International Architecture Award 2024 — międzynarodowa nagroda przyznawana po raz 19. przez Muzeum Architektury i Designu Chicago Athenaeum i European Centre for Architecture Art Design and Urban Studies — w tym roku trafiła do trzech polskich pracowni. Otrzymały ją dwa zrealizowane obiekty: Fabryka Wody w Szczecinie (proj.: TKHolding), Apartamenty Bałtycki w Świnoujściu (proj.: maxberg) i jeden projekt: koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego w Warszawie (proj.: WXCA).
Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla w Warszawie
© WXCA
odbudowywać czy nie?
Niezrealizowana jeszcze wizja odbudowy zniszczonego w czasie II wojny światowej kompleksu Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla i kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie wyłoniona została w ubiegłym roku w konkursie zorganizowanym przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego we współpracy ze Stowarzyszeniem Architektów Polskich. Sama idea konkursu wzbudzała szeroko dyskutowane kontrowersje — pojawiały się głosy zarówno wspierające rekonstrukcję, zachęcające do uporządkowania chaotycznej zabudowy placu Piłsudskiego w Warszawie poprzez wprowadzenie zupełnie nowych rozwiązań, jak i sugerujące pozostawienie w tym miejscu pustki — miejsca pamięci, które otaczając Grób Nieznanego Żołnierza, przypominałoby o wojennej tragedii.
Czytaj więcej: Miejsce pamięci, miejsce demencji. Refleksja nad ideą rekonstrukcji Pałacu Saskiego
Ostatecznie zdecydowano się na odbudowę — zachodnia pierzeja pl. Piłsudskiego powrócić ma do stanu sprzed II wojny. Wówczas tworzyły ją: przebudowany w XIX wieku neoklasycystyczny Pałac Saski, rokokowy Pałac Brühla projektu Tylmana z Gameren z ingerencją Bohdana Pniewskiego z lat 30. XX wieku, modernistyczny Pawilon Becka i trzy miejskie kamienice od strony ulicy Królewskiej. Konkursowe jury pod przewodnictwem Marka Dunikowskiego doceniło uwzględnienie przez zespół WXCA szerszego kontekstu urbanistycznego oraz adekwatność proponowanej architektury do funkcji, rangi i lokalizacji obiektów.
Czytaj więcej: Pracownia WXCA wygrała w konkursie na projekt odbudowy Pałacu Saskiego!
Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla w Warszawie
© WXCA
Pałac Saski był centralnym elementem Osi Saskiej, XVIII-wiecznego założenia urbanistycznego, którego komponentami były plac Saski [od 1928 r. plac Piłsudskiego], Pałac Saski i Ogród Saski. Historycznie była to główna urbanistyczna oś Warszawy na linii wschód-zachód — przestrzennie uzupełniała Trakt Królewski, będąc jedną z warstw struktury urbanistycznej Warszawy, zarazem konstytutywną dla tożsamości miasta: połączeniem pomiędzy Starym Miastem a późniejszym, XIX-wiecznym obszarem śródmiejskim — tłumaczy Szczepan Wroński z pracowni WXCA – pracownia architektoniczna. — Rekonstruując tę historyczną oś, sięgamy do idei jej autorów, czyli powołania reprezentacyjnej przestrzeni publicznej. Nasza koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla przywraca na pl. Piłsudskiego faktyczną przestrzeń miejską, na powrót przyłącza jego tkankę do żywego organizmu miasta. W odbudowanym kompleksie znajdą się Senat, Mazowiecki Urząd Wojewódzki oraz siedziby instytucji kultury. Jest to więc niepowtarzalna okazja, by powstał kompleks użytku publicznego w pełnym tego słowa znaczeniu, który jednocześnie nada odpowiednią oprawę kompozycyjną i symboliczną dla najważniejszego placu w państwie — dodaje architekt.
Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla w Warszawie
© WXCA
za wcześnie na laury?
Do tegorocznej edycji międzynarodowego konkursu International Architecture Award zakwalifikowano ponad 850 projektów i realizacji z całego świata. Opłata rejestracyjna to 395 euro. Propozycje w 26 kategoriach oceniało jury w składzie: Claudia Donà, dziennikarka i krytyczka designu, architekt i projektant Flavio Manzoni, Luke Pearson, współzałożyciel i dyrektor pracowni Pearson Lloyd, oraz Silvio Pietro Angori, CEO studia projektowego Pininfarina. Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego zdobyła nagrodę w kategorii Restoration/renovation (Odbudowa/remont), w której doceniono także 17 innych obiektów.
Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla w Warszawie
© WXCA
Choć wyróżnienie polskich architektów na arenie międzynarodowej zawsze cieszy, pojawia się pytanie, czy projekty na tak wczesnym etapie powinny stawać w szranki na tych samych zasadach co zrealizowane inwestycje? Zwłaszcza że wciąż nie wiadomo, jak potoczą się losy tej odbudowy — co prawda Bartłomiej Sienkiewicz, poprzedni minister kultury i dziedzictwa narodowego, zapowiadał działania w tym kierunku, Hanna Wróblewska, obecna ministra, zdaje się w tej kwestii nieco bardziej powściągliwa:
Pałac Saski realizowany jest ustawą, która nie jest pod moimi kompetencjami. Jakakolwiek decyzja zostanie podjęta — na którą mamy jeszcze czas — trzeba się zmierzyć z myślą, że plac Piłsudskiego, tak jak wygląda dzisiaj, nie może tak wyglądać docelowo, czy zdecydujemy się odbudować Pałac Saski, czy nie. Kwestia tej części Warszawy jest dla nas kluczowa pod względem społecznym, architektonicznym, urbanistycznym.
Koncepcja odbudowy Pałacu Saskiego i Pałacu Brühla w Warszawie
© WXCA
