Artykuł pochodzi z numeru A&B 10|23
Zacznijmy od tego, czym jest woda podziemna. W dużym skrócie, to woda znajdująca się pod powierzchnią Ziemi w porach skał i gruntów oraz w szczelinach formacji skalnych. Wbrew powszechnej opinii, nie tworzy ona podziemnych rzek i jezior, a gromadzi się w tak zwanych warstwach wodonośnych, które można porównać do podziemnych gąbek magazynujących wodę. Do tych najpłycej położonych warstw woda przesiąka z powierzchni ziemi.
Woda podziemna to jedno z najbardziej niedocenianych i jednocześnie najbardziej wartościowych źródeł wody słodkiej, nadającej się do gospodarczego wykorzystania. Jej globalne zasoby wynoszą około 23,4 mln km3. Można by rzec za Lisem z „Małego Księcia”, że „najważniejsze jest niewidoczne dla oczu” i w tym cytacie odnajdzie się całą prawdę o wodzie podziemnej. Nie widać jej, a pełni kluczową rolę zarówno w zaopatrzeniu ludności w wodę do spożycia, w funkcjonowaniu wszelkich ekosystemów, jak i w gospodarce wodnej. W Polsce prawie 70 procent wody pitnej jest dostarczana właśnie z ujęć wód podziemnych, z czego aż 66 procent stanowią wody najpłytszych, czwartorzędowych poziomów wodonośnych.
Woda to deficytowy surowiec XXI wieku, którego brak jest szczególnie odczuwany w dużych miastach, na terenach przemysłowych oraz w obszarach intensywnych upraw rolniczych i hodowli zwierząt. Coraz częściej borykamy się z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi — gwałtownymi i ulewnymi burzami czy długotrwałymi upałami. W powiązaniu ze szczelną zabudową miejską, przez którą woda z powierzchni nie może wsiąknąć do warstw wodonośnych, prowadzi to do zwiększenia spływu powierzchniowego i szybkiego odprowadzania wód deszczowych poza obszar miast, a w okresie upałów do odparowywania z gruntu resztek zgromadzonej tam wody. W czasach globalnej suszy władze miast stają w obliczu wielu konsekwencji wynikających z ograniczonych możliwości retencjonowania wody. Wynika to po części z braku dokładnej i szczegółowej wiedzy na temat środowiska podziemnego oraz interakcji między wodą podziemną a infrastrukturą miejską i komfortem życia mieszkańców. W procesie zrównoważonego rozwoju obszarów zurbanizowanych szczególną wagę należy przykładać do wielowymiarowego planowania przestrzennego, w którym istotną rolę powinna odgrywać woda podziemna. Dobrze rozpoznane warunki hydrogeologiczne w mieście pozwalają bowiem odpowiednio zaprojektować utrzymanie wegetacji w parkach i na miejskich terenach zielonych w okresach suszy, chłodzenie i magazynowanie ciepła w przypowierzchniowych warstwach ziemi, warunki posadowienia budowli i obiektów infrastrukturalno-inżynieryjnych, a także gromadzenie nadmiaru wód pojawiających się na powierzchni. Woda podziemna odpowiada także za zasilanie rzek w okresach bezopadowych — bez tego zasilania rzeki całkowicie by wyschły. Retencja podziemna i ochrona jakości oraz ilości zasobów wody podziemnej powinny zatem należeć do priorytetów w rozwoju miast. Tam, gdzie pozwalają na to uwarunkowania geologiczne, naturalne podziemne zbiorniki wodne poza funkcjami związanymi z gospodarką wodną, mogą też pełnić funkcje magazynów energetycznych i stanowić swego rodzaju ekologiczne i bezemisyjne źródła ciepła i chłodu. Tam, gdzie jest monitorowana i chroniona jakość wody podziemnej, stanowi ona cenne źródło wody pitnej, bardziej stabilne i odporne na zanieczyszczenia niż wody powierzchniowe. Rozsądne rozszczelnienie miast i projektowanie rozwiązań retencjonowania wody bazujących na naturze to jedna z głównych dróg do zrównoważonego rozwoju polskich miast.
