Dorobek architektów działających w ostatnich dziesięcioleciach zasługuje na filmowe udokumentowanie z ich udziałem. Kolejny film w ramach platformy SARP 360° przedstawia Piotra Wędrychowicza, poznańskiego architekta i urbanistę, laureata Honorowej Nagrody poznańskiego SARP-u.
Wystawy, albumy i prasowe artykuły to sprawdzony sposób popularyzacji architektury i jej twórców, jednak najbliższy zarówno z dziełami, jak i projektantami daje forma filmowa — w internecie dostępna o wiele powszechniej i — w zasadzie — bezterminowo. W styczniu pisaliśmy o projekcie poznańskiego SARP, który w serwisie Youtube zainaugurował profil SARP 360°. Służy on właśnie prezentacji projektów, realizacji i architektów — z każdego pokolenia. Do pięciu filmów udostępnionych przez poznański SARP doszedł teraz kolejny: mini dokument przybliżający postać Piotra Wędrychowicza (ur. 1938) — laureata Honorowej Nagrody poznańskiego oddziału SARP z 2019 roku.
na wielu polach
Piotr Wędrychowicz to postać ważna dla poznańskiego środowiska architektonicznego z co najmniej kilku powodów, choć na jego koncie brak dużej liczby realizacji. Po pierwsze, od samego początku swojej kariery łączy talent do architektury z wielkim wyczuciem kwestii urbanistycznych będąc przy tym laureatem ważnych konkursów. Po drugie, przez lata był bardzo aktywnym animatorem środowiska architektonicznego w Poznaniu, pracował też w biurach planowania odpowiedzialnych za rozwój miasta i regionu, w przełomowym 1989 roku został na krótko architektem miasta. Przez długi czas był też cenionym wykładowcą akademickim. Po trzecie, przez dwie kadencje był prezesem lokalnego oddziału SARP (1996-2002). Po czwarte jest aktywny do dzisiaj i często służy kolejnym pokoleniom wiedzą zarówno o projektowaniu, jak i o mieście.
Największym projektem Wędrychowicza jest realizacja najwcześniejsza — rozpoczęta w 1973 roku. Mowa o osiedlu Kopernika w Poznaniu, za które — wspólnie z Andrzejem Kurzawskim — otrzymał I nagrodę w zorganizowanym przez SARP konkursie. I, choć osiedle nie zostało wybudowane w całości zgodnie z zamiarami architektów (okrojone, jak zwykle w podobnych przypadkach, o ambitnie pomyślane usługi), to jest interesującym przykładem wielkopłytowej zabudowy z lat 70. XX w.
Projekt osiedla Kopernika w Poznaniu, 1973; proj. PIotr Wedrychowicz, Andrzej Kurzawski,
materiały Piotra Wędrychowicza / SARP Poznań
londyn dużo zmienił
Krótko po wygranej w konkursie Wędrychowicz wyjechał w 1974 roku na staż do Londynu, gdzie praktykował w tamtejszym urzędzie miasta (Greater London Council) uczestnicząc m.in. w realizacji osiedli mieszkaniowych. Wyjazd ten był, jak wspominał kilka lat temu podczas jednego ze spotkań, dużym kontrastem z ówczesnym podejściem do projektowania w Polsce. Ludzka skala i większa dbałość o kontekst oraz detal, których miał okazję doświadczyć w Wielkiej Brytanii, wpłynęły na dalsze podejście do projektowania. Widać to wyraźnie w zwycięskiej pracy konkursowej na rewaloryzację Rynku Wildeckiego w Poznaniu z 1975 roku. Projekt uwzględnia zastaną tkankę, przewiduje bardzo mało wyburzeń, a formą stara się wpisać w historyczny kontekst.
Rewaloryzacja Rynku Wildeckiego z ośrodkiem usługowym, Poznań, 1975
materiały Piotra Wędrychowicza / SARP Poznań
Warto tu zauważyć, że Wędrychowicz, jako jeden z pierwszych nie tylko docenił poznańską secesję, ale intensywnie dokumentował jej nadwątlone kształty już w połowie lat 70. XX w., zajmował się wtedy dzielnicą Jeżyce, w której znajduje się najwięcej poznańskich secesyjnych kamienic.
