Tomasz Bekas, absolwent Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu wraz z Jakubem Wichtowskim (studentem UAP) zaprojektowali rezydencję artystyczną, która mogłaby powstać w łotewskim regionie Łatgalia. Ich projekt Āderu Namas odnoszący się do dawnych wierzeń, energii natury i archetypu ognia otrzymał wyróżnienie honorowe w międzynarodowym konkursie Painters' Lake House organizowanym przez platformę Buildner.
Zadaniem konkursowym było zagospodarowanie działki nad jeziorem Cernostes w Łotwie, gdzie usytuowana jest obecnie stara wiejska chata i towarzysząca jej stodoła. Z powodu złego stanu zabudowań, poszukiwana była koncepcja obiektów mogących powstać na ich miejscu. Miały one służyć dwóm rodzinom malarzy podczas trwającej trzy miesiące rezydencji, dając im przestrzeń do życia i twórczości wynikającą z lokalnego kontekstu i otaczającej natury.
rezydencja artystyczna i warsztat powstała w miejscu starej chaty i stodoły
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
Organizatorzy konkursu chcieli, aby kluczowym miejsce w nowym budynku była pracownia malarska — wszechstronna, otwarta przestrzeń oferująca dużo naturalnego światła, z możliwością wydzielenia na mniejsze, bardziej prywatne strefy. Jury poszukiwało koncepcji, które koncentrują się na zrównoważonym rozwoju i poszanowaniu środowiska naturalnego.
sukces zespołów z Polski
O pełnym składzie jury oraz wynikach konkursu przeczytacie w artykule Rezydencja artystyczna w Łotwie. Projekt w duchu re-use dotyczącym wyróżnionego projektu zespołu studentów Politechniki Warszawskiej w składzie: Joanna Barbachowska, Adam Górka, Łukasz Rossa.
Wyróżnienie honorowe otrzymała również praca Āderu Namas autorstwa Tomasza Bekasa i Jakuba Wichtowskiego, studenta Wydziału Architektury i Wzornictwa Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu.
projekt rezydencji artystycznej, aksonometria
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
Staraliśmy się mocno nawiązać do miejscowego kontekstu, przeprowadzając poszukiwania w lokalnym dorobku kulturowym. Zadawaliśmy sobie pytania, czym dawniej było życie na tym terenie i jak podjąć się tematu zastąpienia starych zabudowań w sposób godny, a zarazem unikatowy. Jak sprawić by miejsce to stało się elementem, który wynika z tradycji, ale też wpływającym na tworzenie kolejnych tradycji — poprzez źródło inspiracji do twórczości malarskiej — mówią autorzy.
Āderu Namas
Projektanci nazwali swoją koncepcję w języku łotewskim Āderu1 Namas, co oznacza Dom Adder.
1. Āddere ir mītisks tīklojuma veida enerģijas strāvojums zemē. Ticība āderēm ir sastopama daudzās tautās, īpaši Latvija un Ziemeļeiropā. Āderu ekistence nav zinātniski pierādīta un tiek apšaubīta. (źródło: lv.wikipedia).
W tłumaczeniu Adder to mityczny ładunek energetyczny przypominający ortogonalną siatkę spoczywającą pod powierzchnią ziemi. Wiara w Adder występuje w wielu narodach, szczególnie na Łotwie, lecz jej ślady możemy odnaleźć w całej północnej Europie. Obecność Adder nie została naukowo udowodniona i obecnie jest uznawana za element lokalnej tradycji.
wnętrze przestrzeni wspólnej otwarte jest na jezioro
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
Największym skarbem tego, co było przed nami, jest tradycja i lokalny kontekst. Obiekty, które nawiązują do dziedzictwa i potrafią z niego korzystać, stają się spójnymi elementami układanki przestrzennej. Głęboka wiara w naturę mieszkających na tych terenach od pokoleń ludzi może zainspirować wielu współczesnych artystów. W szczególności kulturowe wierzenia w niewidzialne, ale dostrzegalne podziemne linie energii wpływające na funkcjonowanie człowieka jako elementu natury. Wszystko to według nas zaczyna się od punktu, łączy się w linie, znaki, a następnie historie — prowadząc do powstania dzieła sztuki — wyjaśniają młodzi architekci.
projekt rezydencji artystycznej, przekrój
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
dom łączący światy
Autorzy zaproponowali dom, którego projekt zainspirowany jest życiem w zgodzie z naturą. Charakteryzuje się otwartą formą i elastycznością funkcjonowania, wszystko po to, aby dać harmonijne tło dla życia i procesu kreacji artystom.
