Zalew Lubianka w Starachowicach to kolejna po nagradzanym Parku Miejskim ciekawa realizacja w przestrzeni publicznej tego niewielkiego miasta. Dwupoziomowe mola, wkopane w skarpę pawilony i nowe mosty wzbogaciły funkcjonalnie ten obszar, choć architektoniczna ingerencja niekiedy mogłaby być skromniejsza.
Lubianka to sztuczny zbiornik wodny utworzony w latach osiemdziesiątych na rzece o tej samej nazwie w południowej części Starachowic. Usytuowany pomiędzy osiedlem domów jednorodzinnych a lasem, w granicach otuliny Sieradowickiego Parku Krajobrazowego stanowi atrakcyjne miejsce uprawiania sportów wodnych, spacerów i rekreacji.
Molo na zalewie Lubianka
fot.: Kacper Kępiński
W rozstrzygniętym pod koniec 2016 roku konkursie architektonicznym na projekt zagospodarowania terenu nad zalewem zwyciężyła kielecka Pracownia Architektoniczna Format, w skład zespołu przygotowującego koncepcję weszli Robert Tarczyński, Emilia Król, Agnieszka Legut i Dagmara Kraj.
Projekt zagospodarowania terenu nad zalewem
© PA Format
Projekt w sposób różnorodny i wielowątkowy, lecz zarazem syntetyczny, kreuje atrakcyjną — publiczną i intymną — przestrzeń rekreacji, wypoczynku i sportu na obszarze zalewu „Lubianka”. W sposób harmonijny wpisuje się w istniejące środowisko. Umiejętnie wykorzystuje jego krajobrazowe i fizjograficzne walory, niwelując zarazem ułomności. Tworzy środowisko o wysokich wartościach urbanistycznych i architektonicznych, spójnych w konwencji rozwiązania kompozycyjnego, sposobie komunikacji, kształtowania stref funkcjonalnych, dyspozycji, tektoniki i charakteru form architektury, w różnych ich skalach, oraz ich rozwiązaniach faktury i detalu — czytamy w opinii sądu konkursowego.
Zadaniem projektantów było znalezienie nowej formuły dla terenów rekreacyjnych, wykraczającej poza jej tradycyjną rolę. Projekt miał zawierać elementy aktywizujące dzieci i młodzież, tworzyć miejsca spotkań seniorów, przestrzeń dla organizacji wykładów, imprez plenerowych, pokazów i widowisk sportowych, muzycznych, teatralnych i multidyscyplinarnych.
przekrój przez molo
© PA Format
Na projekt składa się nowa promenada pieszo-rowerowa wokół zalewu wraz z mostami, dzięki którym możliwe jest teraz obejście zbiornika wokół, zagospodarowanie terenów zielonych w północnej części oraz urządzenia i zaplecza infrastruktury sportowej. Rozbudowano między innymi zaplecze wypożyczalni sprzętu sportowego, wyznaczono boiska i place zabaw.
Pawilon nad zalewem Lubianka
fot.: Kacper Kępiński
Zupełnie nową kubaturą w tym miejscu jest pawilon restauracji, funkcje przebieralni i toalet. Budynki zostały zaprojektowane jako wkopane w zbocze skarpy i otwierają się południowymi elewacjami na zalew. Porośnięte trawą dachy mają w zamyśle autorów integrować budynki z krajobrazem i poszerzać obszar naturalny.
Niewątpliwie, szczególnym wyzwaniem już w trakcie projektowania było zachowanie w jak największym stopniu naturalnego charakteru terenu i jednocześnie zrealizowanie założonego programu. Stąd pomysł wbudowania budynków w skarpy, zielone dachy będące jednocześnie tarasami widokowymi, naturalne materiały i wielokrotne korekty nawet w trakcie realizacji przebiegu ścieżek, dojść i układu elementów tak, aby ograniczyć ingerencję w istniejącą roślinność do absolutnego minimum. Wykonawca realizował projekt w chyba najgorszym momencie, kiedy Covid, a później wybuch wojny w Ukrainie zaburzył łańcuchy dostaw i spowodował lawinowy wzrost cen, więc cały okres realizacji wymagał ciągłych poszukiwań kompromisów i rezygnacji z niektórych elementów, aby inwestycja w ogóle została zrealizowana — mówi Robert Tarczyński z PA Format.
Molo na zalewie Lubianka
fot.: Kacper Kępiński
Autorzy projektu zaproponowali także zielone tarasy ukształtowane za pomocą murków oporowych wkomponowanych w naturalną rzeźbę terenu — powstał w ten sposób częściowo naturalny amfiteatr ze sceną podkreśloną formą betonowej ramy.
Pawilony oraz scena plenerowa
© Dronspekcja
Mimo że autorzy starali się zachować jak najwięcej walorów naturalnego krajobrazu, to centralna przestrzeń założenia miejscami może wydawać się przeładowana — zielone dachy i stopnie z trudem przebijają się w gąszczu oporowych murów, kolumn, ścian i urządzeń technicznych. Część elementów, takich jak betonowa rama, wydaje się zupełnie zbędnych. Więcej oddechu oferują przestrzenie oddalone od plaży, gdzie architektonicznej interwencji jest zdecydowanie mniej.
Widok jednego z mostów nad zalewem
© Dronspekcja
Problem ze skalą architektury założenia może zresztą wynikać z faktu, że zarówno projekt, jak i sam konkurs, były przygotowywane przez architektów, a architektura krajobrazu zeszła tu na dalszy plan. Dlatego tak ważne jest, aby zarówno w zespołach autorskich, jak i sądach konkursowych zasiadały kompetentne osoby czujące skalę i problematykę obszarów zieleni i natury.
Pawilon sportowy nad zalewem Lubianka
fot.: Kacper Kępiński
Nie wszystkie elementy koncepcji konkursowej udało się jednak zrealizować. Znacząco ograniczono skalę instalacji do nart wodnych i nie zbudowano pawilonów usługowych w górnej części terenu. Autorzy wskazują jednak, że największym kompromisem była rezygnacja z budowy kawiarni na wodzie.
Wizualizacja niezrealizowanej kawiarni na wodzie
© PA Format
Największą i najbardziej nam „doskwierającą” zmianą była rezygnacja z projektowanej między poziomami mola kawiarni. Cała idea dwóch poziomów została skonstruowana wokół budowy całkowicie przeszklonej kawiarni, która miała być miejscem o niepowtarzalnym klimacie, gdzie krajobraz całkowicie przenikałby się z wnętrzem, dzięki czemu goście mogliby doświadczyć prawdziwego relaksu i cieszyć się widokiem spokoju wody i natury. Niestety dzięki absurdalnej interpretacji miejscowego planu przez starostwo powiatowe idea kawiarni upadła, natomiast udało nam się namówić inwestora na pozyskanie dodatkowych środków już w trakcie realizacji i wykonanie w tym miejscu punktu widokowego w obecnej formie — mówi Robert Tarczyński z PA Format.
Wizualizacja z lotu ptaka — etap konkursowy
© PA Format
Choć nowe zagospodarowanie Lubianki ma swoje lepsze i gorsze elementy, to zasadniczo jego realizację należy zaliczyć do udanych. Wraz z oddanym do użytku Parkiem Miejskim projektu eM4 . Pracownia Architektury . Brataniec, Lubianka stanowi ważny przykład tego, że nawet niewielkie miasta mogą w sposób przemyślany kreować atrakcyjne przestrzenie publiczne o wysokich walorach architektonicznych.
Molo na zalewie Lubianka
fot.: Kacper Kępiński
