Nowe miejsce do relaksu nad rzeką Mołtawą w Gdańsku to propozycja Pauliny Kwiatkowskiej, absolwentki Wydziału Architektury Politechniki Gdańskiej. Autorka wybrała okolicę Śluzy Kamiennej i jej budynki, nadając im nowe funkcje oraz przekształcając w miejsce, w którym mieszkańcy będą mogli korzystać z uroków rzeki, wykorzystywać wodę do celów zdrowotnych, a także edukacyjnych. W nieczynnej pompowni autorka stworzyła łaźnię, a w starym młynie obiekt wielofunkcyjny z miejscem na wystawy i punktem gastronomicznym.
Projekt został wykonany jako praca magisterska pod kierunkiem dr Moniki Arczyńskiej i otrzymał Nagrodę Dyplom Roku 2022 Politechniki Gdańskiej.
Rozwój cywilizacyjny przekraczający nasze zdolności adaptacyjne, a także zapoczątkowany w 2020 roku kryzys zdrowotny, wpłynął negatywnie na kondycję psychofizyczną społeczeństwa. W konsekwencji nastąpił intensywny wzrost zainteresowania dbaniem o zdrowie oraz poprawą jakości życia. Jednym ze zasobów, wykorzystywanych od wieków w celach zdrowotnych, jest woda. Zanurzenie w wodzie powoduje doznania wielozmysłowe, które mają nie tylko działanie relaksacyjne, lecz również przy użyciu odpowiednich technik oraz właściwości wody, są sposobem na walkę z wieloma dolegliwościami zdrowotnymi. Kąpiel oraz bycie w pobliżu wody, jest źródłem przyjemności, wyciszenia, a nawet duchowego przeżycia. Od starożytności kąpiel i związane z nią praktyki zmieniały się w ramach przemian społecznych, kulturowych, ekonomicznych i religijnych. Tworzono rozmaite obiekty kąpielowe oraz stosowano zabiegi lecznicze, między innymi przy użyciu zimnej wody, masaży lub ćwiczeń fizycznych. Publiczne kąpiele były ważną częścią życia społecznego, czego przykładem są starożytne łaźnie rzymskie — opowiada Paulina Kwiatkowska.
lokalizacja Śluzy Kamiennej w Gdańsku
© Paulina Kwiatkowska
nowe stare miejsce w Gdańsku
Jak twierdzi autorka, środowiska wodne sprzyjają socjalizacji oraz wpływają na tożsamość miejsca. Szczególnie sprzyjają temu tereny nadrzeczne, które często bogate są w elementy dziedzictwa kulturowego. Takim obszarem jest wybrana przez młodą architektkę działka nad rzeką Mołtawą w Gdańsku. Znajduje się na nim zespół zabytków Kamienna Grodza, czyli pozostałości po nowożytnych bastionowych fortyfikacjach.
zagospodarowanie terenu
© Paulina Kwiatkowska
Okolice bastionów ze względu na wyjątkowe walory krajobrazowe były i są do dzisiaj wykorzystywane jako tereny rekreacyjne. Mimo odbywających się na wodach Motławy Mistrzostw Europy Morsów rzeka nie jest oficjalnym kąpieliskiem miejskim, a jej brzeg na wielu odcinkach jest niedostępny, bądź niezagospodarowany. Potencjał przestrzeni nadwodnych pozostaje więc niewykorzystany [...] — kontynuuje Paulina.
Dla tego absolwentka Politechniki Gdańskiej postanowiła przekształcić teren w miejsce, w którym mieszkańcy będą mogli korzystać z uroków rzeki, wykorzystywać wodę do celów zdrowotnych, a także edukacyjnych.
