rozwiązania win-win, w którym zapewnienie swobody w prowadzeniu prac badawczych i ekspozycji reliktów archeologicznych w żadnym stopniu nie wyklucza atrakcyjnej przestrzeni pod kątem turystyki. Proponowany przez nas pawilon wytwarza nowe wnętrze przeznaczone pod badania naukowe, które symultanicznie funkcjonuje ze zgoła odmiennym światem turystyki ulokowanym na dachu. Wewnętrzna przestrzeń obiektu wytworzona jest poprzez stopniowe odkrywanie warstw i naleciałości historycznych, dochodząc aż do litej skały. Cała powierzchnia dachu przeznaczona jest na ogród roślinności niskiej, wywołującej odczucie przebywania na naturalnej łące wśród rozmaitych traw i krzewów.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3
Powroty
proj.: Matvei Aleinikau, Monika Kozieł
[fragment opisu autorskiego]
W powszechnej świadomości Wawel uchodzi za stateczne i nobliwe muzeum, które odwiedza się tylko raz. Chcemy, aby ludzie wracali na Wawel. „Powroty” to projekt całorocznego, zmiennego ogrodu z zespołem mobilnych pawilonów, dzięki którym dziedziniec zewnętrzny będzie za każdym razem inny!
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1
Tożsamość
proj.: Anna Leonik, Sandra Namyślak
[fragment opisu autorskiego]
Kraków jest mocno związany ze sztuką, kulturą i nauką, w tym także z postacią Stanisława Wyspiańskiego. Projekt zakłada przełożenie wybranego witrażu artysty na formę kwiecistego ogrodu. Większość gatunków roślin wykorzystanych do realizacji przedstawiona została przez Wyspiańskiego w jego „Zielniku”. Zabieg kreuje atrakcyjną przestrzeń z poziomu wzroku człowieka, a jego pełen obraz ukazuje się zwiedzającym z wieży widokowej zaproponowanej na miejscu dawnej Baszty Panieńskiej. Jako element twórczości Wyspiańskiego, zdecydowałyśmy się wprowadzić do przestrzeni dziedzińca referencję do jego najbardziej rozpoznawalnego witrażu, „Bóg Ojciec — Stań się”.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3
Współczesność
proj.: Klaudia Setniewska, Julia Szuniewicz
[fragment opisu autorskiego]
Poprzez dodanie kolejnej warstwy, współczesnej, do palimpsestu, jakim jest Wawel, projekt odpowiada na obecne potrzeby muzeum — ugoszczenie turystów. Struktura nawiązująca do zamkowych krużganków jest minimalną ingerencją integrującą nową formę z zabytkową tkanką. Dzięki temu podcienie w nieznaczny sposób odmieniają wygląd Wzgórza.
Otwarcie
proj.: Zuzanna Pomaska, Anna Smołko
[fragment opisu autorskiego]
Hortus Apertus to projekt otwartego ogrodu na Wawelu, który wzbogaca dziedziniec i międzymurze o niezbędne funkcje rekreacyjne i gastronomiczne, a także o warstwę znaczeniową poprzez wprowadzenie motywu ogrodu. Swobodnie kształtowane zielone wyspy oraz pawilony, pomiędzy którymi można poruszać się na wiele sposobów, ułatwiają odkrywanie dziedzińca. Architektura sprowadza się do lekkich pawilonów ogrodowych, które formą odpowiadają kształtowaniu krajobrazu, a detalem nawiązują do subtelnej i romantycznej w wyrazie krakowskiej architektury. Wybór kształtów jest nieprzypadkowy: zaczerpnięte z natury organiczne formy nie próbują naśladować zabytkowej tkanki ani zdominować jej, lecz pomagają w uważnej obserwacji. Wystające dachy pawilonów kadrują obrazy, a zwrócenie ku naturze poprzez zbieranie wody na dachach czy zwiększenie ilości zieleni w pełni dostępnej dla zwiedzających przywraca obecność natury na Wzgórzu Wawelskim.
