Jakiej nowej Cracovii możemy się spodziewać?

Kacper Kępiński

21 kwietnia '23

Studium programowo-przestrzenne dotyczące przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia

...

Ruszył długo wyczekiwany konkurs na opracowanie koncepcji przebudowy dawnego hotelu „Cracovia”. Ikona krakowskiego modernizmu ma zostać przekształcona w Muzeum Designu i Architektury oraz Modelowe Centrum Wspierania Przemysłów Kreatywnych. Co stanie się z budynkiem? Jakich projektów i jak mocno ingerujących w zabytkowy budynek możemy się spodziewać?

Kompleks Hotelu Cracovia i Kina Kijów to jedno z czołowych dzieł powojennego modernizmu w Krakowie i jedno z niewielu tak dobrze zachowanych w skali całej Polski. Początki projektu sięgają odwilży z 1956 roku, kiedy to zapadła decyzja o zabudowie działki naprzeciw gmachu Muzeum Narodowego. W konkursie zrealizowanym przez SARP zwyciężył zespół Witolda Cęckiewicza.

Budowa trwała od 1959 do 1966 roku, a udział w powstawaniu Cracovii i Kijowa mieli najwybitniejsi artyści tego czasu — złotą mozaikę w holu recepcyjnym i monumentalną dekorację kina wykonała Krystyna Strachocka-Zgud. Wzdłuż elewacji parteru powstała monumentalna mozaika „Miasta” autorstwa Romana i Heleny Husarskich.

początek końca

W 2011 roku Hotel Cracovia przeszedł w ręce prywatnego inwestora, który wkrótce potem ogłosił plany budowy w tym miejscu galerii handlowej. Liczne protesty społeczne i apele specjalistów z zakresu historii architektury i sztuki sprawiły, że projekt przechodził liczne modyfikacje, zmieniała się funkcja planowanego obiektu. Niezmienny pozostawał jednak zamiar wyburzenia cennego zabytku powojennego modernizmu. Zainicjowana przez fundację Instytut Architektury akcja Hotel Cracovia Pany, zyskała później oprawę wizualną przygotowaną przez artystkę Cecylię Malik.

nowy początek

W 2016 roku Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego odkupiło od Echo Investment budynek byłego Hotelu Cracovia, z przeznaczeniem na nowy oddział Muzeum Narodowego w Krakowie. Od tego czasu trwały przygotowania do przebudowy hotelu na nowe cele. Swoją siedzibę znaleźć ma tam nowy oddział Muzeum Narodowego w Krakowie — Muzeum Designu i Architektury, którego zapowiedzią są dwie wystawy prezentowane aktualnie w Kamienicy Szołayskich — „Przekroje” poświęcone architekturze (więcej o wystawie) i „Przedmioty” prezentujące historię designu.

Adaptacja do tak wymagającej funkcji, jak muzealna wiązać się będzie z bardzo mocną ingerencją w zabytkową tkankę dawnego hotelu. Odpowiedź na pytanie ile zostanie z oryginalnej substancji, dają wytyczne konkursowe oraz opracowane na zlecenie Muzeum „Studium programowo-przestrzennego dotyczącego przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia” autorstwa Tomasza Folwarskiego z zespołem.

muzeum w hotelu

Studium programowo-przestrzenne dotyczące przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia — wizualizacja nadbudowanej części

Jakie są więc plany Muzeum Narodowego wobec historycznego budynku? Nie będzie to remont konserwatorski — poza niewielką częścią reprezentacyjnego holu planowane jest niemal całkowite wyburzenie Cracovii i zastąpienie jej nową konstrukcją. Zachowana zostać ma części bryły głównej w strefie parteru, antresoli i piwnic, ograniczonej do hallu wejściowego i sąsiedniej sali dawnego biura „Orbis”. Przetrwać przebudowę ma także dekoracyjny strop i zachowane mozaiki — to właśnie te elementy wpisane są do rejestru zabytków. Pozostała część parteru ma być odtworzona zgodnie z pierwotnymi założeniami projektu Cęckiewicza i z detalem do niego nawiązującym.

Studium programowo-przestrzenne dotyczące przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia — wizualizacja usunięcia słupów parteru

Wprowadzone mogą zostać ulepszenia — na przykład zniknąć mogą słupy, na których wsparta jest część hotelowa, W latach 50. były one niezbędne ze względów konstrukcyjnych, dziś już można obejść się bez nich.

