reklama
OKPOL - Okna drewniane czy PVC? Jakie okno dachowe wybrać?

Żorro z Żor – superbohater architektury

02 kwietnia '25
Dane techniczne
nazwa: Żorro
funkcja: budynek mieszkalny wielorodzinny
lokalizacja:

Żory, ul. Handlowa

pracownia: FRANTA GROUP Architekt Maciej Franta 
główny architekt: Maciej Franta
współpraca autorska: Michał Pietrucha, Karolina Sznura-Mrohs, Wojciech Machnik
konstrukcja: FBK Łukasz Duda
inwestor: Blockhaus
wykonawca: Blockhaus

kalendarium: 

  • projekt:
  • realizacja

 

  • 2019-2021
  • 2023

powierzchnia:

  • terenu
  • zabudowy
  • użytkowa
  • całkowita
  • mieszkań

 

  • 2404,3 m²
  • 610,16 m²
  • 4688,48 m²
  • 5720,26 m²
  • 28,79 m²-114,24 m²

liczba mieszkań:

51

Żorro to nazwa nadana mieszkaniówce wielorodzinnej, która została ukończona w ubiegłym roku według pomysłu architektów z pracowni FRANTA GROUP Architekt Maciej Franta. Jak sami mówią o tym projekcie, ten budynek miał być superbohaterem architektury. Pracownia Macieja Franty konsekwentnie realizuje oraz projektuje kolejne obiekty zgodnie ze swoim stylem i ideologią.

Czyli jakie? Z otwarciami widokowymi na otoczenie, przykuwające uwagę formą, ale jednocześnie proste i niedrogie w budowie. Taka jest między innymi chorzowska Villa Reden, taki jest Żorro i tak zapowiada się katowicki zespół apartamentowców o nazwie Vidok. Wszystkie trzy przykłady łączy też czarna elewacja. Ta akurat jest kontrowersyjna w dobie zmian klimatycznych. Autorzy bronią swojej koncepcji, argumentując, że w przypadku tak głębokich i dużych tarasów wystające ciemne elementy chronią wnętrza mieszkań przed przegrzaniem w okresie letnim, a zimą nagrzane ściany budynku oddają ciepło, podnosząc temperaturę otoczenia. To ma dawać mieszkańcom pożądany efekt zacienienia i chłodu w mieszkaniu podczas upalnych dni oraz odczuwania większego komfortu przebywania na balkonie w zimniejszych porach roku.

blok mieszkalny o dosyć prostym kształcie okalają duże balkony (tzw. letnie salony), które są jednocześnie dużym atutem elewacji oraz poszczególnych mieszkań

blok mieszkalny o dosyć prostym kształcie okalają duże balkony (tzw. letnie salony), które są jednocześnie dużym atutem elewacji oraz poszczególnych mieszkań

fot.: Adam Then © Franta Group


W budynku występują zacienione tarasy, ale tych największych, ułożonych kaskadowo już żadne zadaszenie nie osłania i słońce opiera się jednak o elewację. Tarasy schodkowe są za to odseparowane ogrodem wertykalnym. Ich powierzchnia jest imponująca, pozostaje pytanie, jak poradzą sobie w tych warunkach rośliny. W projekcie są wyszczególnione tak zwane salony letnie i ogrody letnie. No i może się okazać, że w tych ogrodach najlepiej będą się czuły palmy — czas pokaże. Chcę jednak podkreślić, że sama idea dodania do każdego mieszkania ponadprzeciętnie dużego metrażu na świeżym powietrzu jest godna pochwały. A kiedy zapytałam Macieja Frantę o powód zastosowania czarnego koloru na elewacji, usłyszałam odpowiedź, że to między innymi pasowało do nazwy zaczerpniętej od Zorro. Jak wygląda ta postać, nie muszę wyjaśniać.

sytuacja

sytuacja

Ilustracje dzięki uprzejmości pracowni Franta Group


W lecie budynek jest „większy” o około 35 procent. Jest to wartość dodana do powierzchni mieszkań. Skoro mamy coraz więcej ciepłych dni w roku, to taras w skali kolejnego dużego pomieszczenia ma jeszcze więcej sensu. W zestawieniu z blokami z wielkiej płyty z sąsiedztwa, które mają typowe wielkości balkonów, to ogromny bonus. Inwestorowi proponowano nawet zamontowanie na tarasach instalacji do ogrzewania na podczerwień, aby ta przestrzeń była w zasadzie całoroczna. Ostatecznie pomysł nie został zrealizowany, ale metraż balkonów jest na tyle duży, że mieszkańcy mogą sobie we własnym zakresie postawić na przykład ogrzewacz gazowy.

