Rolnicza szkoła ponadpodstawowa na Wyspie Książęcej, miejscu z trudną historią niewolnictwa to propozycja Magdaleny Frońskiej z Politechniki Gdańskiej. Stworzony przez absolwentkę architektury projekt wykorzystuje część budynków warsztatowych pozostałych po produkcji kawy i kakao nadając im nową funkcję, przy jednoczesnym zachowaniu historycznej formy.
Projekt Magdaleny Frońskiej to praca magisterska dyplomowa, wykonana pod kierunkiem dr Marka Gawdzika.
Jak o pomyśle na pracę mówi autorka:
Miałam szczęście urodzić się w wolnym kraju, w którym otrzymałam nieograniczony dostęp do edukacji oraz możliwość rozwijania swojego potencjału. Dzięki temu ostatnie pięć lat mojej ścieżki edukacyjnej poprzez zagraniczne wymiany i staże w Lizbonie, Hamburgu, Berlinie i Nowym Jorku uczyniło mnie szczególnie wrażliwą na różnice kulturowe i problemy międzynarodowe. Wdzięczność za te doświadczenia sprawiła, że coraz bardziej zaczęła martwić mnie ogromna liczba dzieci i młodzieży, które takich możliwości jak ja po prostu nie miały. W związku z tym postanowiłam poświęcić swoją pracę magisterską projektowi rolniczej szkoły ponadpodstawowej dla uczniów afrykańskiej Wyspy Książęcej. Pomysł na zajęcie się tym tematem zrodził się podczas przebywania na jednej z moich wymian w Portugalii.
prezentacjia projektu
© Magdalena Frońska
trudna historia
Wyspa świętego Tomasza i Książęca to dwie maleńkie afrykańskie wyspy równikowe odkryte w 1470 roku przez portugalskich nawigatorów, czego efektem była ponad pięciusetletnia przynależność do Portugalii. Począwszy od uprawy trzciny cukrowej po kawę i kakao, Portugalczycy wykorzystywali afrykańskich niewolników przy pracach rolniczych. Lata niewolnictwa, powstań i niepokojów społecznych zakończyły się uzyskaniem przez kraj niepodległości w 1975 roku. Jednak większość jego mieszkańców pozostała w kompletnej biedzie bez żadnych umiejętności zawodowych, które mogłyby im pomóc w rozwoju gospodarki ich nowego kraju.
lokalizacjia na mapie świata
© Magdalena Frońska
Ponieważ na mniejszej wyspie Książęcej są tylko trzy szkoły podstawowe i jedno przedszkole Magdalena Frońska zdecydowała się zrewitalizować tzw. Roca Porto Real w ponadpodstawową szkołę rolniczą dla miejscowej młodzieży. System Rocas związany był z cyklem kawy i kakao. Historyczne satelitarne wioski, które w XIX wieku zajmowały większość terytorium wysp w 1908 roku, uczyniły Portugalię jednym z największych światowych eksporterów kakao. Dziś, porzucone i odchodzące w zapomnienie zostały jedynie we wspomnieniach miejscowej ludności. Autorka zdała sobie sprawę, że jeżeli natychmiastowe działania nie zostaną podjęte, dziedzictwo to może zostać utracone na zawsze.
budynki wykonane są m.in. z egzotycznego drewna
© Magdalena Frońska
nowa szkoła, nowe szansy
Wraz z uzyskaniem niepodległości Roca wstrzymała produkcję kakao, strefa warsztatowa skupiona wokół głównego placu, została opuszczona i uległa zniszczeniu. Dyplomantka zdecydowała się zrewitalizować i nadać nową funkcję części istniejącej, a w miejscu pozostałości po dawnych warsztatach wybudować szkołę ponadpodstawową, zachowując historyczny plan. Chociaż niewolnictwo zostało zniesione przez Portugalię w 1869 roku, Rocas zostały ukształtowane w sposób, który dawał właścicielom ziemskim całkowitą władzę nad robotnikami. Układ urbanistyczny i architektura Rocas ujawniała hierarchię, która panowała na wyspie — od wspaniałych domów portugalskich właścicieli ziemskich, przez surowe domy robotników, po baraki infrastruktury służącej do produkcji kakao i kawy. Taki układ stanowił spore wyzwanie projektowe.
przestrzeń warsztatowa została podzielona na siedem bungalowów
© Magdalena Frońska
Autorka zdecydowała się podzielić część warsztatową na siedem oddzielnych bungalowów, tworzących między sobą przytulne przestrzenie wspólne, mające zachęcać do zajęć integracyjnych i odpoczynku. Na pustym centralnym placu utworzyła tzw. otwarte klasy służące do zajęć na świeżym powietrzu. Głównym celem koncepcji absolwentki Politechniki Gdańskiej było zainspirowanie uczniów do zdobywania wiedzy oraz zwiększenie ich wiary we własne możliwości.
poszanowanie dziedzictwa i natury
Ponieważ wyspa Książęca od 2012 roku jest rezerwatem biosfery UNESCO, projekt powstał w harmonii z otaczającą go przyrodą. Część edukacyjna została zaprojektowana z wykorzystaniem naturalnych lokalnych materiałów. Istniejąca część powierzchni warsztatowej, została zrewitalizowana i zaadaptowana pod biuro dziekanów i nauczycieli. Zachowany został również historyczny plan części warsztatowej — detale okien oraz malowidła na ścianach. Rocas były jedynymi na wyspie konstrukcjami żelbetowymi, nawiązując do tego istniejące ściany nośne, wykonane są z żelbetu. Natomiast pionowe drewniane detale zastosowane na łącznikach i elewacjach budynku spełniające funkcję konstrukcyjną jak i dekoracyjną, nawiązują do trzciny cukrowej uprawianej pierwotnie na wyspach.
drewniane detale nawiązują do trzciny cukrowej
© Magdalena Frońska
Większość budynków na wyspach św. Tomasz i Książęcej wykonanych jest z drewna. Miejscowa ludność latami odkłada drewno, aby wybudować swój dom. Wytrzymałość drewna egzotycznego nieimpregnowanego jest nawet kilkukrotnie większa niż wytrzymałość drewna europejskiego impregnowanego. Autorka zachowała dawną konstrukcję dachu — kratownica dachowa typu king-post, która składa się z wieńca, krokwi, słupka królewskiego i dwóch rozpórek. Zastosowała to samo rozwiązanie dla części dobudowywanej. Otwarte klasy zaprojektowane na środku tzw. terreiro czyli głównego placu, wykonane są w całości z lokalnego drewna.
Jak o projekcie mówi Magdalena Frońska:
Ten projekt jest moim szczerym wyrazem wdzięcznością za niesamowite możliwości, które spotkały mnie na mojej ścieżce edukacyjnej. Trudno jest pogodzić mi się z faktem, że świat w którym żyjemy, jest pełen nierówności i niesprawiedliwości. Poświęcając dziewięć miesięcy pracy temu tematowi, mam nadzieję wpłynąć na poprawę tej sytuacji, zainspirować i pokazać jak poprzez architekturę jesteśmy w stanie zmieniać świat na lepszy.
Praca dyplomowa Magdaleny znalazała się w tegorocznym finale konkursu na Dyplom Roku SARP im. Zbyszka Zawitowskiego.
