Niemal gotowe jest nowe skrzydło Wielkopolskiego Centrum Onkologii w Poznaniu. Bryła na charakterystycznych wspornikach „wśliznęła” się w ciasną sąsiednią zabudowę. Tymczasem WCO planuje kolejne inwestycje i wchłonięcie budynków po sąsiednim szpitalu klinicznym.
Wielkopolskie Centrum Onkologii to jedyny poznański szpital, który rozbudowuje się w ścisłym centrum miasta i wiąże z nim swoją przyszłość. Zajmuje dziś kilka budynków między ulicami Garbary i Strzelecką, na obrzeżach Starego Miasta, w miejscu, gdzie w XIX wieku stanęła pierwsza fabryka Hipolita Cegielskiego (jego odrestaurowany kantor istnieje do dziś na terenie lecznicy).
Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań, ul. Garbary, od lewej: zakład radioterapii, główny gmach z lat 70. i 80. XX w.,
najstarszy budynek szpitala, w perspektywie — wieże kościoła Bernardynów
fot.: Jakub Głaz
Szpital onkologiczny funkcjonuje przy ul. Garbary od 1953 roku (pod obecną nazwą od 1990 r.). Był rozbudowywany zarówno w latach 70. i 80. XX w., jak i po 2000 roku. W pierwszych dekadach tego wieku powstał wysoki budynek Centralnego Bloku Operacyjnego i ogród zimowy (Pracownia Architektoniczna Ewy i Stanisława Sipińskich, real.: 2006), niski pawilon Zakładu Radioterapii (2009) oraz czterokondygnacyjny obiekt wzdłuż ulicy Garbary (proj. Janusz Wyżnikiewicz, real.: 2013).
Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań, ul. Garbary (widok od północy) — czterokondygnacyjne skrzydło z 2013 roku (proj. Janusz Wyżnikiewicz), w tle gmach z lat 70. i 80. XX w.
fot.: Jakub Głaz
ciasno i różnorodnie
Każda rozbudowa wymagała wpisania się w trudny kontekst urbanistyczny. Od wschodu szpitalny kompleks graniczy z ulicą Garbary — ruchliwym i wąskim traktem tranzytowym przez Stare Miasto. Od północy lecznica graniczy z zabytkowymi budynkami Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego przy ul. Długiej (do 2021 r. — im. Przemienienia Pańskiego). Od południa i zachodu przylega do zespołu międzywojennych kamienic i kilku mieszkalnych uzupełnień z czasów PRL. Jest tu zatem bardzo ciasno, a obiekty obu szpitali mają bardzo różne metryki, formy i gabaryty. Przestrzenie między nimi są dość chaotyczne i mało przyjazne.
Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań, ul. Garbary,
widok na Centralny Blok Operacyjny WCO z terenu szpitala klinicznego przy ul. Długiej
fot.: Jakub Głaz
Najnowsze skrzydło WCO zostało połączone bezpośrednio z Centralnym Blokiem Operacyjnym i zajęło ostatni, niemal w całości wolny obszar, sięgając ulicy Strzeleckiej. Stanowi teraz silny nowy akcent w jej wschodniej pierzei zastępując znacznie mniejszą willę z 1933 roku wyburzoną pod rozbudowę szpitala (skreślona z rejestru zabytków w 2016 r.). Wyrazista bryła z obszernym podcieniem na czterech betonowych wspornikach to realizacja projektu warszawskiej Autorskiej Pracowni Architektury CAD. Został on wybrany w architektonicznym konkursie przeprowadzonym przez poznański SARP w 2018 roku.
nowe skrzydło Wielkopolskiego Centrum Onkologii, Poznań, ul. Strzelecka,
widok od zachodu, w tle — połączenie z Centralnym Blokiem Operacyjnym; proj. Autorska Pracownia Architektury CAD
fot.: Jakub Głaz
drugie i wyraziste
Stołeczni architekci z CAD zajęli jednak wtedy drugie miejsce. Główne trofeum przyznano bydgosko-warszawskiemu zespołowi projektantów: Karolowi Aniole, Konradowi Garbowskiemu i Tomaszowi Skalskiemu.
konkurs SARP na nowe skrzydło WCO w Poznaniu, 2018,
I nagroda, arch: Karol Anioła, Konrad Garbowski, Tomasz Skalski
źródło: poznan.sarp.pl
W toku pokonkursowych negocjacji nie doszło jednak do podpisania umowy i zapadła decyzja o realizacji kolejnej pracy z podium, na którym — obok wspomnianych już projektantów — stanęła poznańska pracownia Front Architects (trzecie miejsce).
konkurs SARP na nowe skrzydło WCO w Poznaniu, 2018 — III miejsce, proj. Front Architects
© Front Architects, źródło: poznan.sarp.pl
W ten sposób zrealizowano najbardziej wyrazisty projekt, który odwołuje się w luźny sposób zarówno do modernizmu sprzed wojny (streamline'owe zaoblenia, poziome wstęgi okien), jak i motywu z pierwszych powojennych dekad w postaci wsporników o kształcie litery V. Masywność użytych form, ich zestawienie oraz materiały wykończeniowe wskazują jednak wyraźnie na współczesny rodowód budynku.
nowe skrzydło Wielkopolskiego Centrum Onkologii, Poznań, ul. Strzelecka,
widok od południa, proj. Autorska Pracownia Architektury CAD
fot.: Jakub Głaz
Warto przy tym zauważyć, że nieco trafniej nawiązywały do modernistycznego otoczenia lżejsze i dyskretniejsze projekty z pierwszego i trzeciego miejsca. Sąd konkursowy informował z kolei, że drugą nagrodę:
przyznano za mocne zaakcentowanie formą i bryłą swojej obecności w pierzei ul. Strzeleckiej. Mimo nowoczesnego i technologicznego wyrazu, obiekt mieści się w gabarytach otaczających budynków […]. Poprawnie rozwiązano obsługę komunikacyjną oraz połączenia na poszczególnych kondygnacjach łącząc projektowaną część z zespołem istniejącym.