schemat kształtowania bryły budynku

schemat kształtowania bryły budynku

Ilustracje dzięki uprzejmości pracowni Franta Group


Przy odrobinie szczęścia i dobrej widoczności z Żorro można dostrzec Beskidy. Można też zjeść śniadanie, wypić kawę — na tarasach mieści się nie tylko składane krzesło, ale też duże donice czy hamak, a na niektórych nawet cały zestaw mebli wypoczynkowych i nie ma przesady w nazywaniu tej przestrzeni letnim salonem. A do prawdziwego salonu ma wpadać duża ilość światła, ale nie słońca — odwrócona filozofia.

tarasy, czyli tzw. letnie ogrody, są zlokalizowane kaskadowo, co sprawia, że budynek przybiera bardziej dynamiczny kształt

tarasy, czyli tzw. letnie ogrody, są zlokalizowane kaskadowo, co sprawia, że budynek przybiera bardziej dynamiczny kształt

fot.: Adam Then © Franta Group


Architekci chcieli, aby ten „blok” nie był maszyną do przeżycia, ale do życia i odpoczynku. Projekt powstał w duchu living outside i powrotu do naturalnych potrzeb człowieka: kontaktu z otoczeniem i dostępu do powietrza oraz zieleni. Chciano zbliżyć jakość życia w mieszkaniu do jakości życia w domu, bo zasadniczo dom od mieszkania nie różni się, gdy przebywa się wewnątrz. Różnicę widać dopiero, kiedy się z niego wyjdzie: to prywatny (mniejszy lub większy) ogród.

rzuty

rzuty

Ilustracje dzięki uprzejmości pracowni Franta Group


Budynek miał udowadniać, że ciekawa architektura nie jest zarezerwowana wyłącznie dla metropolii. To akurat w Żorach już kilka razy pokazano. W tym niedużym mieście znajduje się między innymi bardzo oryginalny budynek Muzeum Ognia (proj.: OVO Grąbczewscy Architekci) czy minimalistyczne Centrum Przesiadkowe (proj.: Laboratorium Architektury). Żorro jest komentowane przez mieszkańców i środowisko architektoniczne głównie przez pryzmat wyglądu, podczas gdy jego elewacja wcale nie była priorytetem. Według filozofii biura wygląd zewnętrzny budynku nie podnosi jakości życia w nim, liczy się to, jak funkcjonuje.

przekroje

przekroje

Ilustracje dzięki uprzejmości pracowni Franta Group


Dlatego zrezygnowano z drogich materiałów wykończeniowych, a postawiono na coś taniego, łatwego w wykonaniu i pospolitego. To tynk — i wystarczyło, że jest czarny, aby wzbudzić kontrowersje. Jest też stal. Z każdej strony budynek mówi językiem siatki i schematu; jest otoczony słupami, które wystukują rytm i podpierają tarasy. A między słupami swój rytm trzymają balustrady. Mieszkańcy nie są oddzieleni od wzroku sąsiada żadną zaplanowaną przegrodą, mogą się oddzielić samodzielnie, ale nie robi tego za nich architektura. Myślę, że może to być dobra prowokacja do postawienia donic z dużym zimozielonym drzewem, wysoką szumiącą trawą lub parawanu z pnączy. Może to być też okazja do poznania ludzi, którzy żyją obok i do nawiązywania sąsiedzkich więzi.

słupy oraz pionowe elementy balustrad nadają elewacji wyraźny i powtarzalny rytm

słupy oraz pionowe elementy balustrad nadają elewacji wyraźny i powtarzalny rytm

fot.: Adam Then © Franta Group


W zeszłym roku wprowadzili się pierwsi mieszkańcy, ale dopiero tego lata będzie można zobaczyć, jak lokatorzy aranżują swoje przestrzenie. Na archiwalnym stories biura Franta Group można przeczytać: „Bardzo cieszy fakt, że mieszkańcy dostrzegają niezwykły potencjał zaprojektowanych przez nas salonów letnich i aranżują je zielenią i hamakami otwierając się na interakcję z otoczeniem. Czasem wystarczy stworzyć odpowiednie warunki, a życie samo wypełni je wartościami…”.

balkony

balkony

Ilustracje dzięki uprzejmości pracowni Franta Group


Pomyślicie pewnie, że na zakup mieszkania w tym budynku mogli sobie pozwolić tylko klienci premium i wcale się nie dziwię, bo choć lokalizacja między dużym marketem a przeciętnymi blokami i (jeszcze) pustym polem nie jest prestiżowa, to jakość architektury już tak. Potwierdzeniem, że nie jest to tylko moja opinia, jest fakt, że Żorro zdobyło główną nagrodę w kategorii Housing Concept w konkursie World Design Awards 2022. Blok był wówczas w trakcie budowy, a ostatnie mieszkania były jeszcze dostępne. Cena? Od 6800 do 7500 zł za metr kwadratowy. Nie jest to krakowski czy warszawski rynek nieruchomości, ale stawka jak na panujące realia była przystępna, a takiej realizacji nie powstydziłyby się renomowane lokalizacje w największych europejskich miastach. W sumie na rynek trafiło 51 mieszkań liczących od 28,79 do 114,24 m².

