Przestrzeń publiczna bywa niedoceniana — prestiżowe nagrody w architekturze przyznawane są najczęściej za realizacje spektakularnych budynków, a przecież również, a może przede wszystkim, między nimi toczy się życie. Na szczęście są też konkursy, które wyróżniają miejskie przestrzenie — przoduje wśród nich organizowana co dwa lata Europejska Nagroda dla Przestrzeni Publicznych (The European Prize for Urban Public Space).
Wręczana od 2000 roku honorowa nagroda zainicjowana została przez Centrum Kultury Współczesnej w Barcelonie. Jak podkreślają organizatorzy, nie jest w niej najważniejszy twórca danej przestrzeni, ale jej relacyjny i społeczny charakter. Choć to oczywiście architekt otrzymuje wyróżnienie, a wraz z nim — instytucja lub organ odpowiedzialny za realizację inwestycji.
Dotychczas nagrodę przyznano 19 przestrzeniom, jedną z nich jest szczecińskie Centrum Dialogu „Przełomy” projektu KWK Promes. W tym roku szansę na tytuł ma inna polska realizacja — park pod Kopcem Powstania Warszawskiego, czyli Park Akcji „Burza” projektu zespołów z pracowni Archigrest i topoScape.
Park Akcji „Burza” w Warszawie (proj.: Archigrest, topoScape)
© Archigrest, topoScape | Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości organizatorów konkursu
W tegorocznej edycji udział wziąć mogły interwencje w przestrzeni publicznej zrealizowane w latach 2022–2023. W pierwszym etapie jury spośród 297 zgłoszonych projektów (w tym 21 z Polski) wyłoniło 25 (na tej liście znalazł się między innymi projekt Galerii Sztuki Współczesnej PLATO w Ostrawie autorstwa KWK Promes), a później — z tej puli wybrało 5 finalistów.
Boca de la Mina w Reus w Hiszpanii (proj.: Batlleiroig)
© Del Rio Bani | Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości organizatorów konkursu
Obok warszawskiego parku w finale znalazły się: seria interwencji w szwajcarskim Castel San Pietro (proj.: studioser Architects ETH OTIA SIA), CHAPEX w belgijskim Charleroi (proj.: AjdvivgwA : AM architecten jan de vylder inge vinck – AgwA), promenada Boca de la Mina w Reus w Hiszpanii (proj.: Batlleiroig) i miejski las w Tbilisi w Gruzji (proj.: Ruderal).
miejski las w Tbilisi w Gruzji (proj.: Ruderal)
© Luka Tavzarashvili | Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości organizatorów konkursu
Realizacje oceni międzynarodowe jury pod przewodnictwem hiszpańskiej urbanistki i projektantki krajobrazu Beth Galí w składzie: Sonia Curnier (architektka ze Szwajcarii), Fabrizio Gallanti (architekt i kurator z Francji), Žaklina Gligorijević (architektka i urbanistka z Serbii), Beate Hølmebakk (architektka z Norwegii), Manon Mollard (redaktorka i architektka z Wielkiej Brytanii) i Francesco Musco (architekt i urbanista z Włoch).
CHAPEX w Charleroi w Belgii (proj.: AjdvivgwA : AM architecten jan de vylder inge vinck – AgwA)
© Filip Dujardin | Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości organizatorów konkursu
obserwatorium dobrych praktyk
Zdaniem organizatorów konkursu, przestrzeń publiczna odgrywa w europejskich miastach kluczową rolę, a właściwy projekt uwzględnia i umożliwia w jej ramach rozmaite działania społeczne. Celem nagrody obserwującej jakość tych przestrzeni jest więc zwrócenie uwagi i podjęcie refleksji na temat jakości życia mieszkańców i demokratycznej jakości europejskich miast. Świadomi dynamicznych transformacji, wpływu kryzysu klimatycznego, niedoborów, nierówności, mobilności, migracji i innych wyzwań, przed którymi stoją dziś miasta, organizatorzy konkursu dążą do stworzenia obserwatorium dobrych praktyk, które zbierze możliwe, wartościowe rozwiązania.
seria interwencji w Castel San Pietro w Szwajcariii — przed interwencją i po (proj.: studioser Architects ETH OTIA SIA)
© studioser — Sven Högger | Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości organizatorów konkursu
W ocenie realizacji jury zwracać uwagę będzie między innymi na zdolność do wzmacniania odporności miast na zmiany klimatu, wspieranie harmonijnych relacji z najbliższym środowiskiem naturalnym, eliminację barier fizycznych, troskę o zachowanie pamięci historycznej i multidyscyplinarny charakter zespołu projektującego.
Park pod Kopcem Powstania Warszawskiego, czyli Park Akcji „Burza”, doskonale wpisuje się w te kryteria. Nagrodzona niedawno w międzynarodowym konkursie Landezine International Landscape Award realizacja parku na warszawskim Mokotowie czerpie z historii miasta — podczas spaceru dostrzec można wyeksponowane ruiny warszawskich budynków, a na szczyt zwieńczony pomnikiem Polski Walczącej prowadzą wąwozy zbudowane z gruzobetonu, z którego usypano kopiec. Edukacyjny charakter podkreślają dwie ścieżki — przyrodnicza i opowiadająca o gruzach.
Park Akcji „Burza” w Warszawie (proj.: Archigrest, topoScape)
© Archigrest, topoScape | Ilustracje udostępnione dzięki uprzejmości organizatorów konkursu
Równolegle z nagrodą dla najlepszych miejskich przestrzeni publicznych trwa konkurs wyróżniający projekty dotyczące przekształcania, odzyskiwania i tworzenia nabrzeży. W tej kategorii udział biorą realizacje z ostatnich pięciu lat. Do finału zakwalifikowały się: bulwar nadmorski w Delfzijl w Holandii (proj.: LAOS Landschaps Architectur), przebudowa łaźń w Dún Laoghaire w Dublinie w Irlandii (proj.: DLR Architects Dept. + A2 Architects), ścieżka spacerowa w Palamós w Hiszpanii (proj.: Ardevol Consultors Associats, Estudi Martí Franch Arquitectura del Paisatge SL), przebudowa brzegu plaży i portu w hiszpańskim Porto do Son (proj.: RVR arquitectos, CREUSeCARRASCO) i morski park w Rimini we Włoszech (proj.: Benedetta Tagliabue — EMBT Architects).
Wyniki 12. edycji konkursu poznamy 29 października br.