Kolejnym sukcesem była wygrana w konkursie na osiedle w podpoznańskim wtedy Morasku, które w planach stanowiło część tzw. północnego pasma rozwojowego Poznania. Na północ od planowanego wówczas (i zrealizowanego znacznie później) kampusu uniwersyteckiego, miała powstać nowa dzielnica daleka od sztampy wielu stawianych wtedy osiedli.
Projekt osiedla na Morasku w Poznaniu, 1977
materiały Piotra Wędrychowicza / SARP Poznań
kryzysem w urbanistykę
Niestety, interesujące projekty urbanistyczne Wędrychowicza nie doczekały się realizacji. Wygrywał konkursy w połowie lat 70. XX wieku, akurat przed gospodarczą zapaścią i późniejszym kryzysem, które uniemożliwiły materializację wielu ambitnych planów. Później tym bardziej nie było klimatu ani środków, by podejmować podobne przedsięwzięcia. W latach 90. XX w. nie doszło do realizacji koncepcji przebudowy placu Wolności w Poznaniu. Zespół kierowany przez Wędrychowicza dostał wtedy I nagrodę w SARP-owskim konkursie w 1994 roku. I, choć patrząc z dzisiejszej perspektywy, nie był to projekt wolny od wątpliwych rozwiązań, to i tak znacznie lepszy niż restytucja przedwojennej i miernej formy placu, której dokonano w 2005 roku.
Projekt przebudowy placu Wolności, Poznań, 1994
materiały Piotra Wędrychowicza / SARP Poznań
Wędrychowicz ma też na koncie budynki mieszkalne. Na uwagę zasługuje jeden z bardzo niewielu domów wielorodzinnych z dwupoziomowymi mieszkaniami przy ul. Dąbrówki w dzielnicy Wilda, zespół domów jednorodzinnych na obrzeżach Cytadeli oraz — utrzymany w postmodernistycznej formie — dom jednorodzinny przy ul. Głazowej w Poznaniu. Z tym ostatnim wiąże się historia budynku handlowego „Points” z początku lat 80. XX wieku zaprojektowanym przez Wędrychowicza przy ul. Półwiejskiej. Dyspozycje przestrzenne wnętrza opierały się na bardzo podobnych zasadach, co dom z Głazowej. „Pointsa” jednak już nie ma — został wyburzony podczas budowy centrum handlu i kultury Stary Browar (proj. Studio ADS).
Domy jednorodzinne proj. P. Wędrychowicza
materiały Piotra Wędrychowicza / SARP Poznań
pomost z doświadczeniem
Bardzo często, podczas publicznych dyskusji Wędrychowicz zwraca uwagę na szerszy kontekst projektowania oraz całkowicie zaniedbane kwestie porządnej (i jakiejkolwiek) urbanistyki. W ostatnich latach zabierał często głos w sprawie tzw. Wolnych Torów (brał zresztą udział w konkursie na ten teren z 2015 r.).
praca i twórczość P. Wędrychowicza
materiał: SARP Poznań
Cenna wiedza ponad osiemdziesięcioletniego architekta i urbanisty stanowi pomost między pokoleniami działającymi w czasach, gdy sprawy urbanistyki liczyły się bardziej, a młodszymi generacjami projektantów oraz, co ważne, decydentów nienawykłych do takiego całościowego podejścia.
Postać Wędrychowicza j zaprojektowany przez niego dom przybliża również film z cyklu Domokrążcy będącego częścią festiwalu Nowy Plan organizowanego przez poznański SARP i inicjatywę Centrum Otwarte. Natomiast po opublikowaniu najnowszego filmu dokumentującego dorobek Wędrychowicza (autorstwa Koła Naukowego Historii i Teorii Architektury i Urbanistyki Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej), czas na kolejne materiały o innych projektantach — nie tylko z Wielkopolski. Poznański SARP gorąco zachęca inne oddziały Stowarzyszenia do wspólnego rozwijania platformy SARP 360.