Emocjonalny stosunek i szacunek do wody jako jednego z zasobów Ziemi, może wpłynąć na ogólną postawę ekologiczną użytkowników — przekonuje autorka.
młyn i budynek łaźni
© Paulina Kwiatkowska
pomysł na okolicę Śluzy Kamiennej
Założeniem projektu jest również przywrócenie należytej świetności okolicy Śluzy Kamiennej, wyeksponowanie dziedzictwa kulturowego oraz adaptacja znajdujących się na terenie zabytków na brakujące w tej dzielnicy funkcje usługowe.
celem było zapewnienie publicznego dostępu do linii brzegowej
© Paulina Kwiatkowska
Główne działania, na jakich skupiła się architektka to zapewnienie publicznego dostępu do linii brzegowej poprzez usunięcie ogrodzeń i stworzenie pomostu poszerzającego nabrzeże oraz umożliwiającego bliższy kontakt z wodą. Kolejną ważnym zabiegiem, jaki przeprowadziła, było utworzenie zewnętrznego basenu z naturalnym systemem filtracji wykorzystującego wodę z rzeki, w lokalizacji historycznego kanału. Autorka wprowadziła również część parkową z infrastrukturą rekreacyjno-edukacyjną w postaci placu zabaw z elementami wodnymi, pawilonem warsztatowym służącym organizacji wydarzeń, instalacjami oraz totemami informacyjnymi na temat wody i historii terenu.
główny basen i wnętrze łaźni parowej w budynku dawnej pompowni
© Paulina Kwiatkowska
łaźnia w nieczynnej pompowni
W budynku nieczynnej pompowni, wpisanej do gminnej ewidencji zabytków, autorka zaproponowała łaźnię, dostosowaną do współczesnych potrzeb. Ma ona stanowić miejsce odpoczynku, regeneracji kondycji psychofizycznej z wykorzystaniem naturalnych zasobów, a także sprzyjać korzystnym dla psychiki aktywnościom.
aksonometria budynku łaźni i podział funkcji
© Paulina Kwiatkowska
W obiekcie znajdować się będą baseny z wodą o różnej temperaturze, w celu umożliwienia przeprowadzania zróżnicowanych technik hydroterapii, strefa SPA z sauną suchą, łaźniami parowymi, gabinetem masażu oraz wanną do kąpieli borowinowych. Zaprojektowane zostały miejsca do ćwiczeń — jogi lub fitnessu, a także strefy relaksu z leżakami i wodą pitną.
przekrój i elewacje młyna i pompowni
© Paulina Kwiatkowska
nowa funkcja siedemnastowiecznego młyna
Sąsiadujący z terenem projektowym zabytkowy budynek młyna z XVII wieku, projektantka zaadaptowała na obiekt wielofunkcyjny z zapleczem gastronomicznym. Pełni on uzupełnienie budynku łaźni oraz obsługi odwiedzających tereny rekreacyjne. Autorka sugeruje, że wnętrza dawnego młyna mogą być wykorzystane jako przestrzeń wystawiennicza — na przykład dla studentów pobliskiego Wydziału Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku albo artystów z Centrum Sztuki Współczesnej Łaźnia, a także miejsce spotkań autorskich czy warsztatów.
w młynie mogłoby znaleźć się miejsce na wystawy i restaurację
© Paulina Kwiatkowska
Zarówno nowa funkcja pompowni, jak i młyna wpisuje się w zapotrzebowanie mieszkańców, wyrażone w procesie partycypacyjnym. Oba budynki wraz z terenem nadrzecznym, tworzą kompleks nadwodny — punkt startowy wycieczek kajakowych, przystanek pływaków, a także miejsce rekreacji mieszkańców i turystów. Zespół ten mógłby stać się częścią ścieżki edukacyjnej w ramach Hydromisji, czyli projektu poszerzającego wiedzę mieszkańców Gdańska na temat wody. Proponowane przeze mnie rozwiązanie jest próbą stworzenia przestrzeni umożliwiającej stosowanie leczniczych i rekreacyjnych praktyk związanych z wodą, przy jednoczesnym wyeksponowaniu istniejących na terenie obiektów dziedzictwa kulturowego. Działania te mają na celu poprawę jakości życia mieszkańców, a także zwrócenie uwagi na potencjał terenów nadrzecznych w mieście — podsumowuje Paulina Kwiatkowska.