Sędziowie mieli przy tym zastrzeżenia dotyczące rozmieszczenia niektórych funkcji i nieznacznie przekroczonej dopuszczalnej powierzchni zabudowy.
konkurs SARP na nowe skrzydło WCO w Poznaniu, 2018 — II miejsce, Autorska Pracownia Architektury CAD, plansza konkursowa
© Autorska Pracownia Architektury CAD, źródło: poznan.sarp.pl
bez nocnych pobytów
Jakie zatem funkcje będzie pełnić nowe skrzydło? Przeniesione zostaną tu wszystkie szpitalne poradnie i powstanie ambulatorium dla pacjentów niewymagających całodobowego pobytu. Jest też izba przyjęć, stanowiska do chemioterapii, podziemny garaż, a na dachu — taras. Realizacja ma lekki poślizg, bo pierwotnie prace miały zakończyć się już w maju, ale jest prawdopodobne, że otwarcie nastąpi w ciągu najbliższych miesięcy.
To jednak nie koniec planów rozbudowy ważnej medycznej placówki. W styczniu tego roku Wielkopolski Urząd Marszałkowski pozyskał dla WCO działkę po dawnych garażach i magazynach po wschodniej stronie ulicy Garbary, u zbiegu z ul. św. Marii Magdaleny. W najbliższych latach ma tam powstać trójczłonowy obiekt przeznaczony na leczenie i diagnostykę, rehabilitację oraz opiekę psychologiczną. Z głównym, kompleksem po drugiej stronie ulicy zostanie połączony podziemnym tunelem.
teren pod rozbudowę WCO przy ul. św. Marii Magdaleny; widok od południa
fot.: Jakub Głaz
W planach są też jeszcze hostel i wielopoziomowy parking (dojazd do WCO oraz parkowanie są od lat wielkim problemem). Podczas styczniowego posiedzenia Parlamentarnego Zespołu do spraw Rozwoju Wielkopolskiego Centrum Onkologii, WCO pokazało jeszcze dwa inne miejsca pod rozbudowę — do realizacji w drugiej połowie tej dekady. Pierwsze to kamienica wraz z działką obok zakładu radioterapii, a drugie — wolna parcela przy sąsiedniej ul. Kazimierza Wielkiego.
Wielkopolskie Centrum Onkologii, Poznań, ul. Garbary,
ekspresyjna wiata przy Zakładzie Radioterapii, w tle zieleń podwórza sąsiedniej kamienicy, które chciałoby zagospodarować WCO
fot.: Jakub Głaz
przemienienie do przemiany
Wreszcie, WCO chce zająć budynki wspomnianego już wcześniej szpitala klinicznego przy ul. Długiej. Jego funkcjonujące tu oddziały mają przenieść się ok. 2026 r. do nowych obiektów Zintegrowanego Szpitala Klinicznego budowanego przy ul. Przybyszewskiego. W czerwcu tego roku Centrum podpisało zatem list intencyjny ze Zgromadzeniem Sióstr Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo, do których należą budynki przy ul. Długiej.
Uniwersytecki Szpital Kliniczny przy ul. Długiej w Poznaniu widok ogólny od północnego zachodu,
w tle: wieża dawnej świątyni klasztornej oraz wieże kościoła Bernardynów przy placu Bernardyńskim
fot.: Jakub Głaz
Onkolodzy mieliby wynająć i odrestaurować obiekty zabytkowe oraz rozebrać część nowszych, ale niefunkcjonalnych budynków. W ten sposób WCO zyska więcej miejsca i obszerny zielony dziedziniec. Jednocześnie zostanie podtrzymana szpitalna funkcja miejsca, w którym leczenie i opieka nad chorymi odbywa się od dwóch stuleci.
Uniwersytecki Szpital Kliniczny przy ul. Długiej w Poznaniu
wjazd od strony ul. Długiej, widoczna rotunda z kopułą w budynku z lat międzywojennych (elewacja północna)
fot.: Jakub Głaz
Jest więc szansa, że blask odzyska zróżnicowana architektura klinicznego kompleksu, w skład którego wchodzą dawny klasztor Bernardynek (najstarsza część z XVI w.), obiekty dziewiętnastowieczne i spektakularny główny gmach z dominującą nad nim kopułową rotundą sali wykładowej i obszerną dwupoziomową loggią (proj. Edward Madurowicz, Julian Puterman, Lucjan Wejchert, 1925-32).
Uniwersytecki Szpital Kliniczny przy ul. Długiej w Poznaniu,
zielony dziedziniec po południowej stronie gmachu z lat międzywojennych
fot.: Jakub Głaz
Być może zachowanie medycznej funkcji okaże się najlepszym sposobem na uratowanie historycznej i mocno zużytej zabudowy. Inaczej niż to się stało z dawnym Szpitalem Miejskim przy ul. Szkolnej, którego częściowo rozebrane i opuszczone mury straszą dziś tuż obok Starego Rynku.
