Praca zgłoszona na konkurs
„Najlepszy Dyplom Architektura”
Polski krajobraz miejski znacznie ucierpiał w wyniku II wojny światowej i dominacji ZSRR do 1989 roku. Sytuacja ta stała się podłożem dla wizji o zdrowych miastach modernistycznych. Mogły się rozwijać w krajobrazie systemu socjalistycznego PRL, który miał ambicje projektowania życia swoich towarzyszy obywateli.
kontekst, kontynuacja idei Kazimierza Wejcherta i Hanny Adamczewskiej-Wejchert
© Inez Wawszczyk
Rychła śmierć Stalina zakończyła krótki okres dominacji architektury socrealistycznej i już pod koniec lat 50. powrócono do założeń Karty Ateńskiej. Równie szybko nastąpił regres gospodarczy i dekadę później narodziła się idea „fabryki domów”. Kolejne lata przyniosły dalszy rozwój typizacji, prefabrykacji, dominację monotonnych uproszczonych form, które trwale okaleczyły krajobraz polskich miast.
Tychy to wyjątkowy przypadek miasta zaprojektowanego i wybudowanego na surowym korzeniu. Pomysł budowy miasta satelickiego zasilającego Górnośląski Okręg Przemysłowy narodził się w 1949 roku i w większości został zrealizowany według nowatorskiego planu generalnego Kazimierza Wejcherta oraz Hanny Adamczewskiej-Wejchert. Kręgosłupem miasta są dwie osie — Oś Kolejowa posadowiona w wykopie, łącząca Tychy z miastami GOP-u, oraz Oś Zielona, ciągnąca się przez całe miasto od parku Północnego aż po Paprocany. Tkanka miejska stała się pisaną na żywo historią zmian i tendencji realiów w PRL. Odbijała zarówno pozytywne aspekty planowania przestrzeni miejskiej, jak i mnogość problemów wynikających ze złego zarządzania, słabej jakości wykonania czy zaniechania realizacji centrum miasta razem z zapleczem kulturalnym i rozrywkowym.
zestawienie projektu ze stanem istniejącym
© Inez Wawszczyk
Projekt poprzedziła analiza historii rozwoju miasta, implementacja teorii Kazimierza Wejcherta oraz obserwacja przestrzeni w jej dzisiejszym stanie, po to, by sformułować wytyczne do projektu zarówno w skali makro, jak i mikro.
wytyczne projektowe
© Inez Wawszczyk
Projekt w skali miasta opiera się na trzech filarach. Rozwój miasta to proces rozciągnięty w czasie, dlatego pierwszym filarem jest uzupełnienie brakujących elementów projektu Wejcherta poprzez dogęszczenie Osi Zielonej i stworzenie centrum kulturalno-handlowego.
Drugi postulat zakłada zintegrowanie rozproszonych zielonych obszarów w jeden spójny system. Ostatnie założenie koncentruje się na wzmocnieniu tożsamości poszczególnych osiedli poprzez wprowadzenie lokalnych centrów w obrębie jednostek osiedlowych. Wsparciem projektowym jest autorski system narzędzi planistycznych oparty na studium Kazimierza Wejcherta dotyczącym elementów kompozycji urbanistycznej w kontekście współczesnych potrzeb mieszkańców miasta.
opowieść o tektonice
© Inez Wawszczyk
Podsumowaniem rozważań projektowych dotyczących miasta jest architektoniczny manifest w postaci megastruktury. Na przecięciu Osi Zielonej z Kolejową znajduje się duża, pusta zielona działka, z arbitralnie uformowanymi ścieżkami, zwana Łąką.
w jaki sposób Łąka manifestuje postawione wytyczne?
© Inez Wawszczyk
To wyjątkowe zjawisko stało się impulsem dla kolejnych decyzji projektowych. Łąka została podniesiona i oddziela to, co komercyjne, handlowe (przyziemne), od tego, co znajduje się na niej, czyli przestrzeni kameralnych tworzonych przez symbiozę niskich i drobnych budynków zatopionych w zieleni. Ortogonalność nawiązująca do modernistycznego rodowodu jest skontrastowana z miękkością pofalowanej zielonej platformy, która płynnie przechodzi w kładkę-muzeum nadwieszoną nad wykopem kolejowym, ostatecznie spajając Oś Zieloną w całość.
dualizm przestrzeni
© Inez Wawszczyk
Różnorodność oferowanych funkcji i przestrzeni spełnia ambicje o centrum miasta, które dzięki bliskości Osi Kolejowej, może stać się również atrakcją międzymiejską.
styk pomiędzy Łąką a poziomem ulicy
© Inez Wawszczyk
Inez WAWSZCZYK
Ilustracje: © Autorka
