Marta Stachurska, absolwentka Politechniki Krakowskiej stworzyła projekt Muzeum Kultury w Materze — jednego z najstarszych miast na świecie. Jej propozycja w szczególny sposób uwzględnia kontekst architektoniczny, archeologiczny i krajobrazowy włoskiego miasta.
Matera, miasto wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO jest unikatowym miejscem. O jego wyjątkowości świadczy fakt, iż od setek lat ludzie mieszkają tam w domostwach wydrążonych w skałach. Badacze uznają miasto za wspaniały przykład osadownictwa jaskiniowego w Europie. Jeszcze niedawno mieszkańcy Matery żyli z dalia od cywilizacji, pozbawieni mediów. Włoski rząd postanowił zrewitalizować miasto i otworzyć je na współczesność, a proces ten trwa do dzisiaj.
ważnym zadaniem było wpisane obiektu w zabytkową zabudowę
© Marta Stachurska
nowy obiekt w zabytkowym miejscu
Marta Stachurska wpisując się w proces rewitalizacji miasta, zaprojektowała muzeum Matery, posługując się licznymi analizami historycznymi i urbanistycznymi. Projekt został stworzony ze szczególnym uwzględnieniem kontekstu architektonicznego, archeologicznego i krajobrazowego miejsca. Autorka poruszyła kilka ważnych tematów:
- problematykę stawiania nowych obiektów w ścisłej zabudowie zabytkowych dzielnic starych europejskich miast,
- budowę w poszanowaniu historii i kultury miejsca,
- połączenie nowej architektury z historyczną zabudową, ze szczególnym uwzględnieniem i wprowadzeniem innowacji technologicznych i ekologicznych.
muzeum znajduje się w zabytkowej części Matery
© Marta Stachurska
Zadaniem projektowym było wydzielenie nowej przestrzeni użytkowej w ścisłej tkance miejskiej — zabytkowej zabudowie. Ważny aspekt stanowiła możliwie najmniejsza ingerencja w istniejące otoczenie. Nowy budynek musiał zatem podporządkować się sąsiadującym zabytkom, nie dominować i wpisywać się w kontekst otoczenia a przy tym stanowić wartość samą w sobie. Istotnym elementem kształtującym projekt były słynne domostwa wykute w skałach, będące atrakcją turystyczną całego regionu.
Kierując się tymi założeniami autorka, zaproponowała Muzeum Kultury jako przestrzeń schowaną pod ziemią. Znaczną część budynku stanowi bryła wpisana w wydrążoną skałę. Co ciekawe obiekt ma tylko jedną elewację (frontową). Forma muzeum to wypadkowa kształtu i rozmiaru działki oraz uwarunkowań wynikających z usytuowania — bliskiego sąsiedztwa zabytkowych budynków oraz znajdującego się na tym terenie punktu widokowego na panoramę miasta.
znaczna część obiektu znajduje się pod ziemią
© Marta Stachurska
założenia konstrukcyjne i funkcja budynku
W centralnej części bryły autorka umieściła żelbetowy trzon. Po zewnętrznym licu ściany opleciony jest on komunikacją pionową — otwartymi schodami. Prostopadłościan ten stanowi serce budynku zarówno formalnie, jak i funkcjonalnie. Spełnia również ważną funkcję konstrukcyjną — w całości wykonany w technologii żelbetowej stanowi podporę dla dużego stropu kasetonowego przykrywającego całość założenia. Forma oplatającej spirali komunikacji nawiązuje do licznie występujących w Materze schodów terenowych, łączących wiele poziomów terenu.
proces projektowy
© Marta Stachurska
Projektowany obiekt to zespół wielofunkcyjny o przeważającej funkcji kulturowo-dydaktycznej. Wspomniany już centralny prostopadłościenny trzon jest podzielony wewnątrz na kilka kondygnacji, gdzie na każdej ulokowano inną funkcję. Dwie z pięciu kondygnacji wystają ponad wydrążoną w skale bryłę, na ostatniej znajduje się taras widokowy. Wieżę konstrukcyjną okala komunikacja pionowa, która spiralnie wspina się wokół niej, najpierw wewnątrz budynku, by następnie przejść w otwarte schody zewnętrzne. Dookoła głównego trzonu, wyznaczona miejsce na funkcję: reprezentacyjną i kulturową (sala wystawiennicza) — wypełniają one wydrążoną w skale przestrzeń.
Jak mówi autorka:
Funkcje przenikają się miejscami, nie są jednoznacznie wyznaczone i oddzielone od siebie i tak np. korzystając z funkcji komunikacyjnej, możemy podziwiać ekspozycję muzeum, a więc komunikacja stanowi również funkcję kulturową. Podobnie zaciera się granica pomiędzy funkcją reprezentacyjną a kulturową, gdzie foyer jest otwarte na salę wystawienniczą i razem stanowią całość.
architektura cyrkulacyjna — innowacyjność i ekologia
muzeum wpisuje się w wydrążoną skałę
© Marta Stachurska
Projekt powstał zgodnie z ideą gospodarki cyrkulacyjnej, oznaczającej tworzenie środowiska życia opartego na rozsądnym wykorzystaniu zasobów, zgodnego z naturą, korzystającego z technologii przyjaznych środowisku. Najważniejsze założenia wpisujące się w ten nurt to:
- poszanowanie terenu, wpisanie w kontekst miejsca — bryła muzeum jest schowana w stosunku do otaczającej zabudowy, a trzy z jej czterech ścian są naturalnym surowcem licem wydrążonej skały,
- uwzględnienie kontekstu kulturowego, tradycji miejscowego budownictwa,
- wykorzystanie lokalnych materiałów — kamienia i płyt, także pozyskanych z rozbiórki poprzedniego ustroju budowlanego,
- redukcja i ponowne użycie — zarówno wspomnianych już materiałów, ale także terenu (np. gruntu z wykopu do nasypu w innej części działki) oraz kubatury (wykorzystanie zastanego układu),
- energooszczędność przejawiającą się w minimalizacji strat ciepła i pasywnym pozyskiwaniu energii słonecznej — zwrócenie całkowicie przeszklonej, frontowej elewacji na południe, dzięki czemu obiekt jest ogrzewany głównie przez promienie słoneczne.
Muzeum Kultury to praca dyplomowa pt. „Architektura cyrkulacyjna – Muzeum Kultury przy założeniu klasztornym Sant’ Agostino w Materze” wykonana na Wydziale Architektury Politechniki Krakowskiej pod kierunkiem prof. Andrzeja Kadłuczki i dr Barbary Zin. Projekt Marty Stachurskiej został zakwalifikowany do ścisłego finału tegorocznej edycji Nagrody im. Zbyszka Zawistowskiego „Dyplom Roku”. Wyniki poznamy już 9 października!
oprac.: Dobrawa Bies
ilustracje dzięki uprzejmości Marty Stachurskiej
