Odtrutka na szeregową zabudowę łanową! Nie od kształtu pola, a od formy dawnej wsi bierze swoją nazwę i układ projekt mieszkaniowy autorstwa pracowni Insomia. Kameralne osiedle szeregowych domów będzie nosić nazwę Wielodrożnica. W przemyślany sposób ma prowadzić dialog z historią nieistniejącego już folwarku Ławica w Poznaniu.
Zabudowa szeregowa w Polsce zaczyna kojarzyć się fatalnie: z ciągnącymi się po horyzont pasami segmentów wzdłuż wewnętrznej drogi z jednym przyłączem do publicznej ulicy. Taka zdehumanizowana „zabudowa łanowa” staje na odrolnionych wąskich polach i od nich bierze swoją nazwę oraz absurdalny kształt. Układy szeregowe można jednak kształtować w interesujący sposób. Dowodzą tego często projekty historyczne oraz, niekiedy, współczesne, jak najnowsza koncepcja architektów z pracowni Insomia. Za „szeregówkę” w większej skali projektanci wzięli się po raz drugi, po sukcesie nagradzanego i bardzo udanego osiedla Nowy Strzeszyn w Poznaniu.
urzekła ich definicja
Najnowsza propozycja to kameralna zabudowa w zachodniej części Poznania, w dawnej wsi Ławica, przy ulicach Witnickiej i Ławica, na terenie po folwarku przylegającym do zachowanego podworskiego parku i zielonych terenów wzdłuż Strumienia Junikowskiego (inwestor: VOX Activ). Z dawnych zabudowań nie ostało się w zasadzie nic (na początku lat 80. XX wieku rozebrano także dwór stojący poza granicami inwestycji).
Wielodrożnica, Poznań, sytuacja w obrębie Ławicy — 1. przedwojenna mapa z zaznaczonymi budynkami folwarku i dworu; 2. obszar inwestycji na wspólczesnym zdjęciu; u góry (północ): port lotniczy Ławica
© Insomia
Historia miejsca posłużyła jednak architektom za bazę nowego projektu. „Dokopali” się do tej historii szukając ram i inspiracji dla swojej koncepcji. Nie znaleźli ich bowiem w uwarunkowaniach przyrodniczych, tak jak miało to miejsce na Nowym Strzeszynie (zabudowa została tam podporządkowana gęsto rosnącym drzewom).
Punktami wyjścia stały się zatem układ dawnej zabudowy folwarku oraz — w pewnym stopniu — wsi.
Wieś Ławica była przykładem wsi typu „wielodrożnica”. Definicja nas urzekła. To było wszystko, czego potrzebowaliśmy — relacjonuje poszukiwania kontekstu Szymon Januszewski, szef Insomii, i przytacza definicję: „Wielodrożnica — typ wsi o zwartej zabudowie wzdłuż kilku, zazwyczaj krętych ciągów komunikacyjnych (ulic)”.
I, rzeczywiście, projekt nawiązuje duchem do tego typu zabudowy. Jest dość gęsto, a piętnaście zespołów domów (dwanaście czterosegmentowych szeregów i trzy „bliźniaki”) zakomponowano tak, że układ można uznać za w miarę swobodny. Architekci dodają:
przy dość „ciasnych” zapisach planu miejscowego udało nam się znaleźć sposób na stworzenie dodatkowego ciągu komunikacyjnego przebiegającego przez środek terenu, co pozwoliło nam stworzyć kameralny układ zwartej zabudowy wzdłuż układów komunikacyjnych pozwalających na stworzenie interesujących przestrzeni wspólnych.
Wielodrożnica, Poznań, plan założenia — na pomarańczowo zaznaczone budynki i przestrzenie na śladzie dawnych zabudowań folwarku. Pod głównym ciągiem komunikacyjnym (na osi północ-południe), pod ziemią przebiega trakt obsługujący podziemne garaże (zaznaczone wjazdy od południa i północy).
© Insomia
czytanie folwarku
A w jaki sposób projekt odnosi się do dawnych budynków folwarku? Tu kluczem jest użyty materiał.
Wszystkie budynki znajdujące się w obrysie dawnej zabudowy będą wykonane z materiałów ceramicznych, z których wykonane były dawne zabudowania folwarczne. Dotyczyć to będzie także posadzki oraz wszystkich stałych elementów zagospodarowania. Nie będzie to odtworzenie dawnych budynków w sposób dosłowny, ale przy odrobinie chęci będzie można odczytać ich dawny układ. Pojawi się na przykład budynek, który tylko w części stoi na dawnym obrysie zabudowy, co prowadzi w konsekwencji do podziału zastosowanych materiałów na jego elewacji.