Przedmiotem ochrony jest więc przede wszystkim nie indywidualna wartość zabytkowa budynku hotelowego, a całego zespołu urbanistycznego, składającego się z budynku hotelowego, jego łącznika z budynkiem kina Kijów i kinem Kijów, a rozpoznaną największą wartością podlegającą ochronie — relacje przestrzenne pomiędzy ww. elementami wraz z powiązaniem z przestrzenią miejską oraz indywidualne składniki kompozycji architektonicznej ww. obiektów — pisze w opinii określającej zakres możliwych przekształceń w dawnym hotelu CRACOVIA Paweł Filipowicz.

nadbudowa i rozbudowa

Studium programowo-przestrzenne dotyczące przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia — wizualizacja nadbudowanej części

Inwestor dopuszcza także nadbudowę o dodatkową kondygnację bryły dawnej części restauracyjno-bankietowej od strony kina „Kijów” oraz jej poszerzenie do linii zabudowy dopuszczonej przez plan miejscowy. Wiernie odtworzone mają zostać elementy dekoracyjne, takie jak ażurowa kompozycja z betonowych kształtek na południowej elewacji restauracji.

Istnieje możliwość wprowadzenia tak sformułowanych zapisów, które chroniąc podstawowe walory architektoniczne, dopuszczają możliwość dostosowania do nowych zadań i funkcji wnętrz wyżej wymienionych obiektów poprzez odpowiednie działania modernizacyjne niewykluczające również częściowych przekształceń i niezbędnych wyburzeń w dawnej części hotelowej przy zachowaniu charakterystycznych cech architektury obiektu odtworzonej współczesnymi środkami — pisał w opinii dotyczącej studium programowo-przestrzennego związanego z przebudową hotelu prof. Witlod Cęckiewicz.

całkowite wyburzenie

Studium programowo-przestrzenne dotyczące przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia — przekroje z nowym podziałem na kondygnacje

Największe zmiany czekają jednak piętra hotelowe. Rozebrane w całości, mają zostać odbudowane w zupełnie nowej konstrukcji. Pod zaplanowaną do wiernego odtworzenia elewacją kurtynową znajdzie się nie pięć, a trzy kondygnacje. Na dwóch urządzone zostaną przestrzenie wystawiennicze, a na górnym piętrze biura. Konstrukcja ma być wsparta na słupach i pozwalać na uzyskanie dużych, otwartych przestrzeni ekspozycyjnych. Generalną wytyczną jest wierne odtworzenie detalu architektonicznego, w tym zwłaszcza podziałów i profili okiennych, proporcji, artykulacji i dekoracji elewacji, witryn na parterze, kolorystyki, według pierwotnego projektu.

W procesie wnioskowanej oraz zalecanej wymiany substancji zaleca się pozostawienie wewnętrznej części środkowej partii budynku z reprezentacyjną klatką schodową. W tej strefie zaleca się ograniczenie skali prac do remontu konserwatorskiego. Oznacza to zachowanie w maksymalnym stopniu oryginalnej substancji budowlanej i elementów wystroju — czytamy w ekspertyzie konstrukcyjno-budowlanej opracowanej przez KB Projekty.

kto wybierze projekt?

Studium programowo-przestrzenne dotyczące przebudowy budynku dawnego Hotelu Cracovia — rzut parteru z zaznaczoną częścią do zachowania

W sądzie konkursowym zasiadają przedstawiciele świata architektury i inwestora. Wśród nich Bolesław Stelmach, Zbigniew Maćków, Marcin Brataniec czy Przemo Łukasik. Zabrakło w tym gronie specjalistów z zakresu konserwacji zabytków czy kwestii środowiskowych, ale także kobiet. Jedyną jest Benita Strzałka-Paleczny, występująca w roli sekretarzy organizacyjnej konkursu z ramienia krakowskiego oddziału SARP. Nadesłane prace oceniane będą pod kątem atrakcyjności proponowanych rozwiązań architektonicznych, aspektów funkcjonalno-użytkowych, zastosowania rozwiązań energooszczędnych, realności ekonomicznej oraz przewidywanych kosztów użytkowania i utrzymania. W I etapie uczestnicy złożą opracowania studialne, spośród których jury wyłoni od trzech do pięciu propozycji, które zostaną zakwalifikowane do II etapu. O tym, jak wyglądać będzie projekt nowej Cracovii, dowiedzieć mamy się 17 listopada 2023 roku — na ten dzień zaplanowano bowiem ogłoszenie wyników konkursu.