Polskie miasta a zarządzanie wodą — raport „Water City Index 2021”

Wiktor Bochenek

22 marca '22

Baner

...

+11

W których miastach w Polsce zarządzanie gospodarką wodną jest na wysokim poziomie, a w których należy podjąć się gruntownych zmian? O tym wszystkim możemy przeczytać w raporcie „Water City Index 2021”.

dostrzegając problem

Woda wciąż pozostaje najważniejszym czynnikiem kształtującym miasta. Marginalizowanie jej wartości w życiu codziennym może doprowadzić do niekończącej się spirali problemów — dziś obserwowanych nie tylko w miastach takich jak Kapsztad czy Chennai, ale również w Skierniewicach, w których w 2019 roku pojawił się kryzys z brakiem wody. To wszystko sprowadza nas do pytania — jak powinniśmy zmienić gospodarkę wodną w Polsce?

Miejska polityka wodna nie dotyczy jedynie zapobiegania kryzysom wodnym, ale powinna polegać na takich działaniach, które pozwolą produktywnie ten zasób wykorzystywać — zwraca uwagę profesor Jerzy Hausner.

„Water City Index 2021” to raport opracowany przez Fundację Gospodarki i Administracji Publicznej, Open Eyes Economy Summit, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie i Arcadis. Redakcją naukową dokumentu zajęli się doktor Michał Kudłacz i Krzysztof Kutek. Raport zawiera ranking efektywności wykorzystania zasobów wody w polskich miastach — od Metropolii po małe ośrodki.

najważniejsze kryteria w indeksie

Dokument ten pozwala nam szerzej spojrzeć na problematykę gospodarowania wody, wskazując również na to, gdzie powinniśmy szukać rozwiązań w lepszym zarządzaniu tym absolutnie priorytetowym związkiem chemicznym.

metodologia raportu

Kryteria w raporcie „Water City Index” podzielone został na cztery obszary: „Życie”, „Zagrożenie”, „Gospodarka i biznes” i „Kultura i mieszkańcy”. Gospodarka wodna to znacznie więcej niż dostęp do wody w kranie. Każdemu z czterech obszarów przydzielono odpowiednią wagę w związku z priorytetem w kwestii zarządzania miastem.

W obszarze „Życie” najważniejsze były wskaźniki ceny i zużycia wody w mieście, cena i produkcja ścieków, gęstości sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w mieście i wydatki realizowane przez miasta na gospodarkę ściekową i ochronę wód.

obszar dotyczący codziennego życia

W obszarze „Zagrożenie” zwracano uwagę na zagrożenie powodziowe, długość wałów przeciwpowodziowych w stosunku do powierzchni obszaru zagrożenia powodziowego w mieście, liczbę awarii wodociągów w przeliczeniu na całkowitą długość sieci czy procent terenów biologicznie czynnych w obszarze miasta.

obszar dotyczący zagrożeń związanych z wodą

W obszarze „Gospodarka i biznes” najważniejsze były wskaźniki w oparciu zużycie wody przez przemysł, liczbę prz edsiębiorstw działających w branży transportu wodnego czy liczbę przekroczeń cieków wodnych w stosunku do długości cieków w mieście.

obszar dotyczący biznesu

W ostatnim obszarze „Kultura i mieszkańcy” zwracano uwagę na długość linii brzegowej w mieście, procentowy udział wód powierzchniowych, parków, zieleńców i terenów zieleni osiedlowej, czy wydatki miast na utrzymanie zieleni.

obszar dotyczący kultury i mieszkańców

gdzie jest najlepiej?

W raporcie przygotowano trzy rankingi miast z podziałem na metropolie, miasta na prawach powiatu i miast dla średniej wielkości. Do grona metropolii zaliczono osiem największych miast. Ranking miast powiatowych grupuje pięćdziesiąt osiem miast. Ostatni ranking zawiera sto pięćdziesiąt dwa miasta średniej wielkości.

Liderem wśród metropolii okazał się Gdańsk — nadmorskie miasto, które pierwsze wykonało symulację obciążającą powierzchnie miasta deszczem nawalnym, zorganizowało obiekty małej retencji, a także rozpoczęło inwestycje związane z naturalnym oczyszczaniem wód opadowych. Gdańsk również rozpoczął organizacje Gdańskiego Forum Zmian Klimatu.

Drugie miejsce zajął Kraków który wypadł bardzo dobrze pomimo nie zajęcia pierwszego miejsca w żadnym z czterech obszarów. Przede wszystkim ze względu na otwartość na innowacje i elastyczność w wykorzystywaniu współczesnych rozwiązań na rzecz gospodarki wodnej.

ranking metropolii

Problemy miast na prawach powiatu, jak wskazują autorzy raportu, są zupełnie inne niż te, które dotyczą metropolii. Największe problemy będą dotyczyć regionu Śląska, który będzie borykać się z problemami wodnymi w związku z eksploatacją oraz zamykaniem kopalni.