Dom stymuluje do twórczej pracy w przestrzeni będącej łącznikiem światów — gdzie wnętrze przenika się z zewnętrzem, a elementy natury nie mają swojej wydzielonej granicy, uzupełniając przestrzenie architektury — dodają projektanci.
Rdzeń budynku tworzą dwa kominy będące sercem nowej funkcji mieszkalnej i domocentrycznym archetypem.
inspiracje, komin jako serce domu i swobodny przepływ energii
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
Początkiem myślenia o każdym budynku jest ustalenie przecięć linii ognia i zlokalizowanie komina. Proponowane przez nas dwa kominy określają nową przestrzeń życiową i część wspólną pomiędzy nimi. Natomiast zgodnie z myślą wierzeń lokalnych społeczności, układ domu podąża za swobodnym przepływem energii w przyrodzie. Kiedyś linie wodne otaczające budynek określały jego obrys. Linie wodne definiowały zewnętrze, ogień — linie wnętrza. Rozkładając swobodnie kubatury, otworzyliśmy widok na pobliskie jezioro i ukształtowaliśmy przestrzeń wspólną na dziedzińcu, typową dla budownictwa wiejskiego — tłumaczą autorzy.
obiekt w duchu low-tech
Nawiązując do istniejącego kontekstu, budynek mieszkalny został wzniesiony w miejscu wcześniejszych obiektów, zachowując ten sam obrys. Autorzy w formie tradycyjnej wiejskiej chaty zawarli rozwiązania proekologiczne. Budując wnętrze skupione wokół masywnych kominów, akumulujących ciepło, oprócz zysku termicznego, otrzymali charakterystyczne pomieszczenia.
fragment ściany z drewnianymi żaluzjami
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
Zabieg ten otworzył budynek na otoczenie, uwalniając ściany zewnętrze i pozwolił na termiczne odizolowanie kominów. Low-tech pod postacią ręcznie obsługiwanych drewnianych zasłon odwołuje się do tradycji, a ograniczenie zaawansowanych technologii pozwala na większą integrację z otoczeniem i zmniejszenie zużycia energii — dodają projektanci.
Wprowadzenie jedynie najpotrzebniejszych technologii, takich jak rekuperacja i pompa ciepła czerpiąca energię z wody, w połączeniu ze wspomnianymi żaluzjami, pozwala zachować komfort cieplny przy niewielkim zaangażowaniu inwestycyjnym. Zbieranie wody deszczowej, odpowiednia orientacja pod kątem wiatru oraz zwartość obiektu umożliwiają obniżenie późniejszych kosztów eksploatacji.
życie koncentruje się wokół kominów
© Tomasz Bekas, Jakub Wichtowski
podział na strefy i... kominy mieszkalne
Plan projektowanego domu charakteryzuje się podziałem na strefy i efektywnym wykorzystaniem przestrzeni, gdzie otoczenie budynku staje się jego przedłużeniem. Autorzy wyznaczyli centralną część wspólną i dwie jednostki prywatne. Każda z dwóch części mieszkalnych składa się z półprywatnej przestrzeni salonu i kuchni oraz przestrzeni sypialnianej znajdującej się na piętrze w kominie mieszkalnym. Można w nim ukształtować dwie oddzielić sypialnie lub przestrzeń połączoną, a z okien dachowych widać pobliskie jezioro.
Natomiast warsztat znajdujący się w miejscu starej stodoły i jego otoczenie, tworzą jedną przestrzeń, stwarzając nieograniczone możliwości aranżacji i podziału przestrzeni zgodnie z potrzebami i dziedziną twórczą. Jednocześnie pozwalają na zamknięcie i odcięcie się od niesprzyjającej pogody.
