Historyczne centrum stolicy doczeka się regulacji, które pomóc mają w opanowaniu wizualnego chaosu. W oczekiwaniu na uchwałę krajobrazową władze miasta zapowiedziały wprowadzenie parku kulturowego — narzędzia z powodzeniem działającego od lat w Krakowie czy Wrocławiu. Granice wskazanego do ochrony obszaru wydają się jednak przypadkowe.
W Polsce funkcjonuje aż 41 parków kulturowych, których cel i funkcja bywają bardzo zróżnicowane. Park Stawów Klasztornych w Słupsku tworzy w historycznej lokalizacji nową przestrzeń rekreacyjną dla mieszkańców. Celem powołania parku kulturowego Hałdy Popłuczkowej w Tarnowskich Górach jest między innymi ochrona unikatowego ekosystemu. Park Warmińskiej Drogi Krajobrazowej zablokował wycinkę cennych drzew przy drodze prowadzącej do wsi Gietrzwałd. Regulacje chronią także Kotlinę Zakopiańską przed rozlewającą się zabudową, a w Krakowie wprowadzone aż w trzech dzielnicach (Starym Mieście, Podgórzu i Nowej Hucie) przeciwdziałają bałaganowi reklamowemu. Warszawa do grona samorządów korzystających z tego narzędzia dołączyła w 2012 roku wraz z powołaniem Wilanowskiego Parku Kulturowego obejmującego otoczenie Pałacu w Wilanowie.
Mapa parków kulturowych w Polsce
© UM Warszawa
Przedłużające się prace nad uchwałą krajobrazową dla Warszawy sprawiają, że park kulturowy jest jedyną szansą na przynajmniej częściowe opanowanie chaosu, który zalał ulice śródmieścia. Mowa tu o szyldach, reklamach, ulicznym handlu i innych formach nieregulowanej działalności.
Park kulturowy to narzędzie, które pozwoli zapobiec chaosowi przestrzennemu, nielegalnym reklamom i tandecie ulicznych stoisk. Historyczne Centrum Kultury ma objąć Stare i Nowe Miasto, Trakt Królewski, rejon od ogrodów Krasińskich do Saskiego oraz parki położone poniżej Skarpy z Łazienkami włącznie. To niezmiernie ważne, żeby te reprezentacyjne miejsca były chronione. Projekt uchwały już od zeszłego roku czeka na opinię Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków — mówi zastępczyni prezydenta Renata Kaznowska.
Przygotowywane przez stołeczny ratusz zapisy porządkują sprawy związane z estetyką elewacji, ochroną oryginalnego detalu architektonicznego i historycznej stolarki. Park regulować ma zasady umieszczania urządzeń technicznych. Dużo uwagi poświęca ochronie drzewostanu i terenów zieleni miejskiej. Regulacje dotyczące nośników reklamowych są uproszczoną wersją uchwały krajobrazowej. Dla Starego i Nowego Miasta wprowadzonych zostanie parę dodatkowych zasad dostosowujących reklamy do skali i specyfiki Starówki.
© UM Warszawa
Projekt uchwały o powołaniu parku gotowy jest od ubiegłego roku. Aktualnie czeka na opinię Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Po jej uzyskaniu zostanie wyłożony do publicznego wglądu. Trzecim, ostatnim krokiem będzie głosowanie radnych miejskich nad uchwałą powołującą park kulturowy Historycznego Centrum Warszawy.
Patrząc na mapę i granice proponowanego parku trudno na pierwszy rzut oka znaleźć tu jakąś logikę. Z regulacji wyłączone są całe, istotne z punktu widzenia funkcjonalnego i zdegradowane ulice (takie jak Mokotowska czy Chmielna). Co więcej — granice parku często przecinają zwarte kwartały zabudowy, sprawiając, że sąsiadujące z sobą kamienice w obrębie jednej pierzei będą podlegać zupełnie innym regulacjom. Niekiedy z granic parku wyłączone są pojedyncze obiekty przy konkretnych ulicach — jak na przykład ma to miejsce na al. Szucha, a w przypadku pl. Trzech Krzyży w zakres opracowania włączona jest narożna kamienica na rogu Hożej i Mokotowskiej, ale ta ze skrzyżowania Żurawiej z Bracką już nie.
© UM Warszawa
Punktem wyjścia do wyznaczenia granic cennego krajobrazu kulturowego Historycznego Centrum Warszawy był ustanowiony w 1994 roku pomnik historii Historycznego zespołu miasta z Traktem Królewskim i Wilanowem. W uchwale intencyjnej Rada Warszawy zadecydowała o objęciu nowym parkiem kulturowym Starego i Nowego Miasta, układów urbanistycznych związanych z Traktem Królewskim i zespołów pałacowo-ogrodowych położonych wzdłuż skarpy wiślanej.
© UM Warszawa
Drobne odstępstwa od granic pomnika historii wynikać mają z potrzeby objęcia ochroną nieruchomości położonych po obu stronach najważniejszych ciągów ulicznych, na przykład przy Nowym Świecie i w Al. Ujazdowskich. Po drugie, do obszaru parku kulturowego włączone zostały sąsiadujące z pomnikiem historii, a ważne krajobrazowo i historycznie miejsca, takie jak tereny przynależne do Łazienek Królewskich i Kolonii Mieszkaniowej Mariensztat. Wydaje się jednak, że — biorąc przykład z funkcjonujących z powodzeniem zapisów, chociażby z Krakowa — najwięcej sensu miałoby wyznaczenie parku nawiązując do fizycznych, zrozumiałych granic takich jak główne arterie i granice współczesnych kwartałów.
© UM Warszawa