Na pierwszy miejscu, pomimo wymienionych problemów znalazło się miasto Gliwice — miasto wdrożyło wiele istotnych projektów jak wykorzystanie wód opadowych, a także przywrócenie odpowiedniej rangi Kanałowi Gliwickiemu — co bezpośrednio wpłynęło na poprawę atrakcyjności inwestycyjnej i turystycznej.

W dobrą stronę — przykłady dobrych praktyk w zarządzaniu wodą.

Autorzy raportu postanowili przywołać trzy przykłady miast, które wprowadziły wzorcowe rozwiązania w zakresie miejskiej polityki wodnej. Każdy z przykładów dotyczył miasta o innej populacji i gęstości zaludnienia.

Pierwszym miastem jest Birmingham, prawie półtoramilionowa metropolia, która postanowiła stworzyć program „Birmingham Resilence Project” — jego głównym celem była dywersyfikacja dostaw wody, co pozwoliło na zabezpieczenie źródeł wody. Birmingham stworzyło również model symulacyjny Aquator — pozwalający na stworzenie modeli symulacyjnych z użyciem wody.

Drugim miastem jest Utrecht. Miasto liczące blisko trzysta sześćdziesiąt tysięcy mieszkańców. W 1973 roku w części miasta zasypano fosę miejską nad którą otworzono drogę. W 1999 roku rada miejska Utrechtu zdecydowała się na przywrócenie fosy miejskiej. To wyjątkowy przykład renaturyzacji.

proces renaturyzacji w Utrechcie

Utrecht jest wyjątkowym miejscem również ze względu na rozwinięty system planistyczny w kontekście zarządzania ekosystemami. Miasto stworzyło Plan Zielonej Architektury na lata 2017-2030 i osobną politykę dotyczącą drzew, zawierającą rekomendacje i plany rozszerzania parków, szpalerów drzew, a także kanałów wodnych. Uniwersytet w Utrechcie wprowadził również dodatkowy kierunek kształcenia, jakim jest Water Science and Management. Współpraca sektora naukowo-badawczego z samorządowym i pozarządowym to wzorcowy przykład poprawiania jakości usług publicznych.

Ostatnim przywołanym miastem jest Pori. Miasto liczące blisko osiemdziesiąt cztery tysiące mieszkańców. Pori i jej bezpośrednie otoczenie to tereny bardziej rozproszone i słabiej zaludnione. Uporządkowanie gospodarki ściekowej obszarów słabo zaludnionych jest jednym z elementów strategii miasta na rzecz właściwego gospodarowania odzyskiem składników odżywczych. Dlatego miejski urząd ochrony środowiska kontroluje mieszkańców w zakresie poprawnej eksploatacji i czyszczenia indywidualnych systemów, systematycznego wywożenia osadów do oczyszczalni.

Drugim interesującym rozwiązaniem jest fiński program rozwoju Narodowych Parków Miejskich, które muszą obejmować obszary naturalne, zachowując obszary naturalne, istotne dla zachowania bioróżnorodności miejskiej. Porządkowanie gospodarki ściekowej obszarów słabo zaludnionych jest jednym z elementów strategii miasta na rzecz właściwego gospodarowania odzyskiem składników odżywczych. Dlatego miejski urząd ochrony środowiska kontroluje mieszkańców w zakresie poprawnej eksploatacji i czyszczenia indywidualnych systemów, systematycznego wywożenia osadów do oczyszczalni. Narodowy Park Miejski Pori podzielony jest na trzy części: obszar wysepek, centrum miasta oraz las Pori i centrum sportowe. Każdy obszar ma konkretne zadanie i istotne dla mieszkańców walory. Jest tu więc zarówno stary krajobraz rolniczy, obszar poprzemysłowy, ale także region do użytku kulturalnego i rekreacyjnego wzdłuż rzeki Kokemäenjoki.

w poszukiwaniu lepszych rozwiązań

Problemy z prawidłowym zarządzaniem gospodarką wodną w Polsce są coraz częściej zauważalne. Samorządowcy i mieszkańcy coraz częściej widzą, że tworzenie sprawnych polityk miejskich nie może kończyć się na procesie planowania. Raport wskazuje na szereg rozwiązań, których implementacja leży w naszym interesie. Miejmy nadzieje, że w kolejnej odsłonie indeksu zobaczymy pozytywną poprawę w kontekście dbania o błękitno–zieloną infrastrukturę.

Raport dostępny jest na stronie Open Eyes Economy Summit.