W tej sprawie zdawać by się mogło, że powiedziano i napisano już wszystko. Odbudowywać czy nie? Jeśli tak, to w jakiej formie? Rekonstrukcja czy nowoczesne bryły? Jaka miałaby być nowa funkcja? A może jednak bardziej wymowna byłaby właśnie pustka? Czy jesteśmy dziś bliżej odpowiedzi na pytania o przyszłość Pałacu Saskiego?
Temat odbudowy Pałacu Saskiego w Warszawie jest obecny w debacie od wielu lat i niezmiennie antagonizuje różne środowiska.
Być może klasycystyczny gmach stałby w swoim nowym wcieleniu już od dawna, gdyby nie odkrycie w 2006 roku dobrze zachowanego zespołu pałacowych piwnic. [...] Piwnice [...] zasypano, a plan budowy pałacu trafił do szuflady. Kilka lat temu plan powrócił — dla zwolenników „odbudowy” stał się idealnym projektem uczczenia setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. Stowarzyszenie Saski 2018 promowało wizję przywrócenia stolicy monumentalnego gmachu, budując wokół niego mit jednej z kluczowych budowli w mieście, cennej zarówno symbolicznie, jak i architektonicznie. „Odbudowa” pałacu miałaby zakończyć ostatecznie proces podnoszenia Warszawy z wojennych ruin — brak Pałacu Saskiego, według niektórych, jest właśnie dowodem na to, że odbudowy wciąż nie zakończono. […] Większość historyków architektury czy konserwatorów jest przeciwna tworzeniu repliki nieistniejącego obiektu. Po drugiej stronie sporu znajdują się jednak także eksperci uważający, że pałacu brakuje w przestrzeni miasta, że ta wyrwa jest zbyt widoczna i skoro odbudowano tak wiele historycznych gmachów, to i ten powinien powrócić. Każda ze stron ma wiele argumentów na poparcie swojej tezy, nie ma tu także, rzecz jasna, miejsca na kompromis — pisała na łamach A&B w lutym 2020 roku Anna Cymer.
W maju 2021 roku podczas prezentacji założeń programu Polski Ład Jarosław Kaczyński zapowiedział, że rządowy plan obejmować będzie, między innymi, odbudowę zabytków, zamków i... Pałacu Saskiego. Wcześniej, bo już w 2018 roku, chęć odbudowy gmachu deklarował Andrzej Duda.
Kilka miesięcy po ogłoszeniu Polskiego Ładu, w sierpniu 2021 roku, prezydent Andrzej Duda podpisał zaproponowaną miesiąc wcześniej ustawę o przygotowaniu i realizacji inwestycji w zakresie odbudowy Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie. Wątpliwości wzbudziły między innymi szacowane koszty inwestycji i czas jej realizacji, czyli odpowiednio blisko 2,5 mld zł i 10 lat. Szczegółowo o projekcie specustawy pisał na łamach A&B Kacper Kępiński w artykule „SPECJALNA USTAWA UMOŻLIWI ODBUDOWĘ PAŁACU SASKIEGO”.
W odpowiedzi na budzący kontrowersje pomysł odbudowy zniszczonych podczas II wojny światowej obiektów oraz szybkie tempo, w jakim powstała ustawa, przedstawiciele Stowarzyszenia Architektów Polskich wystosowali list rekomendujący przeprowadzenie konkursu architektonicznego, który dopuszczałby inne rozwiązania zagospodarowania warszawskiego placu niż wyłącznie rekonstrukcję.
Jeszcze przed podpisaniem specustawy pomysłowi rekonstrukcji obiektu sprzeciwili się także przedstawiciele środowiska architektonicznego, podpisując się pod otwartym listem skierowanym do prezydenta, premiera, marszałków Sejmu i Senatu oraz do prezydenta Warszawy. Oni także podkreślili w nim niepokój związany z pośpiechem w tworzeniu dokumentu, ignorowaniem publicznej debaty i kosztami rekonstrukcji, zwłaszcza gdy istniejącym zabytkom na terenie całego kraju pozwala się popadać w ruinę.
Uśpiony nieco temat powrócił 13 października br., kiedy to opublikowana została informacja o prowadzonym przez spółkę Pałac Saski przetargu na przygotowanie i przeprowadzenie dwuetapowego konkursu architektoniczno‑urbanistycznego dla inwestycji polegającej na odbudowie Pałacu Saskiego, Pałacu Brühla oraz kamienic przy ulicy Królewskiej w Warszawie wraz z zagospodarowaniem terenu. Główne kryterium wyboru — cena, czas na złożenie oferty — 9 dni. Dziś jednak postępowanie unieważniono. Powód? W terminie nie złożono żadnej oferty.