trzon komunikacji pionowej rozdziela poszczególne tarasy i jednocześnie stanowi niezależny pionowy ogród, który będzie zmieniał swoje oblicze w zależności od pory roku

trzon komunikacji pionowej rozdziela poszczególne tarasy i jednocześnie stanowi niezależny pionowy ogród, który będzie zmieniał swoje oblicze w zależności od pory roku

fot.: Adam Then © Franta Group


Nie trzeba być Sherlockiem, żeby odnaleźć mieszkania z tej inwestycji na popularnych portalach do wyszukiwania mieszkań na wynajem długoterminowy i krótkoterminowy. W niektórych ogłoszeniach nie podano nawet ulicy i miasta, jakby w domyśle sama nazwa budynku miała wszystkim mówić wystarczająco dużo. Ceny wynajmu powyżej średniej występującej w okolicy. Ten adres jest już marką. Niech da to do myślenia większemu gronu deweloperów — jakościowa architektura się opłaca. Niektórzy wiedzą o tym od dawna.

schemat temperatur

schemat temperatur — latem głęboke płyty balkonowe chronią budynek przed przegrzaniem, a zimą ściany budynku oddają ciepło, podnosząc temperaturę otoczenia

Ilustracje dzięki uprzejmości pracowni Franta Group


Projekt już w trakcie budowy zwracał uwagę i zyskał rozgłos. Jak wspomniałam, był dostrzeżony w obradach jury, publikacjach branżowych, ale też przez przechodniów. Choć nie wszystkim się podoba, to trudno przejść obok niego obojętnie. Wygląd zewnętrzny nie był punktem wyjścia, lecz wynikową całego procesu projektowego. Celem architektów było stworzenie jak najlepszych warunków do życia i skupienie się na potrzebach człowieka. Ostateczny kształt bryły jest odzwierciedleniem, między innymi, analiz nasłonecznienia. Jest też współczesną odpowiedzią na monotonną prostopadłościenną architekturę rodem z PRL — to w zasadzie dekompozycja typowego bloku i nadanie kostce lekkości poprzez otoczenie jej ażurowym szkieletem. Na dodatek udało się elementom typowo zewnętrznym nadać klimat wnętrza.


Zanim zaczniemy krytykować przewidywalną i kiepskiej jakości architekturę mniejszych miast, należy się zastanowić, czy te miasta i ich mieszkańcy są gotowi na nowy poziom. W tym przypadku deweloper Blockhaus postawił na jakość i z pewnością opłaciło mu się to. Użyto tutaj o wiele więcej kreatywności niż nakładów finansowych. Udowodniono, że niebanalnie nie oznacza drożej. Komponenty, które dodają budynkowi oryginalności, nie są dodatkowym kosztem. Na przykład słupy są elementem, który pozwala na łatwe i tanie zamontowanie balustrady oraz wykonanie balkonów bez kosztownych wsporników.

elementy okalające ściany budynku nadają całej bryle lekkości; największą rolę odgrywają tutaj skośne linie, które podkreślają nieregularny kształt górnej części budynku i dopełniają elewację

elementy okalające ściany budynku nadają całej bryle lekkości; największą rolę odgrywają tutaj skośne linie, które podkreślają nieregularny kształt górnej części budynku i dopełniają elewację

fot.: Adam Then © Franta Group


Teraz piłka jest po stronie mieszkańców i to od nich zależy, czy zieleń opanuje te duże balkony i czy rzeczywistość dorówna bujnej roślinności z wizualizacji dewelopera. Póki co na wielu balkonach poza donicami pojawiły się klimatyzatory. Jakby mieszkańcy nie dowierzali, że prawdopodobnie dzięki zacienieniu okien one nie będą potrzebne. Można powiedzieć, że w tej sytuacji jest kilku wygranych. Biuro projektowe ma satysfakcjonującą realizację, deweloper dochodową inwestycję, o której się mówi, przestrzeń miejska charakterystyczną dominantę, a mieszkańcy komfortowe mieszkania. Jeśli celem tego superbohatera było kogoś uszczęśliwić, to myślę, że misja się powiodła.



Marta Kulawik

więcej: A&B 3/2025 – ZAMIESZKANIE,
pobierz bezpłatne e-wydania A&B 

Głos został już oddany

Światło Cię Uniesie – Okna, które zmieniają dom
AlnorSELECT - Kalkulator doboru rekuperacji
Blachodachówki modułowe Florian
INSPIRACJE