Wielodrożnica, osada mieszkaniowa, Poznań, wizualizacja, część w obrebie dawnych budynków folwarku proj.: Insomia
© Insomia (wizualizacja: GID Studio)
Powstanie zatem czytelny kontrast między ceglanymi formami „opisującymi” kształt dawnych budynków a pozostałą zabudową okrytą jasnymi tynkami lub drewnem. Projektanci informują także, że w przestrzenie publiczne osiedla zamierzają wkomponować cegły pochodzące z odkrytych podczas przygotowań fundamentów folwarku.
Wielodrożnica, osada mieszkaniowa, Poznań, wizualizacja, kontrast stref (część pofolwarczna pośrodku). Przypominająca stary komin forma to szyb wentylacyjny podziemnych garaży. Ma stanowić rodzaj dominanty wzbogaconej o dodatkowe elementy (w opracowaniu) proj.: Insomia
© Insomia (wizualizacja: GID Studio)
Zróżnicowane będą nie tylko forma elewacji i układ założenia, ale też wielkość i wygląd poszczególnych segmentów. Osiedle, czy też raczej osada — jak określają ją sami projektanci — składać ma się z 58 niewielkich domów o powierzchni od 70 do 115 m kw. (najwięcej w przedziale między 80 a 90 m kw.). Jak zawsze w przypadku projektów Insomii uwagę zwraca efektywne i przemyślane rozplanowanie pomieszczeń. Wszystkie segmenty zaprojektowano jako parterowe z użytkowym poddaszem. Projektanci informują, że:
bardzo ludzka w skali zabudowa to […] zasługa zapisów planu miejscowego, w których gzyms dachowy został ograniczony do wysokości czterech metrów.
Wielodrożnica, osada mieszkaniowa, Poznań, wizualizacja, proj.: Insomia
© Insomia (wizualizacja: GID Studio)
z pomysłem, ale przy lotnisku
Na każdym budynku znajdzie się wkomponowana w stromy dach instalacja fotowoltaiczna, przewidziano zasilanie pompą ciepła, planuje się retencję deszczówki. Część domów zostanie wyposażona w podziemne garaże, dzięki czemu ruch kołowy odbywać się będzie tylko po obwodzie całego kwartału, a ciągi komunikacyjne w jego obrębie mają służyć jedynie pieszym.
Mamy nadzieję, że tak zaprojektowana przestrzeń „wsi” stworzy wiele okazji do budowania sąsiedzkich więzi dzięki przestrzeniom wspólnym.
Przebywaniu w tych przestrzeniach sprzyjać może również nasycenie terenu zielenią, na którą składać mają się zarówno istniejące, zinwentaryzowane przez Insomię drzewa (głównie w części północno-zachodniej), jak i nowe okazy oraz swobodnie zakomponowana niska roślinność. Zieleń ma pojawić się również na elewacjach i dachach. Uciążliwe (nie tylko na zewnątrz!) może okazać się natomiast hałaśliwe sąsiedztwo portu lotniczego Ławica.
Wielodrożnica, osada mieszkaniowa, Poznań, wizualizacja, proj.: Insomia
© Insomia (wizualizacja: GID Studio)
Niemniej, zapowiada się interesujący zespół mieszkaniowy (jest już pozwolenie na budowę, prace powinny ruszyć niebawem), który wpisuje się w realizowaną od kilku lat przez Insomię ideę tworzenia gęstych, ale kameralnych i dobrze przemyślanych osiedli (obecnie powstaje w tym duchu opisywana przez nas inwestycja przy ul. Murawa 2 w Poznaniu). Przy okazji prezentowany projekt pozytywnie kontrastuje z inwestycją ukończoną niedawno przez tego samego (!) właściciela po północnej stronie parku, bliżej ulicy Bukowskiej. Tam również jest gęsto, ale stojące w koszarowym ordynku przeskalowane wielorodzinne „wille” to zupełnie inna jakość myślenia o przestrzeni.
Nawiązanie do dawnej wsi wydaje się znacznie właściwsze, tym bardziej że sielskie genius loci trzyma się w tym miejscu mocno. Bo choć Ławicę i inne podpoznańskie wsie włączyli do miasta Niemcy w 1940 roku, to — podobnie jak inne wchłonięte wtedy tereny — zachowała ona w dużej mierze swój pierwotny charakter. Po wojnie Polacy nie urbanizowali silnie tych obszarów. Więcej: część wielkoskalowych inwestycji lokowali nie w ich obrębie, a na jeszcze innych terenach — przyłączonych do miasta dopiero w latach 70. i 80. XX wieku (dawne wsie Piątkowo i Morasko).