Zobacz pełną prezentację projektu: plansza 1, plansza 2, plansza 3, plansza 4, plansza 5, plansza 6
Wspólnota
proj.: Magdalena Mucha, Joanna Ubik
[fragment opisu autorskiego]
Projekt odpowiada na potrzeby trzech występujących na Wawelu wspólnot: wartości, emocji, idei. Dzieje się to poprzez zastosowanie trzech rodzajów ingerencji projektowej i prowadzi do możliwości korzystania z całej powierzchni dziedzińca jako przestrzeni integracji wewnątrz wspólnot.
słowo na zakończenie
Studenckie warsztaty architektoniczne, które odbyły się na Wawelu i były związane z Zamkiem Królewskim, wynikały wprost z konieczności określenia, czym jest i jak może funkcjonować to szczególne miejsce, o wielkim znaczeniu dla historii Polski i dla Polaków. Na Wawel można patrzeć z różnych perspektyw. Z jednej strony Zamek Królewski na Wawelu jest miejscem ikonicznym, które powinno utrzymać swój genius loci, o najważniejszym znaczeniu dla kultury polskiej, z symboliczną obecnością największych polskich postaci kultury, historii, nauki, skłaniającym do refleksji. Z drugiej strony, Wawel to jednocześnie siedziba jednego z najważniejszych muzeów w kraju, a czasem jest traktowany wyłącznie jako atrakcja turystyczna. Od kilku lat staramy się, aby Zamek funkcjonował zgodnie z ideą #wawelotwarty, aby był miejscem, które nie tylko stanowi swego rodzaju kanwę historyczną i mentalną (czyli jest tym wszystkim, co się łączy z pojęciem dziedzictwa kulturowego), ale był też miejscem, które łączy, do którego powinno się wracać. Zamek, jak i całe Wzgórze nie było, nie jest i nie może być miejscem „statycznym”. Dość przypomnieć, że od ponad stu lat są przedstawiane (i dyskutowane) koncepcje przemian budowli wawelskich: wizyjny projekt Stanisława Wyspiańskiego, koncepcja „Pochodu królów” Wacława Szymanowskiego czy rozwiązania proponowane przez Adolfa Szyszko-Bohusza. Zamek wawelski musi zatem bazować na takich działaniach, które bardzo mocno otworzą muzeum na zwiedzających. Misją muzeum jest umożliwienie styczności z dziedzictwem narodowym oraz twórczością artystyczną minionych epok, ale jednocześnie wizją działalności muzeum jest stworzenie nowoczesnej instytucji, będącej aktywnym centrum działań wystawienniczych, przestrzenią, do której się wraca. Koncepcje wypracowane w ramach zajęć — mogą być uznawane za całkowicie nierealne lub nawet obrazoburcze — ale pamiętajmy, że można w nich dostrzec idee czy jednostkowe rozwiązania, które pomogą w myśleniu o przyszłości i kształtowaniu tego wyjątkowego miejsca — prof. Andrzej Betlej, dyrektor Zamku Królewskiego na Wawelu.
***
Prowadzący zajęcia Konrad Grabowiecki i Maciej Kaufman serdecznie dziękują wszystkim studentom za zaangażowanie i aktywny udział w ćwiczeniach. Szczególne podziękowania kierują do dyrekcji Muzeum Zamku Królewskiego na Wawelu — prof. Andrzeja Betleja, Pawła Orkisza, Daniela Hankusa oraz Marty Graczyńskiej — za niezwykłą gościnność i merytoryczny wkład w dyskusje. Bardzo dziękują także dr Kindze Zinowiec-Cieplik za wielkie zaangażowanie w organizację oraz równoległe prowadzenie seminarium i wykładów, a także prof. Annie Marii Wierzbickiej za patronat i wsparcie idei kooperacji pomiędzy WAPW i Wawelem.
Dobrawa Bies
Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej
